10/03/2015 01:00 GMT+7
Chúng
ta hay viện dẫn câu chuyện thành công của học sinh Việt Nam trong các kì thi
toán quốc tế để chứng minh cho năng lực học toán ở đẳng cấp thế giới của người
Việt. Đấy là do cách truyền thông của ta mà thôi.
Người
Việt giỏi toán: có thật vậy không?
Đặt
vấn đề có chắc người Việt giỏi toán hay không chắc chắn sẽ gây nhiều tranh cãi
vì có thể nó sẽ đi ngược lại quan điểm của đa số chúng ta với mặc định rằng:
người Việt giỏi Toán hay ít nhất là có năng lực và tiềm năng học Toán?
Theo
tôi đây không chỉ là một định kiến mà còn là một sự huyễn hoặc nguy hiểm.
Chúng
ta đều biết trong bảng xếp hạng về các đóng góp của các nước trên thế giới vào
khoa học và công nghệ thì Việt Nam luôn xếp ở nhóm cuối.
Trong
các cuộc tiếp xúc với các nhà khoa học hàng đầu thế giới chúng tôi đã không ngần
ngại hỏi họ nhận định thế nào về vị trí của Việt Nam trên bản đồ khoa học và
toán học của thế giới và đây là đánh giá của họ:
Về
khoa học: chúng ta là số 0 tròn trĩnh.
Về
Toán học: chúng ta là một chấm rất nhỏ.
Chúng
tôi không hề ngạc nhiên về đánh giá này. Ở đây chúng tôi thậm chí còn đưa vấn đề
đi xa hơn không chỉ với việc đề cập người Việt không giỏi Toán mà còn nói tới
việc liệu có phải chúng ta thực sự có đam mê dành cho Toán học hay không?
Câu
chuyện ở những kỳ thi Toán quốc tế
Chúng
ta hay viện dẫn câu chuyện thành công của học sinh Việt Nam trong các kì thi
toán quốc tế để chứng minh cho năng lực học toán ở đẳng cấp thế giới của người
Việt. Đấy là do cách truyền thông của ta mà thôi. Sự thật là :
1.
Kỳ thi toán quốc tế IMO chỉ là một cuộc chơi vui vẻ theo đúng nghĩa của nó. Các
nước cử đội tuyển tham dự kì thi này theo tiêu chí vui là chính và hoàn toàn
không coi đây là sứ mạng mang về vinh dự quốc gia hay giúp nước đó khẳng định vị
thế của họ trên bản đồ toán học thế giới. Sẽ thật là sai lầm nếu qua một cái
game dành cho học sinh như vậy mà khẳng định Việt Nam là một cường quốc toán học
hay phấn đấu trở thành cường quốc toán học như lời phát biểu của một cựu bộ trưởng.
2.
IMO là kì thi dành cho học sinh phổ thông. Không thể dùng một kì thi dành cho học
sinh để nói rằng thành tích của nó cũng đúng với sinh viên toán hay các nhà
toán học.
3.
Cách thức tham dự và chuẩn bị của ta cho IMO không phản ánh năng lực toán học của
học sinh Việt.
Chúng
ta có hệ thống tuyển chọn chuyên toán trên toàn quốc và luyện gà nòi và gà chọi
suốt phổ thông để phục vụ cho cái đích cuối cùng là IMO. Các nước khác không
như vậy. Họ không có kiểu luyện gà nòi suốt phổ thông và sàng lọc dã chiến như
ta. Công tác lập đội tuyển từ địa phương là rất mở cho mọi đối tượng và việc tập
trung đội tuyển chỉ rất ngắn ngủi trước khi kì thi diễn ra. Tất nhiên ở đây
không loại trường hợp có các nước cũng luyện gà chọi lâu năm như ta.
Và
như vậy việc đạt giải cao nhờ học cày bừa và luyện lâu năm chưa thể khẳng định
là giỏi hơn việc không đạt giải cao bằng mà học và luyện ít hơn.
Lấy
thêm ví dụ thi SAT ở Việt Nam và Trung Quốc để minh họa cho việc này: học sinh
Việt Nam và Trung Quốc dành khoảng 2-3 năm cày bừa và luyện tủ theo tips hay đề
cũ của SAT và kết quả rất cao ở mức trên 2300/2400. Học sinh Mỹ hiếm có số điểm
như vậy vì họ không luyện SAT mà chỉ làm bài tập theo kiểu làm quen với dạng
bài để tránh bỡ ngỡ không cần thiết mà có thể gây mất thời gian khi thi thật.
Và ta không thể nói là học sinh Việt Nam và Trung Quốc giỏi tiếng Anh hơn học
sinh Mỹ được.
4.
Trong suốt mấy chục năm tham gia IMO chúng ta có tới mấy trăm học sinh đạt
giải. Theo quan điểm của người Việt và truyền thông của ta thì đây đều là các
tài năng toán học. Nhưng chúng ta cần biết rằng trong số này chỉ có một lượng rất
nhỏ là đi theo toán và không phải ai cũng gặt hái thành công như GS Ngô Bảo
Châu. Có nhiều người học toán và dạy toán nhưng rất ít làm công tác
nghiên cứu toán và càng ít có đóng góp cho toán học qua nghiên cứu.
Dạy
toán vì thế khác xa với việc trở thành nhà Toán Học.
Chúng
ta có thể/nên làm gì?
Các
chính sách của ta dường như đã dành hết mọi nỗ lực vào công tác luyện toán phổ
thông mà không phát triển các bộ phận thực ra mới là cấu thành của một nền toán
học. Đó là:
1.
Hệ thống đào tạo toán học từ bậc ĐH trở lên.
2.
Mạng lưới những nhà nghiên cứu và làm toán học. Mạng lưới này cần hoạt động hiệu
quả về kết quả nghiên cứu và có kết nối với nền toán học thế giới.
3.
Phát triển toán ứng dụng. Toán học cần được đưa vào cuộc sống đặc biệt là qua
khoa học và công nghệ.
Thay
đổi cách tiếp cận:
Việc
ưu ái và tập trung vào môn toán quá mức như ở ta đã dẫn đến bỏ bê các vấn đề kiến
thức và môn học xã hội như một hệ lụy. Chúng ta tiếp cận với giáo dục trẻ em rất
mất cân bằng như sau:
1.
Tập trung phát triển não bộ bên phải. Não trái đã không được tận dụng và phát
huy. Giáo dục tập trung vào nhồi kiến thức mà không đánh thức cảm xúc và sự
sáng tạo.
2.
Mặc nhiên coi toán là một cách thức hay cứu cánh để phát triển tư duy. Chúng ta
thường viện dẫn các cá nhân học Toán thành công trong các lĩnh vực để ngụy biện
cho sự cần thiết phải học toán để có tư duy. Nếu nền giáo dục của ta làm được
việc dạy tư duy qua kiến thức của tất cả các môn hay lĩnh vực khác chứ không chỉ
là qua toán học thì câu chuyện đã khác nhiều.
Ngày
nay nhiều học sinh vẫn đổ xô đi học toán để chạy đua vào trường chuyên lớp chọn.
Đích ngắm là trường chuyên chứ chưa phải vì đam mê. Các bố mẹ đã tỉnh hơn nhưng
cũng thực dụng hơn. Họ cho con đi học toán chỉ vì nó là một môn thi vào
trường chuyên và nếu môn thi này chuyển sang cái khác thì họ cũng sẽ gạt môn
toán sang một bên, không thương tiếc.
Rất
cần phát triển ngành toán học đặc biệt là các ngành toán cao cấp và toán ứng dụng
chứ không chỉ tập trung vào toán học ở bậc phổ thông như hiện nay. Đồng thời
cũng cần tìm ra phương cách chọn được các tài năng đích thực của toán học, đến
với toán bằng đam mê chứ không phải các tính toán thực dụng.
*
Tác giả nguyên là HSG giỏi Toán quốc gia, tốt nghiệp Học viện Quan hệ Quốc tế
Hà Nội, Wooddrow Wilson School of Public and International Affairs, Đại học
Princeton Hoa Kỳ; giảng dạy tiếng Anh và toán tiếng Anh. Nhà sáng lập và giám đốc
chiến lược giáo dục Eton Grammar School.
---------------------
CÙNG TÁC GIẢ :
No comments:
Post a Comment