Wed, 02/04/2015 - 20:33 — tuongnangtien
Education is the most
powerful weapon which you can use to change the world.
*
Người Việt rất lạc quan và hãnh diện về
tính hiếu học của dân tộc mình, trừ nhà văn Phạm
Thị Hoài:
“Nhân đây cũng xin nói ngoài lề là cái tinh thần rất nổi tiếng và thường
xuyên được ca ngợi rằng, người Việt hiếu học, cha mẹ muốn con hay chữ, yêu thầy,
theo tôi một phần cũng rất đáng kể xuất phát từ tinh thần yêu địa vị và trọng
quyền lực. Nếu chữ nghĩa không mở ra được một triển vọng thơm tho như vậy, một
người đi học thi đỗ làm quan thì cả họ được nhờ, tôi tin rằng cái sự hiếu học
kia chắc chắn là giảm đi đáng kể.”
Cái kiểu nói (“nhân đây”) của bà nhà văn nghe
“mích lòng” thấy rõ nhưng e là hoàn toàn không trật, với mọi người
dân Việt – trừ ông Út Em (*):
·
Đời mình thì chịu thua rồi nhưng con cháu thì
phải lo cho tụi nó học được cái chữ, con số để mai mốt lỡ mượn
tiền ai rồi lúc trả còn biết đường ghi vô sổ là mình đã trả ngày
nào, hay đã trả bao nhiêu, để không họ cứ đòi hoài cái chết mẹ
... – anh Tư thấy ý tui nói đúng không?
·
Dạ, đúng!
Tui lật đật tán thành ý kiến của Út Em, dù
hoàn toàn không thấy đương sự có gửi gắm chút mộng ước quan quyền
gì ráo trọi cho tương lai con cháu, trong khi chúng tôi đang ngồi nhậu
(lai rai) tại căn nhà nổi của ổng ở làng Kandal – xã Phsar Chhnang –
thuộc tỉnh Kampong Chhnang.
Địa phương này nằm trên giòng Tonlê Sap, một
phụ lưu của sông Mê Kông, tuy chỉ cách thủ đô Nam Vang chưa tới một trăm
cây số nhưng lại quá xa những địa điểm du lịch nên chả có ma nào
ghé.
Và có lẽ vì vậy (vì cái gì hiếm thì qúi)
nên tôi được Út Em tiếp đãi rất tận tình, dù không được linh
đình gì lắm. Trước khi ngồi “uống sương sương vài ly” ổng đã chống
ghe đưa tôi đi thăm ngôi trường Samaki, cùng với lời giới thiệu say sưa và
hãnh diện:
·
Việt kiều bên Úc xây đó, tốn cả trăm ngàn đô chớ không phải ít
đâu nha.
Sao tự nhiên ngay lúc đó tui muốn mình biến
được (liền) thành một “Việt kiều bên Úc.”
Thiệt là quá đã. Đúng là một niềm hãnh
diện lớn lao.
Giữa cái làng nổi chen chúc lổn nhổn những
mái lá xiêu vẹo xác sơ thì trường Kami nổi bật như một công trình
kiến trúc hết sức tân kỳ, và vô cùng hoành tráng. Út Em tự hào là
phải.
Hình :
Ảnh:
Sovanrith
Dù trường ốc đã có sẵn sàng, và đàng hoàng
đâu ra đó nhưng “quan niệm và triết lý giáo dục” (rất khiêm tốn) của
Út Em – xem chừng – vẫn chưa được phần đông người dân địa phương
chia sẻ. Đời sống có những nhu cầu căn bản được sắp sẵn, theo thứ
tự ưu tiên: ăn/học. Ăn chưa đủ no, lo chi tới học!
Mà trường làng Kandal lại dậy tới ngày hai
buổi lận: sáng học tiếng Miên, chiều tiếng Việt. Coi như mất nguyên
ngày.
Tuổi thơ là một thành quả đặc thù thế kỷ
XX. Trước đó, nhân loại phải dồn hết nỗ lực vào việc mưu sinh nên
trẻ con chỉ là một người lớn thu nhỏ (miniature adult) với trách
nhiệm đè nặng lên vai gần như bố mẹ.
Ảnh:
NgyThanh
Nhân loại đã bước vào thế kỷ 21 nhưng dân
làng Kandal thì chưa, và chắc còn phải chờ lâu. Hy sinh “nguyên” cả
một thành viên trong gia đình cho việc giáo dục là một kiểu đầu tư
hơi xa xỉ (và cũng có vẻ rất xa vời) ngoài tầm tay với của rất
nhiều cư dân, ở nơi đây.
Tui chợt “ngộ” ra điều này nhưng loay hoay mãi
vẫn chưa tìm ra được thứ ngôn ngữ thích hợp để chia sẻ ý nghĩ của
mình với ông bạn đồng hương, và đồng ẩm, ngồi bên. Út Em vẫn chậm
rãi nhai khô (thứ thực phẩm mà tôi nghi ngại là thằng chả phải nhai một
ngày hai lần, và đúng 365 ngày mỗi năm) chợt hất hàm nhìn ra phía
trước:
·
Anh Tư ngó cái con Sáu bán chuối nướng này nè. Nó đi bán mình
ên cũng được vậy, ráng cực thêm chút xíu thôi, để cho thằng con tới
trường mà nó nhứt định không chịu. Phải chi nó làm nghề cá mà tới
mùa cần người phụ thì tui không trách ...
“Con Sáu” đang chèo nghe ngang nhà, và chắc
chắn không biết đang bị Út Em “đấu tố” nên còn ráng xề tới thiệt
gần (chắc tại thấy khách lạ) cất tiếng chào mời:
·
Ai chuối nướng hông?
Người phụ nữ còn rất trẻ nhưng đen đủi và
gầy guộc như một con khô. Còn thằng bé thì tóc cháy nắng vàng hoe
nhưng trông rõ có nét thông minh và lém lỉnh. Tôi không quen chụp ảnh
nên lính quýnh một hồi mới mở được máy, và vì vụng về nên không thu
được hình của cả hai mẹ con khi họ lướt qua.
Ảnh:tnt
·
Chớ ba thằng nhỏ đâu anh Út?
·
Hai đứa đã khổ quá mà con này nó có cái tật hay nhằn nên
thằng kia bỏ lên Nam Vang rồi. Nghe đâu đi phụ hồ nhưng bữa có việc,
bữa không, không có tiền gửi về cho vợ nuôi con nên tui sợ nó trốn
luôn quá. Nó với tui cũng có bà con xa nhưng mình lo thân còn chưa xong
làm sao hụ hợ gì cho ai được.
·
Anh Út ở đây bao lâu rồi vậy?
·
Tui sinh ngay tại đây chớ đâu – giọng Út Em chợt có vẻ phẫn uất
như thể tôi vừa mới chạm đến một vết thương (lòng) nào đó – hồi
trào Lon Nol sợ bị nó “cáp duồn” nên tui chạy về bển. Tới chừng
thấy êm êm vừa quay trở lại ở chưa ấm chỗ thì tiếp tới trào Khmer
Rouge nên chạy thêm lần nữa, cứ chạy hoài thiếu điều muốn xút quần
luôn.
Tất cả những người dân Việt sinh trưởng nơi
đây thuộc thế hệ Út Em đều có có cái lý lịch (“chạy muốn xút quần
luôn”) na ná như nhau cả. Họ sinh trưởng ở Cambodia, hốt hoảng bỏ về
Việt Nam tị nạn (đôi lần) nhưng quê hương cũng không phải là nơi nương
náu được nên rồi lại đành phải tiếp tục tha phương cầu thực.
Sau vài lần chạy qua/chạy về như vậy
thì tài sản, đất đai, nhà cửa của đám Việt Kiều ở Miên đều mất
ráo. Đến tấm giấy tuỳ thân để lận lưng (rồi) cũng mất luôn nên họ
không còn gì để có thể chứng minh mình là ai nữa. Tình trạng vô tổ
quốc của họ kéo dài từ đời mình ... qua đến đời con cháu.
Út Em nói nghe như khóc:
·
Ở đây thì tụi nó kêu mình là Duồn: “Tụi Duồn về quê mày hết
đi.” Về tới bển thì họ kêu mình là Miên: “Đám Miên qua đây làm cái
gì?” Riết rồi tui thiệt tình cũng không biết mình là cái giống gì
nữa, anh Tư à.
Tôi ngồi chết trân, làm bộ ngó mông ra mặt
sông đang loang loáng nắng, cứ như thể là mình không hề nghe gì về
tình trạng không Miên/không Việt (“không biết mình là cái giống gì
nữa”) của Út Em nhưng vẫn thấy mắt cay cay. Út Em ấm ức thêm:
·
Đời tụi tui cam chịu như vậy thì đã đành rồi nhưng còn con cháu
mình nữa chớ. Tui ước ao tụi nó đều được đi học. Học biết con số,
biết cái chữ thì sẽ đỡ bị người ta ăn hiếp – đúng không, anh
Tư?
·
Dạ, đúng!
Tui lại nhiệt liệt tán thành “quan niệm và
triết lý giáo dục” (vô cùng) khiêm tốn của Út Em, dù thâm tâm vẫn e
ngại rằng niềm “ước ao” này – xem ra – vẫn còn hơi xa, so với
những thực tế (não lòng) mà tôi đang nhìn thấy ở đất nước này,
trong mấy tháng qua.
Nhà cầm quyền Phnom Penh và Hà
Nội có rất nhiều điểm dị biệt trong đường lối, và chính sách điều
hành quốc gia nhưng chắc chắn họ có điểm này chung: cả hai đều (nhất
định) bỏ mặc, không ngó ngàng gì đến đám dân Việt trôi sông lạc chợ
ở Cambodia.
Thứ trưởng ngoại giao Nguyễn Thanh Sơn đã
từng mạnh miệng tuyên bố “sẽ không để vùng trống, vùng trắng trong công tác
kiều bào.” Lẽ ra, ngài nên nói thêm rằng: “Trừ đám kiều bào ở Miên
thì khỏi.” N.Q 36 chắc cũng có một điều khoản bất thành văn,
và chỉ được hiểu ngầm là: “Không tiền, không kiều hối gửi về quê mẹ
thì khúc ruột gần/xa gì cũng đều là ruột thừa ráo nạo.”
·
Anh Út còn ai ở VN không?
·
Còn bà dì, em má, ở Trà Vinh nhưng già lắm nên chắc bả cũng
chết luôn gồi.
·
Bộ không liên lạc gì hết trơn sao?
·
Liên lạc cách nào, Trời?
Thay vì rượu vào lời ra, tuy chúng tôi vẫn
uống tì tì nhưng chuyện trò – rõ ràng – mỗi lúc lại một thêm buồn
bã và bế tắc. Tôi rụt rè gợi ý:
·
Anh Út chống ghe cho tui trở lại trường học nha. Nghe nói buổi
chiều dậy tiếng Việt nên tui muốn ngó qua mấy cái lớp học này coi
sao?
·
Ở đâu mà ra tới mấy lớp?
·
Có cả trăm em học sinh lận mà.
·
Nhưng mà có một cô giáo tiếng Việt hà, nên dồn hết vô một lớp
luôn.
·
Ý Trời, đông quá ai mà dậy nổi? Sao không mướn thêm thầy cô?
·
Ngoài cái cô này ra, cả xã có ai biết chữ đâu mà đòi làm thầy
giáo hay cô giáo. Cổ ở Việt Nam mới qua đó.
Cô giáo trường Samaki và đại diện Hội Thiện
Nguyện Vì Dân (phải).
Ảnh:
Sovanrith.
Út Em nói không sai. Tôi gặp cô giáo VN rồi
mới biết đây một cành lan hiếm hoi và quí giá của cái xã này, hay
(dám) của cả tỉnh Kampong Chhnang luôn nữa.
·
Cháu tên là Bạch Lan, quê ở Sóc Trăng. Cháu theo chồng qua đây ...
·
Làm sao cháu dậy được cả trăm em học trò.
·
Dạ thì cháu cũng phải “ráng” thôi. Cái khó là các em học mấy trình
độ khác nhau. Lớp một nhỏ thì mới học a,b,c. Lớp một lớn thì đọc
chạy mặt chữ rồi. Lớp hai thì tập viết, và bắt đầu tập làm toán
cộng trừ ...Bị không có sách giáo khoa, cái gì cũng phải viết lên
bảng nên mất thì giờ, và dậy chậm rì hà...
·
Lương lãnh đủ sống không cháu?
·
Dạ, hơn trăm đô. Chồng cháu cũng đi làm nên “ráng” thì cũng được
nhưng hổng biết là sẽ được bao lâu nữa?
·
Ủa, sao vậy?
·
Nghe nói là hội chỉ đủ tiền trả cho tới cuối năm thôi. Qua Tết
mình thì chưa biết vì còn phải chờ ngân quỹ.
Tôi quay qua hỏi một nhân viên MIRO (Minority Rights Organization) người
Khmer đứng cạnh:
·
Tổ chức của ông có tiếp tục tài trợ cho trường này không?
Thằng chả nhún vai, cứ y như là Tây vậy:
·
Tụi tao là N.G.O (non governmental organization) chớ có phải là
chính phủ Cambodia đâu mà có tiền để trả ai hoài hoài được. Nếu vẫn
nhận được tiền từ Vidan
Foundation thì “project” này vẫn tiếp tục chớ, còn không thì phải
ngưng thôi.
Út
Em. Ảnh: NCB.
Đúng lúc, tôi thấy anh Nguyễn Công Bằng, đại
diện Hội Thiện Nguyện Vì Dân (trụ sở
ở Houston, TX) đang sớ rớ gần bên nên hỏi tiếp:
·
Sang năm hội còn tài trợ cho ngôi trường ở làng Kandal không anh?
·
Hy vọng là còn, tụi tui đang “ráng”...
·
Xin lỗi, anh nói “đang ráng” là “đang” làm sao?
- Dạ thì “ráng” tiếp tục kêu gọi sự tiếp tay của đồng
bào mình khắp nơi coi bà con ủng hộ ra sao. Có đủ tiền thì mới dám ký
contract cho MIRO dạy tiếp, chớ đâu làm sao khác được…
Chiều vẫn rơi mênh mông trên sông, khiến tôi
thốt nhớ đến bản nhạc Chiều
Về Trên Sông của Phạm Duy:
Chiều buông trên giòng sông Cửu Long
Như một cơn ước mong, ơi chiều
Về đâu ơi hàng cây gỗ rong
Nghiêng mình trên sóng sông yêu kiều
Như một cơn ước mong, ơi chiều
Về đâu ơi hàng cây gỗ rong
Nghiêng mình trên sóng sông yêu kiều
Thấy tôi có vẻ trầm tư, Út Em nhắc nhỏ:
·
Thôi mấy anh chuẩn bị trở lại thành phố đi. Ban đêm ngủ
lại không tiện đâu. Nói nào ngay thì ở đây cũng không được an
ninh gì cho lắm.
Nghe tới chuyện “không được an ninh” là tui lật
đật nhẩy xuống ghe liền. Út Em ái ngại nhìn theo, ngập ngừng (chút
xíu) rồi nói với:
·
Bữa nào ghé nhậu nữa không, anh Tư?
·
Ờ, thế nào tui cũng... “ráng” mà!
Thì cũng nói đại như vậy cho qua chuyện, chớ
cái trường làng Kandal này mà đóng cửa luôn thì tui mặt mũi nào mà
gặp lại Út Em cho được. Đ...mẹ, sao tui già đầu rồi mà vẫn cứ hay
vướng vào nhiều chuyện lôi thôi (dữ) vậy Trời!
Tưởng
Năng Tiến
(*) Tất cả nhân danh trong bài viết này đều
đã được cải sửa.
No comments:
Post a Comment