Gần
đây dư luận Hoa Kỳ lại bị bận tâm bởi những lời cảnh cáo chiến tranh gây ra vì
những biến động tại biển Đông. Nhóm “diều hâu” Mỹ lại phổ biến ngững lời
đe dọa của một số tướng lãnh Trung Quốc coi Hoa Kỳ là kẻ thù không đội trời
chung. Người ta cũng nhắc lại cả nội dung của Bản Tuyên Ngôn Bangkok năm 1993,
lên án Mỹ và Tây phương là những “đế quốc nhân quyền”.
Để
theo dõi sát tình hình, những đoạn viết sau đây sẽ tóm tắt hai tầm nhìn về Hoa
Kỳ đến từ phía Trung Quốc. Tầm nhìn thứ nhất là của giáo sư đại học Zhou
Dunren. Tầm nhìn thứ hai là của đại sứ Trung Quốc tại Mỹ Li Daoyu. Hy vọng với
hai tầm nhìn này, qúy độc giả sẽ tự rút ra được một nhận định chính xác.
Giáo
sư Zhou Dunren cho rằng:
Hoa
Kỳ ngày nay là quốc gia hùng mạnh nhất thế giới. Chính sách đối ngoại của Mỹ
ảnh hưởng trực tiếp đến nhiều vấn đề của nhân loại. Trung Quốc muốn cùng Hoa Kỳ
chuẩn bị kỹ càng cho sự phát triển chính trị trong thế kỷ 21.
Trong
thời gian đang diễn ra trước mắt, quan hệ giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc cần được
đặt trên cơ sở của sự ổn định, thân ái và hỗ tương tôn trọng. Nếu không có
những yếu tố căn bản này thì có nhiều khả năng là các mối căng thẳng, đối
nghịch và chiến tranh sẽ có thể xảy ra. Trung Quốc không muốn thấy những trường
hợp đó xuất hiện.
Trong
thế kỷ 20, cả hai cuộc chiến tranh Triều Tiên và Việt Nam, mặc dù là chiến
tranh ủy nhiệm, cũng không mang lại lợi ích gì cho cả hai nước. Thật ra những
cuộc chiến tranh thuộc loại đó không phải là không thể tránh được. Cho nên cả
hai nước đều phải cẩn trọng hơn trong mọi động thái chính trị tương lai.
Sách
lược hiện nay của Trung Quốc là phát triển kinh tế, nâng cao mức sống của dân
chúng và bảo vệ môi trường. Một thế giới hòa bình rất cần thiết cho Trung Quốc
vào lúc này. Vậy thì không có lý do gì để Trung Quốc gây chiến với Hoa Kỳ. Về
nhiều phương diện hai nước có những quyền lợi song hành, đặc biệt là về phương
diện kinh tế.
Không
ai có thể chối cãi được là vào lúc này nền kinh tế của hai quốc gia đang bổ trợ
cho nhau. Nếu Hoa Kỳ và thế giới muốn Trung Quốc trở thành một thành viên có
trách nhiệm trong các vấn đề quốc tế thì Trung Quốc cần phải được hưởng một sự
tôn trọng và kính nể chân tình từ phía Hoa Kỳ và tất cả các quốc gia khác. Điều
kiện nói trên hình như chưa được Hoa Kỳ tôn trọng. Dường như người Mỹ trung
bình chưa hiểu gì nhiều về Trung Quốc, trong khi một người Trung Quốc bình
thường lại hiểu rất nhiều và rất kỹ càng về nước Mỹ. Kể từ năm 1840 trở đi ước
mơ của mọi người dân Trung Quốc là được giàu có, được kính trọng và được đứng
ngẩng mặt trong cộng đồng thế giới.
Đó
là sự thật. Nguy hiểm thay, sự thật này lại được người Mỹ hiểu như là người
Trung Quốc chỉ muốn đạt tới mức giàu có để có phương tiện trả thù những kẻ đã
làm nhục Trung Quốc trong dĩ vãng. Cách cư xử với Hong Kong khi vùng đất này
trở về với Trung Quốc là một chứng minh cho thiện chí và sự biết điều của Bắc
Kinh.
Vấn
đề phát triển nhanh chóng của Trung Quốc về mặt kinh tế cũng gây ra nhiều tranh
cãi. Nhiều dư luận coi đó là một sự đe dọa đối với Hoa Kỳ. Lập luận đó không có
căn bản thuyết phục vì, nói gì thì nói, chứ vào lúc này GDP của Trung Quốc mới
chỉ là 1/7 của Hoa Kỳ. Nếu đem chia GDP này cho 1.3 tỷ người thì lợi tức theo
đầu người của Trung Quốc chỉ còn là 1/35 lợi tức hàng năm của người công dân
Hiệp Chủng Quốc. Chưa kể là nền kinh tế phát triển của Trung Quốc còn cần được
bảo đảm để có được một sự tăng trưởng khả trì.
Lịch
sử của Trung Quốc chỉ ra rằng đất nước này luôn luôn cần có bằng hữu bao quanh.
Trên bàn cờ chính trị quốc tế, Trung Quốc lúc nào cũng cần thật nhiều bạn và
đối tác thương mại trong mọi thời kỳ của lịch sử. Ngày nay vì có sự khác biệt
về văn hóa và ý thức hệ nên Trung Quốc phải cố gắng nhiều hơn nữa để tìm hiểu
Hoa Kỳ.
Mặc
dầu ở một nước XHCN nhưng những người lãnh đạo và người dân Trung Quốc lúc nào
cũng ý thức rằng Hoa Kỳ là một quốc gia “tam quyền phân lập” và chế độ “kiểm
soát và quân bình” chi phối mọi lãnh vực của đời sống quốc gia. Quốc hội Mỹ có
535 nghị viên thì đó đồng thời cũng là 535 vị bộ trưởng ngoại giao với đầy đủ
thẩm quyền trong chính sách đối ngoại.
Người
Trung Quốc hiểu rằng hệ thống chính trị đó có thể là không hoàn hảo nhưng người
Hoa Kỳ đã thiết kế nó như vậy và nó đã tỏ ra hữu hiệu. Trung Quốc chỉ còn một
cách là chấp thuận và làm việc với một hệ thống khác lạ.
Tại
Hoa Kỳ còn nhiều vấn đề khác không thuộc lãnh vực văn hóa mà người Trung Quốc
khó lòng chấp nhận. Chẳng hạn như vấn đề nhân quyền. Văn hóa Hoa Kỳ cho phép
bao gồm vào lãnh vực nhân quyền rất nhiều “quyền dân sự” (civil rights). Họ
cũng rất tôn trọng tự do tôn giáo là một vấn đề không có trong văn hóa Trung
Quốc. Đối với tất cả những vấn đề này người Trung Quốc không thể nào đồng ý,
mặc dù có phải gặp khó khăn trên quan hệ ngoại giao.
Trên
bàn cờ quốc tế, Trung Quốc sẽ chấp nhận chơi theo “nguyên tắc” (rule), với điều
kiện là tất cả các quốc gia khác cũng phải tuân theo nguyên tắc đó. Thật ra
không có một sự khác biệt căn bản nào khiến Hoa Kỳ và Trung Quốc không thể thỏa
thuận với nhau, không có một trở lực nào có thể biến thành đối nghịch không thể
giải quyết và dẫn đến chiến tranh. Tất cà những khó khăn hiện tại thật ra chỉ
là những món ăn lưu lại từ hôm trước (leftovers), từ thời Chiến Tranh Lạnh.
Đaị
sứ Li Daoyu chia sẻ một tầm nhìn chi tiết hơn nhưng cũng không có gì khác biệt
:
Trong
thế giới ngày nay, xây dựng hòa bình, phát triển và hợp tác là những khẩu hiệu
của thời đại. Trung Quốc là một nước lớn nhất và Hoa Kỳ là một nước phát triển
nhất. Chúng ta cùng chia sẻ trách nhiệm bảo vệ hòa bình và ổn định tại Châu
Á-Thái Bình Dương và tại phần còn lại của thế giới. Giữa hai nước nhu cầu hợp
tác ngày càng quan trọng hơn chứ không giảm thiểu. Một sự hợp tác vững vàng và
trong sáng giữa hai nước là vô cùng cần thiết.
Về
phần mình Trung Quốc coi mối bang giao với Hoa Kỳ là một quan hệ song phương
quan trọng nhất thế giới. Mặc dầu giữa hai nước vẫn còn nhiều dị biệt nhưng
quyền lợi chung rõ rệt là đã vượt lên trên những sự khác biệt này.
Thứ
nhất, cả Hoa Kỳ lẫn Trung Quốc đều muốn duy trì và ổn định tại vùng Á Châu-Thái
Bình Dương và trên thế giới. Cả hai bên đều muốn tăng cường đối thoại chiến
lược và hợp tác. Thời gian từ 1990 đến 1993 là thời gian hợp tác tốt đẹp nhất.
Thứ
hai, Hoa Kỳ và Trung Quốc đều là những thành viên chính yếu trong nỗ lực khuyến
khích hòa bình và ổn định tại Á Châu-Thái Bìng Dương và đã đóng góp tích cực
cho nhiều chương trình để đẩy mạnh nỗ lực này. Riêng Bắc Kinh đã góp phần vào
sự ổn định tại bán đảo Triều Tiên.
Thứ
ba, cả hai quốc gia chúng ta đều theo đuổi mục tiêu tối hậu là ngăn chặn sự phổ
biến võ khí hạt nhân. Chúng ta đã cùng nhau thỏa thuận rộng rãi về việc kiểm
soát kỹ thuật hỏa tiễn và kiểm soát việc xuất cảng những vật liệu chế tạo bom
nguyên tử.
Thứ
tư, hai nước chúng ta cũng đã đóng góp nhiều cho sự phát triển an ninh khu vực
Á Châu-Thái Bình Dương, chẳng hạn như việc thành lập ASEAN Regional Forum, (ARF
)và ASIA Pacifỉc Economic Cooperation (APEC).
Thứ
năm, hai nước đều nhất trí với nhau về việc bảo vệ môi trường.
Thứ
sáu, hai nước hợp tác chặt chẽ với nhau về việc bài trừ khủng bố, buôn lậu ma
túy và nhập cư bất hợp pháp.
Thứ
bảy, hai nước hợp tác với nhau về trao đổi trong các lãnh vực giáo dục, văn
hóa, khoa học và kỹ thuật.
Thứ
tám, sau cùng vấn đề quan trọng nhất là hai nước đã hợp tác với nhau về vấn đề
kinh tế và mậu dịch. Trong hơn 20 năm qua, hai nước chúng ta đã được hưởng lợi
về loại hợp tác này. Hiện nay Hoa Kỳ là nước lớn thứ hai trong quan hệ mậu dịch
với Trung Quốc, và Trung Quốc là nước chấp nhận nhiều nhất các loại xuất khẩu
của Hoa Kỳ.
Những
hợp tác thâm hậu như vậy đã có từ khi Chiến Tranh Lạnh chấm dứt, vậy mà vẫn có
những tiếng xì xào về tranh chấp. Nhiều người xác định Chiến Tranh Lạnh đã chấm
dứt mọi quyền lợi song hành giữa Bắc Kinh và Washington để ngày nay chỉ còn lại
oán thù và đối nghịch.
Một
chủ thuyết về “Sự đe dọa của Trung Quốc” đã xuất hiện tại Hoa Kỳ. Chủ thuyết
này cho rằng Trung Quốc đã thay thế Liên Xô trong vai trò một kẻ thù chính yếu
đe dọa vị thế bá chủ của nước Mỹ. Những người theo chủ thuyết này kêu gọi Mỹ
phải lập tức bao vây Trung Quốc. Dưới con mắt của người Trung Quốc thì chủ
thuyết này hoàn toàn xa thực tế.
Nhìn
vào lịch sử Trung Quốc người ta thấy ngay rằng đất nước này không có một truyền
thống bá quyền. Trại lại, chính đất nước chúng tôi đã là nạn nhân của chủ nghĩa
bá quyền đến từ các quốc gia khác. Mặc dầu có nhiểu sự khác biệt về văn hóa và
cấu trúc xã hội nhưng những lợi ích song hành về kinh tế và nhiều lãnh vực khác
đã bao trùm lên những sự khác biệt này. Trong một số lãnh vực sau đây, hợp tác
sẽ có lợi hơn là đối nghịch.
Hiện
nay, hơn 46% lượng xuất cảng của Trung Quốc lả sản phẩm của các công ty nước
ngoài. Như vậy không chỉ Trung Quốc hưởng lợi mà cả những nước khác nữa, trong
đó có Hoa Kỳ. Phần lớn mặt hàng Trung Quốc xuất cảng gồm những sản phẩm sử dụng
nhân công rẻ tiền là những sản phẩm mà từ lâu Hoa Kỳ đã không sản xuất nữa. Như
vậy có thể nói là công ăn việc làm ở Mỹ không bị Trung Quốc cạnh tranh mà ngược
lại chính Hoa Kỳ còn được hưởng lợi trong việc mua đồ với giá thấp. Trung Quốc
là một nước đang phát triển với một số công nghiệp còn yếu kém không thể nào so
sánh với Nhật Bản. Cho nên chính Nhật Bản mới là nước cạnh tranh lợi hại đối
với Mỹ. Trên thực tế, hai nền kinh tế Hoa Kỳ và Trung Quốc chỉ là những nền
kinh tế bổ trợ cho nhau để hai bên củng có lợi.
Chúng
ta đang sống trong một thế giới với nhiêu nền văn hóa khác nhau. Thực tế này
đưa đến hậu qủa là việc quan niệm về nhân quyền cũng khác biệt. Nếu dùng những
tiêu chuẩn về nhân quyền của Hoa Kỳ để phê phán nhân quyền tại Trung Quốc thì
đây là một việc làm không hợp lý. Nền dân chủ của Trung Quốc hiện nay là do
nhân dân Trung Quốc lựa chọn, giống như nền dân chủ của Hoa Kỳ cũng là do nhân
dân Hoa Kỳ thiết kế.
Chính
phủ Trung Quốc cũng đặt nặng vấn đề nhân quyền tại Hoa Lục bằng cách dung hòa
quan niệm nhân quyền quốc tế và quan niệm nhân quyền quốc nội để làm sao nâng
cao được đời sống của dân tộc mình. Bên cạnh lo âu này là chính yếu Trung Quốc
cũng cố gắng nâng cao tầm phát triển dân chủ và pháp trị để hoàn chỉnh các
quyền dân sự và chính trị của người dân.
Hiện
tại Trung Quốc là thành viên của 17 tổ chức nhân quyền quốc tế trong khi Hoa Kỳ
chỉ tham dự có 15 tổ chức. Trung Quốc cũng đã đi đến quyết định ký kết Công Ước
Quốc Tế Về Các Quyền Kinh Tế Xã Hội Và Văn Hóa (Covenant On Economic, Social
And Cultural Rights).
Đài
Loan là vấn đề nhạy cảm nhất trong quan hệ ngoại giao giữa Hoa Kỳ và Trung
Quốc. Nếu thiếu thận trọng, nó có thể nổ to thành thảm họa. Hoa Kỳ đã cam kết
nhiều lần là không can thiệp vào chủ quyền của Trung Quốc và dần dần giảm thiểu
việc bán vũ khí cho Đài Loan. Đối với Trung Quốc việc thống nhất với Đài Loan
là một diễn tiến không thể đảo ngược của lịch sử. Tuy nhiên từ hơn hai thập kỷ
qua Trung Quốc đã chấp nhận nguyên tắc “một quốc gia hai chế độ”.
Nguyên
tắc này cũng đã được áp dụng cho Hong Kong như mọi người đều thấy. Từ 1/4 thế
kỷ nay Trung Quốc và Hoa Kỳ đã có những quan hệ tốt đẹp. Chúng ta cần giữ
nguyên vẹn tình trạng tốt đẹp đó lâu dài. Làm được như thế không những sẽ có
lợi cho tổ quốc của chúng ta mà còn có lợi cho toàn thể nhân loại.
Qua
lời trình bày của hai nhà trí thức Trung Quốc chúng ta thấy rằng tầm nhìn của
họ mặc dầu chưa thể được coi là 100% thành thật, nhiều chỗ vẫn chưa được suôi
tai cho lắm, nhưng dù sao cũng không mang tính cách đe dọa hay hiếu chiến. Bắc
Kinh kêu gọi và hy vọng Washington cũng “biết điều” như họ để hai nước và thế
giới có thể chung sống hòa bình và phát triển, ít nhất cũng trong thời gian
trước mắt. Lẽ cố nhiên là Hoa Kỳ lúc nào cũng phải đề cao cảnh giác và giữ thế
thượng phong để kịp thời hành động./.
Nguyễn
Cao Quyền
Tháng
8 năm 2014
No comments:
Post a Comment