Lý
do Tập muốn giữ khoảng cách với cuộc chiến của Putin
Katsuji Nakazawa -
Nikkei
Asia
Nguyễn Thị Kim Phụng, biên dịch
29/09/2022
https://nghiencuuquocte.org/2022/09/29/ly-do-tap-muon-giu-khoang-cach-voi-cuoc-chien-cua-putin/
Trung Quốc đã trở nên gần gũi hơn với
Kazakhstan, khi quốc gia Trung Á này bắt đầu không còn thân thiện với Moscow.
Trong cuộc
gặp mặt trực tiếp đầu tiên sau bảy tháng, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã trò
chuyện cùng người đồng cấp Trung Quốc Tập Cận Bình với thái độ khiêm tốn khác
thường.
“Chúng tôi hiểu các nghi vấn và quan
ngại của các bạn” về cuộc khủng hoảng Ukraine, ông nói vào ngày 15/09 tại Samarkand, Uzbekistan. “Trong cuộc họp ngày hôm nay, tất nhiên chúng
tôi sẽ giải thích lập trường của mình, chúng tôi sẽ giải thích chi tiết lập trường
của chúng tôi về vấn đề này, dù chúng tôi đã từng nói về điều này trước đây.”
Nhiều động
thái ngoại giao đã xảy ra trước khi Putin chịu hạ mình trước Tập.
Đây là
chuyến công du nước ngoài đầu tiên của Tập trong vòng hai năm tám tháng qua.
Ông đã quyết định dừng chân ở Kazakhstan trước khi đến Uzbekistan, nơi diễn ra
hội nghị thượng đỉnh của Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO).
Ngày
14/09, Tập đến Kazakhstan. Dù chuyến thăm chỉ kéo dài vài giờ, nó đã được gọi
là chuyến thăm cấp nhà nước. “Nó đánh dấu một thắng lợi lớn cho nền ngoại giao
Kazakhstan,” một học giả về chính trị quốc tế ở Kazakhstan mô tả.
Mục đích
chuyến thăm Kazakhstan của Tập có liên quan đến cuộc gặp của ông với Putin một
ngày sau đó.
Quan hệ giữa
Kazakhstan và Nga đã trở nên căng thẳng kể từ khi Nga xâm lược Ukraine. Tổng thống
Kazakhstan Kassym-Jomart Tokayev nói rõ rằng đất nước của ông sẽ không bao giờ
trở thành “kẽ hở” trong các lệnh trừng phạt của phương Tây đối với Nga, điều
khiến Putin rất tức giận.
Tập
Cận Bình bước trên thảm đỏ cùng với Tổng thống Kazakhstan Kassym-Jomart Tokayev
sau khi đáp xuống Sân bay Quốc tế Nur-sultan Nazarbayev vào ngày 14/09. © Tân
Hoa Xã/AP
Một tháng
trước khi Nga xâm lược Ukraine, một làn sóng biểu tình lớn đã nổ ra ở
Kazakhstan, thể hiện sự bất bình với cách chính phủ quản lý giá năng lượng.
Tokayev
yêu cầu Tổ chức Hiệp ước An ninh Tập thể (CSTO), một liên minh quân sự bao gồm
sáu quốc gia thuộc Liên Xô cũ, gửi lực lượng gìn giữ hòa bình đến nước mình.
Đáp lại, khoảng 2.000 quân, chủ yếu là người Nga, đã được triển khai tới
Kazakhstan.
Trên thực
tế, việc cử lực lượng CSTO tới Kazakhstan khiến Tokayev mắc nợ người Nga. Nhưng
tình hình đã thay đổi đáng kể khi Nga xâm lược Ukraine.
Nếu Nga giành chiến thắng trong cuộc chiến ở
Ukraine, điểm đến tiếp theo của họ có thể sẽ là Kazakhstan.
Lực lượng
của Putin đã xâm lược Ukraine với danh nghĩa bảo vệ nhóm người gốc Nga. Cũng có
những người gốc Nga như vậy đang sống ở Kazakhstan. Nếu quan hệ giữa Kazakhstan
và Nga xấu đi hơn nữa, lực lượng của Putin có thể xâm lược Kazakhstan với lý do
tương tự.
Cảm thấy rằng chỉ hợp tác với các nước phương
Tây xa xôi là không đủ để chống lại áp lực từ Nga, Kazakhstan cần có sự giúp đỡ
từ nước láng giềng lớn là Trung Quốc.
Nhận thức đầy đủ về động lực này, Tập đã quyết
định đến Kazakhstan.
Quan hệ giữa
Tập và Kazakhstan có một lịch sử. Ông đã công bố tham vọng Con đường Tơ lụa mới
của mình ở Kazakhstan vào tháng 9/2013. Ý tưởng này sau đó dẫn đến Sáng kiến
Vành đai và Con đường, một loạt các dự án cơ sở hạ tầng liên kết Trung Quốc với
châu Âu bằng đường bộ và đường biển.
Một
binh sĩ Ukraine đứng trên một xe bọc thép bị phá hủy ở thị trấn Izium, vừa được
chiếm lại từ tay quân Nga vào ngày 20/09. © Reuters
Tokayev là
người mà phía Trung Quốc cảm thấy thoải mái khi làm việc cùng. Nhà lãnh đạo Kazakhstan từng học
ở Bắc Kinh và thông thạo tiếng Quan Thoại.
“Trung
Quốc đánh giá cao quan hệ với Kazakhstan,” một bài báo
của Bộ Ngoại giao Trung Quốc mô tả điều mà Tập nói với Tokayev, “và kiên quyết ủng hộ Kazakhstan trong việc bảo
vệ độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ.”
Không cần phải nói, những lời nhận xét này là
nhắm đến Nga.
Nhà lãnh đạo Trung Quốc đang giữ khoảng
cách với Nga. Điều đó hoàn toàn trái ngược với cuộc gặp ngày 24/02 tại Bắc
Kinh, khi mà Tập và Putin lên tiếng ca ngợi một tình bạn “không có giới hạn.”
Cùng nhau, họ đã phản đối sự mở rộng của NATO trong một tuyên bố chung.
Sự thay đổi
lập trường của Trung Quốc phản ánh nhu cầu cấp thiết của Bắc Kinh: tách mình ra
khỏi cuộc chiến xâm lược của Putin, đặc biệt là khi lực lượng Nga đang mất dần
lãnh thổ ở miền đông Ukraine.
Đối với Tập,
người đang ngóng chờ cuộc họp quan trọng của Đảng Cộng sản khai mạc vào ngày
16/10, cơ hội để ông có thể tiếp tục nắm quyền, việc đối phó với cuộc xâm lược
Ukraine của Putin là một thách thức.
Gặp mặt
Putin không phải là vấn đề. Khi phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ Mỹ
trong tương lai gần, Trung Quốc vẫn muốn duy trì hợp tác với Nga, một cường quốc
quân sự.
Nhưng Bắc
Kinh cần phải xua tan ấn tượng bất lợi rằng họ đang hoàn toàn ủng hộ việc Nga
xâm lược Ukraine, hành động rõ ràng vi phạm chủ quyền của Ukraine.
Trung Quốc
cần phải thay đổi hướng đi, trong khi vẫn duy trì thể diện cho Tập.
Việc này
đã được giải quyết khi Putin “đề nghị” được giải thích về các vấn đề đang khiến
Trung Quốc lo lắng.
Lật Chiến Thư, Chủ tịch Quốc hội Trung Quốc, hội đàm
với Vladimir Putin bên lề Diễn đàn
Kinh tế Phương Đông ở Vladivostok, Nga, vào ngày 07/09. © AP
Dàn xếp
này là nhằm giúp Trung Quốc không đề cập đến cuộc chiến Ukraine trong thông cáo
chính thức của họ, còn Putin sẽ giải thích về tình hình theo cách mà thế giới
hiểu.
Đây có thể
không phải là kịch bản lý tưởng nhất cho Putin, nhưng nhà lãnh đạo Nga có rất
ít lợi thế ở giai đoạn này nên việc thỏa hiệp là khó tránh khỏi.
Sự kiện được
dàn dựng bởi phụ tá thân cận của Tập là Lật Chiến Thư, nhân vật số 3 của Trung
Quốc, người đã làm việc tích cực ở hậu trường để đưa đến tuyên bố bất thường của
Putin về những lo ngại của Trung Quốc.
Lật hiện
là Chủ tịch Ủy ban Thường vụ Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc, tức Quốc hội
Trung Quốc. Ngày 07/09, ông đã hội đàm với Putin tại Vladivostok, thuộc vùng Viễn
Đông của Nga.
Một nguồn
tin từ một quốc gia tham gia hội nghị thượng đỉnh SCO cho biết, “Nhiều thỏa thuận
đã được thực hiện trước hội nghị thượng đỉnh Trung-Nga, bao gồm cả những thỏa
thuận được thực hiện tại Vladivostok.”
Tập Cận Bình, Vladimir Putin, và Tổng
thống Uzbekistan Shavkat Mirziyoyev. Mirziyoyev lịch sự bày tỏ sự tôn trọng đối với Tập trước
khi nói chuyện với Putin. © AP
Giống như ở Kazakhstan, Tập đã được chào đón trên thảm đỏ ở Uzbekistan. Khi bước xuống Sân bay
Samarkand, ông đã được Tổng thống Uzbekistan Shavkat Mirziyoyev và Thủ tướng
Abdulla Aripov tiếp đón nồng nhiệt. Trong
khi đó, chỉ có Thủ tướng Uzbekistan đến sân bay chào đón Putin. Đây rõ ràng
là một sự phân biệt đối xử.
Ngoài ra,
khi các nhà lãnh đạo SCO tham gia thượng đỉnh Samarkand chuẩn bị chụp ảnh
chung, Tổng thống Uzbekistan Mirziyoyev đã lịch sự bày tỏ sự tôn trọng của mình
đối với Tập trước, rồi mới đến nói chuyện với Putin. Hành động này cũng là cố
tình.
Đối với
Putin, Samarkand hẳn là một thử thách lắm chông gai.
Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đã trao đổi thẳng thắn với nhà lãnh đạo
Nga trong cuộc gặp bên lề SCO. Ông nói với
Putin, “Thời đại ngày nay không phải
là thời đại của chiến tranh.”
Đáp lại,
Putin bày tỏ rằng mình hiểu những lo ngại của Modi về cuộc chiến Ukraine, ông
nói: “Chúng tôi muốn tất cả những điều này kết thúc càng sớm càng tốt.” Dù đổ lỗi
cho Ukraine là bên đã kéo dài cuộc chiến, việc Putin đề cập đến một thỏa thuận
ngừng bắn trong tương lai gần đã gây bất ngờ cho nhiều người.
Truyền
thông nhà nước Trung Quốc không đưa tin Putin đã nói gì với Tập ở Samarkand về
cuộc chiến Ukraine. Điều này cũng dễ hiểu, bởi sau khi đã duy trì lập trường ủng
hộ Putin suốt bảy tháng qua, rất khó để đột ngột đổi chiều quan điểm.
Nhưng một
số hãng truyền thông Trung Quốc đã đưa tin về cuộc trò chuyện của Modi và
Putin. Bằng cách nhắc đến những khó khăn Putin đang gặp phải, họ đang ngầm báo
hiệu một sự thay đổi trong lập trường ngoại giao của Trung Quốc.
Thủ
tướng Ấn Độ Narendra Modi nói với Vladimir Putin, “Thời đại ngày nay không phải
là thời đại của chiến tranh.” © Reuters
Ngoài ra, một điều đáng chú ý nữa là sự vắng
mặt của Tập trong bữa tối có sự tham dự của các nhà lãnh đạo SCO khác ở
Samarkand.
Lý do Chủ tịch Trung Quốc vắng mặt là để bảo
vệ bản thân khỏi coronavirus trước thềm đại hội toàn quốc lần thứ 20 của đảng.
Nhưng nguyên nhân còn có thể là vì nỗi lo rằng những hình ảnh ông mỉm cười và
trò chuyện với Putin trong bữa tối sẽ bị lan truyền khắp thế giới.
Bốn ngày
sau khi tham dự cuộc gặp Tập-Putin vào ngày 15/09, nhà ngoại giao hàng đầu
Trung Quốc Dương Khiết Trì đã gặp Nikolay
Patrushev, Thư ký Hội đồng An ninh Nga và là một đồng minh thân cận của
Putin, tại tỉnh Phúc Kiến của Trung Quốc, để thảo luận về an ninh chiến lược.
Đáng chú ý
là phía Trung Quốc đã xác nhận một cách rõ ràng rằng có sự trao đổi quan điểm về
vấn đề Ukraine tại cuộc gặp giữa Dương và Patrushev, điều mà họ đã không làm đối
với cuộc gặp giữa Tập và Putin ở Samarkand.
Điều quan
trọng hơn là sự có mặt của Vương Tiểu Hồng
tại cuộc họp giữa Dương và Patrushev. Là một phụ tá thân cận của Tập, Vương gần
đây đã được thăng chức Bộ trưởng Công an.
Trung Quốc
muốn nói rằng hợp tác an ninh của họ với Nga tập trung vào an ninh công cộng và
chống khủng bố hơn là các vấn đề quân sự.
Tập Cận Bình và Vladimir Putin: Tập không phải nhắc đến cuộc chiến ở
Ukraine vì Putin đã công khai thừa nhận quan ngại của Chủ tịch Trung Quốc về vấn
đề này. © AP
Quay trở lại
chính trường quốc tế, Tập đang chờ xem liệu Trung Quốc có thể đóng một vai trò
nào đó trong việc đưa khủng hoảng Ukraine đến hồi kết hay không.
Hiện vẫn
chưa có triển vọng nào, nhưng thông qua cuộc nói chuyện với Putin ở Samarkand,
Tập đã chứng minh cho thế giới thấy rằng Trung Quốc có lo ngại về cuộc chiến
Ukraine.
Trung Quốc
đã gặp khó khăn trên mặt trận ngoại giao do việc xử lý COVID-19, bao gồm phản ứng
ban đầu chậm chạp và việc che giấu thông tin liên quan ở Vũ Hán.
Hiện vẫn
chưa rõ liệu chuyến đi nước ngoài đầu tiên của Tập kể từ khi bắt đầu đại dịch
có trở thành nước cờ đầu tiên của Trung Quốc để giành lại vị thế ngoại giao đã
mất hay không.
--------------------------
Katsuji Nakazawa là nhà báo và biên tập viên cấp cao của
Nikkei, hiện sinh sống tại Tokyo. Ông đã dành bảy năm làm phóng viên thường trú
ở Trung Quốc và sau đó trở thành trưởng văn phòng Trung Quốc. Ông đã nhận Giải
Nhà báo Quốc tế Vaughn-Ueda năm 2014.
Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Xi’s
new diplomacy keeps Putin’s war at arm’s length,” Nikkei Asia,
22/09/2022
=============================
Có thể
bạn quan tâm:
Tập giữ lập
trường ủng hộ Nga vì lo sợ mô hình Gorbachev
Nếu đi sai nước
cờ, Tập có nguy cơ ngã ngựa cùng Putin
Học giả khuyên
Trung Quốc cần từ bỏ Putin ngay lập tức
Quan hệ
Nga-Trung chỉ là liên kết chứ không phải liên minh
Cuộc khủng hoảng Ukraine của
Trung Quốc
Sự tự
tin của Tập vào hàng không mẫu hạm Trung Quốc bị lung lay
Tại
sao Tập giáng chức thứ trưởng ngoại giao thứ nhất Lạc Ngọc Thành?
Thặng dư thương mại của Nga và Trung Quốc là tốt hay xấu?
No comments:
Post a Comment