Chúng ta nợ
Hồ Duy Hải và gia đình anh một thứ công lý đúng nghĩa.
Y Chan
- Luật Khoa
09/05/2020
Khi
nghe phán quyết cuối
cùng của Hội đồng thẩm phán về vụ án tử tù Hồ Duy Hải, trái tim của hàng
triệu người đã bị bóp nghẹn.
Nhưng
có nghẹn đến đâu, nó chắc chắn cũng chỉ như một vết kim đâm so với nỗi đau
không bút mực nào tả xiết của cô Nguyễn Thị Loan, người mẹ trong suốt 12 năm
qua đã lặn lội ngược xuôi Nam Bắc kêu oan cho con.
Và
cho dù không nhiều người nhắc đến, nỗi đau của những người nhà nạn nhân cũng thật
khó tưởng tượng.
Chừng
ấy năm trời, trong khi công lý cho những người thân xấu số của họ chưa thấy
đâu, thì một thứ công lý dị dạng, nấp sau vô số lần phẫu thuật thẩm mỹ, bơm
mông độn má cho khớp với cái não trạng của những kẻ nắm quyền sinh sát, lại được
vô tư chụp lên đầu người khác.
Hàng
ngàn năm trước, những người Hy Lạp xưa có lẽ đã biết đến sự tồn tại của những
giống sinh vật này.
Procrustes, một nhân vật
trong thần thoại Hy Lạp, là chủ nhân một ngôi nhà ở Attica, nằm trên đường đi
giữa Athens và Eleusis. Truyện kể rằng Procrustes có một chiếc giường sắt đặc
biệt, chuyên dùng tiếp đãi các vị khách ghé thăm. Procrustes muốn khách nằm vừa
vặn hoàn toàn trên chiếc giường đó. Vậy nên với người có cơ thể quá ngắn, hắn
kéo dài các chi của họ ra cho khớp. Gặp những người cơ thể quá dài, hắn chặt bớt
chân để vừa với chiếc giường. Chỉ cần lọt vào tay của Procrustes, ai cũng sẽ
“được” cắt gọt để vừa vặn với chiếc giường đó. Tất cả nạn nhân đều chết, còn
chiếc giường của Procrustes thì luôn hoàn hảo.
Trong khi Procrustes của Hy Lạp chỉ là
một nhân vật tưởng tượng, các “Procrustes xứ Việt” ngày nay lại là những cơn ác
mộng hãi hùng rất thực của biết bao người.
Họ
là các điều tra viên tài ba, dùng đủ mọi cách dọa dẫm, ép cung, bắt nghi phạm
“tập đi tập lại các động tác [giết người] từ trong trại giam để đi thực nghiệm
tại hiện trường”, như lời của người tù oan nổi tiếng Nguyễn Thanh Chấn kể
lại.
Họ
là những cán bộ mẫn cán, “phá án” từ lời nói đùa của một người say xỉn, sau đó
còn “dấn
thêm bước nữa” đánh đập, mớm cung buộc người đó “nhận luôn” một vụ án giết
người nhiều năm trước chưa bị phá, như trường hợp của “người tù thế kỷ” Huỳnh
Văn Nén.
Đó
chỉ là những trường hợp may mắn, theo đúng nghĩa đen của từ, được minh oan một
cách hoàn toàn tình cờ nhờ vào việc nghi phạm thật sự bỗng nhiên xuất hiện.
Còn
biết bao nhiêu trường
hợp oan khuất khác vĩnh viễn không được cất tiếng nói?
Và
giờ đây chúng ta có vụ án Hồ Duy Hải, nơi mà những người cầm cân nảy mực ở cấp
độ cao nhất trong hệ thống tư pháp của đất nước, dù thừa nhận có “sai sót tố tụng”
nhưng vẫn khẳng
định chắc nịch 100% (hay 17/17) rằng những cái sai đó “không thay đổi bản
chất vụ án”, và quyết định giữ nguyên án tử.
Nói
cách khác, sau khi xem xét các “chứng cứ” đã được cắt chỗ này gọt chỗ nọ kéo chỗ
kia, các Procrustes xứ Việt hài lòng kết luận Hồ Duy Hải nằm vừa khít hoàn hảo
với chiếc giường tội phạm.
Hồ
Duy Hải có vô tội hay không?
Nhiều
người đã đặt ra câu hỏi như vậy, và đó là cách đặt vấn đề ngược đời, sai hoàn
toàn ngay từ đầu.
Hồ
Duy Hải hay bất kỳ ai cũng không có nghĩa vụ chứng minh mình vô tội.
Cơ
quan điều tra hay bất kỳ ai muốn buộc tội người khác mới là người phải đưa ra bằng
chứng để chứng minh cho điều họ nói.
Một
khi bằng chứng có vấn đề (hoặc nói chính xác như trong vụ án này, là có rất
nhiều vấn đề), thì lời buộc tội đó của họ là vô giá trị.
Họ
không thể chỉ dựa vào lời khai “nhận tội” của người khác để xoay đảo các “chứng
cứ” cho khớp với “bản chất của vụ án”.
Vì
sao vẫn còn quá nhiều người đặt câu hỏi ngược đời như trên?
Đó
là vì họ mặc định rằng “chính quyền là cha mẹ”, mà cha mẹ đã nói thì hoặc là
“luôn đúng”, hoặc là “phải có lý do nào đó mới vậy chứ”.
Họ
không thể tưởng tượng, hay chấp nhận sự thật, rằng chính quyền, cha mẹ, hay bất
kỳ ai, cũng chỉ là người, và luôn luôn có thể sai, thậm chí là cố tình
nhắm mắt đẩy đưa để tạo ra cái sai phục vụ cho những mục đích cá nhân của
mình.
Sự
thật là những “chứng cứ” đã được công khai cho tới nay trong vụ án sẽ không
thuyết phục được bất kỳ một bồi
thẩm đoàn được lựa chọn ngẫu nhiên nào.
Trừ
phi còn những “chứng cứ bí mật” khác mà vì lý do nào đó vẫn phải “độc quyền”
không công bố, thứ công lý mà chính quyền đang cố chụp lên đầu những người có
liên quan trong vụ án chỉ là thứ công lý què quặt của những chuyên gia nằm giường.
Có
thể khẳng định vào lúc này, câu hỏi Hồ Duy Hải có tội hay không là vô
nghĩa.
Nếu
chấp nhận thứ công lý dị dạng được dùng để buộc tội Hải, thì bất kỳ một Nguyễn
Văn A hay Trần Thị B nào đó, chỉ cần xui xẻo lọt vào mắt xanh của các điều tra
viên, nhờ vào các “biện
pháp nghiệp vụ” tùy tiện vô nhân tính, cũng đều có thể biến thành tử tù.
Có
chấp nhận thứ công lý dị hợm đó hay không, hoàn toàn là quyền của chúng ta.
Từ
“justice” (công lý) của tiếng Anh có gốc từ chữ iustus của tiếng Latin.
Từ này lại có gốc từ chữ ius với nghĩa là “quyền”. Công lý vì vậy là một
thứ quyền lựa chọn của mỗi người.
Ngay
cả khi những ngả
đường pháp lý hạn hẹp cuối cùng còn lại cũng bị đóng sập, vẫn luôn có những
lựa chọn khác.
Thể
chế luật pháp nếu ngay từ đầu đã biến thái bệnh hoạn như chiếc giường của
Procrustes, sớm muộn nó cũng phải bị phá bỏ. Giống như kết cục của Procrustes,
sau khi giết hại bao nhiêu người, cuối cùng bị đặt trên chính chiếc giường sắt,
và bị người khác chặt đầu để ăn khớp với chiếc giường hoàn hảo của mình.
Có
nhiều người đặt hy vọng vào “nhân quả”, viện dẫn cái chết “kỳ lạ” của những điều
tra viên liên quan đến vụ án Hồ Duy Hải. Mỗi người đều có một niềm tin riêng.
Nhưng sẽ không có thay đổi nào trên đời nếu ai cũng ngồi chờ “nhân quả” rớt từ
trên trời xuống như vậy.
Người
thân của Hồ Duy Hải đã dành ra suốt 12 năm qua, bán hết gia sản để tìm công lý
cho anh. Người thân của những nạn nhân trong vụ án cũng đã phải mòn mỏi chờ đợi
công bằng.
Chúng
ta nợ tất cả họ một thứ công lý đúng nghĩa.
Ta
không thể trả cho họ bằng một thứ công lý bệnh hoạn ăn khớp với đầu óc biến
thái của một nhúm người, càng không thể khoanh tay ngồi chờ phép màu từ trên trời
rớt xuống.
Chúng
ta nợ họ một thứ công lý thật sự, dựa trên sự thật, và công bằng cho tất cả.
Chúng
ta nợ thế hệ tương lai một thứ công lý khác với tên của một diễn viên hài, và một
thứ “nhân quả” phải do chính mình tạo ra.
Bài
phản ánh quan điểm riêng của tác giả. Mọi bài bình luận xin gửi cho Luật
Khoa tại đây.
No comments:
Post a Comment