07/03/2017
February 28, 2017
Lời
giới thiệu: Trong những năm qua Mekong Delta đang chết vì
khát, vì mặn và nông ngư dân ngày càng cơ cực vẫn cứ nghèo. Lào ngang nhiên vi
phạm Hiệp Định 1995 và thủ tục PNPCA, họ đơn phương xây hai đập (Xayaburi, Don
Sahong) và sắp ba đập (Pak Beng) thuỷ điện trên dòng chính. Mekong Delta đã mất
50% phù sa vì các đập ở Vân Nam Trung Quốc và sẽ mất thêm 25% nữa từ Lào. Trước
cái chết dần mòn của vựa lúa và tôm cá VN, Trung Quốc và Thái Lan sẽ được hưởng
lợi nhiều nhất, trong khi Lào hưởng ít hơn và tự biến mình thành con nợ dài lâu
chịu ơn Trung Quốc vì những dự án thủy điện “made in China” của họ. Mọi nguy hại
đổ hết lên lưng dân cư hạ du và có một người Việt tuyên bố: “Thủy
diện không khiến dòng Mekong sẽ chết”
TS Phan du học Belarus ranking dưới cả Hà Nội, học
hàm thụ một phần MBA của Open University UK không hơn mấy và làm CEO của Mekong
River Secrateriat. Theo tuyên bố "Mekong sẽ không chết" với báo Người
Đô Thị, ông còn cổ xúy chúng ta phải "hiểu rõ" như thế, Ts
Phan này là:
·
Quán quân thủy điện Mekong.
·
Biện hộ cho Lào, Thái Lan và Trung Quốc.
·
Phản lại quyền lợi tổ quốc, sinh kế của hang chục
triệu dân cư Cam Bốt và Việt Nam.
Kẻ
phản bội này là anh của ông Phạm Bình Minh, người đại diện VN ký
kết gia nhập tổ chức Lancang Mekong Cooperation Framework do Trung Quốc và Thái
Lan chủ xướng, họ đã cùng nhau đặt các quốc gia lưu vực Mekong nằm trong bàn
tay Trung Quốc.
Sau đây là nhận xét và phản hồi của Viet Ecology
Foundation về lời tuyên bố “Thủy
điện không khiến dòng Mekong sẽ chết” qua trao đổi của phóng viên Lê
Quỳnh, tạp chí Người Đô Thị với TS (Vật lý Belarus) Phạm Tuấn Phan,
Giám đốc (CEO) điều hành Ban Thư ký Ủy hội sông Mekong (UHSMK, MRC
Secretariat), tại Diễn đàn khu vực (Stakeholders Forum) và dự án thủy điện Pak
Beng tổ chức tại Luang Prabang, Lào vào ngày 22.2.2017.
Ký giả Lê Quỳnh (LQ) đã đặt những câu hỏi rất sâu sắc
và quan trọng đối với dân cư lưu vực để ông Giám Đốc điều hành của UHSMK trả lời.
Viet Ecology (VEF) nhận thấy ông CEO trả lời như một nhà quán quân (champion)
cho phe khai thác thủy điện (prodam); chưa từng có người CEO tiền nhiệm nào
bênh vực thủy điện đến như thế. Sau đây là phản biện của VEF trước công luận:
*
*
22/02/2017 - 16:34 PM
Đây
là trao đổi bên lề của ông Phạm Tuấn Phan, Giám đốc điều hành Ban Thư ký Ủy hội
sông Mekong quốc tế (MRC) với báo chí tại Diễn đàn khu vực các bên liên quan và
dự án thủy điện Pak Beng, đang được tổ chức tại Luang Prabang, Lào vào sáng hôm
nay, ngày 22.2.2017. Tôn trọng quan điểm đa chiều, Người Đô Thị đăng tải ý kiến
này để các chuyên gia tiếp tục trao đổi, và đây chưa phải là quan điểm của Người
Đô Thị.
VIDEO
:
Lao Mekong Pak Beng HPP Introduction
Video
mrcmekongorg Published on Jan
17, 2017
Hội thảo diễn ra hai ngày, vào ngày 22.2 và
23.2.2017. Tham dự có thành viên các nước Lào, Campuchia, Thái Lan, Việt Nam;
các đối tác phát triển, các nhà đầu tư, tổ chức phi chính phủ, các nhà khoa học
và truyền thông quốc tế,…
Nội dung diễn đàn tập trung vào Quy trình Thông báo,
Tham vấn trước và Thỏa thuận (PNPCA) và dự án Pak Beng (thủy điện thứ 3 của
Lào, sau Xayaburi và Don Sahong, trên dòng chính Mekong), do MRC tổ chức.
PNPCA là tuân thủ bắt buộc, theo nguyên tắc của Hiệp
định Mekong 1995, đối với các dự án thủy điện trên dòng chính Mekong.
Có mặt tại diễn đàn, Người Đô
Thị và các báo có cuộc trao đổi bên lề với ông Phạm Tuấn Phan, Giám đốc
điều hành Ban Thư ký MRC, xung quanh các vấn đề trong việc xây thủy điện trên
dòng chính Mekong hiện nay.
Ông Phạm Tuấn Phan
Ông
đánh giá như thế nào về dự án thủy điện Pak Beng?
- Theo quy trình, chúng tôi có một tháng để xem xét
các tài liệu của dự án có đầy đủ không, và 6 tháng sau, chúng tôi xem xét về kĩ
thuật của dự án. Cho nên đến giờ phút này, chúng tôi chưa thể có đánh giá nào.
Sau 3-4 tháng nữa, chúng tôi sẽ có buổi tham vấn thứ hai toàn vùng với dự án
này. Lúc đó mới đó đánh giá nhất định.
Có một điều vui mừng, chúng ta đã có ngày đầu tiên
cho quá trình tham vấn là ngày 20.12.2016. Hai lần tham vấn trước khó xác định
được như vậy. Diễn đàn ngày hôm nay là một bước phát triển mới trong 3 lần tham
vấn. Tôi nghĩ đây là điều đáng lưu ý hơn là kết quả đánh giá như thế nào về Pak
Beng trên dòng Mekong trong thời điểm này.
VEF: Tham vấn khu vực
(PNPCA) là một thủ tục có cam kết quốc tế, các nước thành viên MRC phải tuân thủ
cho mọi dự án trên dòng chính và UHSMK có phận sự tổ chức các diễn đàn khu vực
duyệt xét các dự án đó. Thủ tục PNPCA bắt đầu từ bước Thông báo trước (Prior
Notification), Tham vấn trước (Prior Consultation) và phải đạt Thỏa thuận
(Agreement) mới có phép thi hành. PNPCA có ghi rõ nguyên tắc: “Tham
vấn trước không phải là quyền phủ quyết sử dụng nước hoặc là quyền đơn phương sử
dụng nước của bất kỳ quốc gia ven sông nào mà không xét đến quyền của các quốc
gia ven sông khác.”
Cho đến nay, UHSMK chưa có thỏa thuận cho một dự án nào vượt qua cả ba giai đoạn PNPCA này cả. Lào đã ngang nhiên đơn phương xây đập Xayaburi, khởi công xây Don Sahong và đang xúc tiến Pak Beng. Lào chỉ làm thông báo và thảo luận nhưng không tham vấn, không chấp nhận bất chấp các phản biện và công nhận tác động tiêu cực nghiêm trọng xuyên biên giới xuống lân bang. Trước các vi phạm PNPCA rõ ràng của Lào và chúng ta không thể nào chia sẻ “điều vui mừng” kịch tính mà ông CEO đã phát biểu.
Cho đến nay, UHSMK chưa có thỏa thuận cho một dự án nào vượt qua cả ba giai đoạn PNPCA này cả. Lào đã ngang nhiên đơn phương xây đập Xayaburi, khởi công xây Don Sahong và đang xúc tiến Pak Beng. Lào chỉ làm thông báo và thảo luận nhưng không tham vấn, không chấp nhận bất chấp các phản biện và công nhận tác động tiêu cực nghiêm trọng xuyên biên giới xuống lân bang. Trước các vi phạm PNPCA rõ ràng của Lào và chúng ta không thể nào chia sẻ “điều vui mừng” kịch tính mà ông CEO đã phát biểu.
.
Việc
xuất hiện ngày càng nhiều dự án thủy điện trên dòng chính sông Mekong đặt ra
thách thức gì với các nước ở hạ lưu Mekong, cũng như trong việc sử dụng nguồn
nước một cách bền vững và có lợi cho các bên?
- Các
thủy điện trên sông Mekong không khiến dòng Mekong sẽ chết. Tôi nghĩ
chúng ta nên hiểu rõ điều này trước đã.
Đúng là các đập trên sông Mekong sẽ gây ra những ảnh
hưởng nhất định với hệ sinh thái toàn lưu vực sông Mekong. Việc đó thì chúng ta
đã có một nghiên cứu ở ĐBSCL do Ủy ban sông Mekong VN thực hiện. Kết quả cho thấy
các đập trên song Mekong sẽ có những ảnh hưởng nhất định.
Còn nghiên cứu và diễn đàn hôm nay sẽ đưa ra phương
pháp luận để nghiên cứu toàn bộ lưu vực sông Mekong, từ đó xem xét tất cả tác động
tiêu cực lẫn tích cực trên dòng chính sông Mekong.
VEF: Ông
CEO đã kết luận và còn khuyến cáo dân cư nên hiểu rõ: “Các thủy điện trên sông
Mekong không khiến dòng Mekong sẽ chết” là nhận định sai lầm vô trách nhiệm. Nghiên
cứu Mekong (Mekong Delta Study hay MDS) do VN thực hiện mà ông trích dẫn chỉ
duyệt xét các đập trên hạ lưu vực và kết luận rằng sẽ gây tai hại nghiêm trọng
cho Mekong Deta. Nghiên cứu MDS này bị các chuyên gia Việt Nam phản đối nặng nề
vì chưa hòan chỉnh và Viet Ecology Foundation cũng cho rằng còn
nhiều tác động tích lũy quan trọng khác MDS không xét đến. Tuy vậy, điều quan
trọng là MDS không hề có kết luận là “thủy điện không làm Mekong chết” như ông
CEO tự cho mình hiểu rõ và tuyên bố.
.
Dự án thủy điện Pak Beng
.
Ông
có nghĩ ý kiến của các bên liên quan tại diễn đàn này có thể tạo một áp lực cho
Chính phủ Lào thay đổi một chút về thiết kế đập, cũng như hạn chế những tác động
tiêu cực của đập Pak Beng?
- Câu hỏi này sẽ dễ đưa tôi vào một cái bẫy (cười).
Nhưng tôi nghĩ diễn đàn này chính là diễn đàn của xã hội dân sự, của các tổ chức
nghiên cứu, tổ chức phi chính phủ để nêu lên những mối quan ngại, lo lắng, cũng
như những đóng góp cho Chính phủ Lào, MRC, và cho cả những nhà phát triển làm đập
này. Đây là điều rất tốt.
Tôi cũng rất mừng là hôm nay, những đối tác như tổ
chức Sông ngòi quốc tế cũng đến. Trong khi trước đó, theo tôi hiểu thì họ không
định đến, vì nếu đến nghĩa là họ sẽ làm cho mọi người hiểu rằng họ công nhận đập
Pak Beng. Điều này không đúng. Tôi nghĩ diễn đàn này là một bước rất tốt để tiếp
nhận những “sức ép”, đóng góp đó của toàn xã hội.
VEF: Xem câu hỏi chính đáng của LQ về việc tham vấn và
áp lực cần điều chỉnh dự án như một cái bẫy là rất thiếu hiểu biết về mục đích
của PNPCA và thiếu ý thức trách nhiệm. CEO lãnh đạo UHSMK không thể mừng (lại mừng)
và nói linh tinh như thế. Có lẽ Hội Đồng UHSMK (MRC Council) phải trắc nghiệm
trình độ, kiến thức và khả năng suy tư độc lập của các ứng viên CEO về Thỏa Hiệp
sông Mekong và thủ tục PNPCA.
Các đại biểu tại Diễn đàn khu vực các
bên liên quan và dự án thủy điện Pak Beng. Ảnh: Lê Quỳnh
.
Cũng
có ý kiến việc Lào đã kí kết với các nhà đầu tư rồi thì những hội nghị như thế
này chỉ xem là một ý kiến tham khảo thôi, chứ đã quyết định hết rồi. Ông nghĩ
như thế nào?
- Lo lắng này chúng tôi cũng biết. Vì thế tôi nghĩ rằng,
sự tham gia của Tổ chức Sông ngòi quốc tế (International River – IR) trong diễn
đàn lần này chứng tỏ lo lắng đó không hoàn toàn đúng. Vì IR là tổ chức phi
chính phủ thường phản đối những dự án như thế này.
Thật ra nếu như nhìn lại dự án Xayaburi, thì những
đóng góp của nó thực tế giúp cho Chính phủ Lào đã thay đổi. Bên xây dựng đập
Xayaburi cũng phải thay đổi thiết kế. Theo số liệu, họ phải thêm vào hơn 400
triệu USD. Đó chính là kết quả từ sự đóng góp của mọi người về chuyện cần phải
xây đập như thế nào.
Giờ theo ý kiến chung, đập Xayaburi như là một mô
hình kiểu mẫu cho tất cả các đập trên dòng chính Mekong. Hiện nó giúp cho việc
di chuyển của cá lên thượng nguồn cũng như từ thượng nguồn xuống hạ nguồn tốt
hơn. Trong 400 triệu USD đó, họ đã dùng để cải tiến xả phù sa như thế nào cho
hiệu quả hơn; làm cho giao thông thủy tốt hơn. Tất nhiên hiệu quả của nó như thế
nào thì cần có thời gian theo dõi.
Đúng là Chính phủ Lào họ phê duyệt dự án Pak Beng nhưng tôi nghĩ không có nghĩa mọi việc đã an bài. Nếu như mọi việc đã an bài thì tổ chức diễn đàn như thế này làm gì, vì nó tốn kém nhiều công sức và chi phí. Nhưng chúng tôi vẫn tiến hành làm, đó là điều mà các thành viên mong muốn. Cũng như các nhà phát triển hỗ trợ cho lưu vực sông Mekong đều mong muốn làm.
Đúng là Chính phủ Lào họ phê duyệt dự án Pak Beng nhưng tôi nghĩ không có nghĩa mọi việc đã an bài. Nếu như mọi việc đã an bài thì tổ chức diễn đàn như thế này làm gì, vì nó tốn kém nhiều công sức và chi phí. Nhưng chúng tôi vẫn tiến hành làm, đó là điều mà các thành viên mong muốn. Cũng như các nhà phát triển hỗ trợ cho lưu vực sông Mekong đều mong muốn làm.
Cũng nên nói một điều là tôi có đi tham quan lưu vực
của Ủy hội sông Mississippi (Mỹ). Họ tiến hành những buổi gặp gỡ công chúng
trong vòng suốt 140 năm, với gần 400 lần đợt gặp công chúng, mỗi đợt gặp họ tiến
hành cuộc gặp trên suốt dòng Mississippi. Vì vậy, việc ta làm như thế này là việc
có ích, xã hội dân sự nên tham gia vào.
VEF: CEO
của UHSMK đã không khuyến cáo Lào ngưng dự án nào, không áp chế Lào thuân thủ
PNPCA mà ngược lại, ông CEO lại trấn an dân cư là việc phê duyệt xong đập Pak
Beng không có nghĩa là việc đã an bài. Ông làm cho dân vốn phải lo lắng về Lào
và nay còn phải lo lắng về thái độ yêu chuộng thủy điện và thiên vị Lào của ông
và cả UHSMK nữa.
.
Quy
trình tham vấn PNPCA với dự án Don Sahong trước đây đã không đạt được sự đồng
thuận từ các nước hạ lưu Campuchia, Thái Lan và Việt Nam. Tuy nhiên sau đó Lào
vẫn xây dựng Don Sahong, và thông tin được biết hiện Don Sahong đã xây dựng được
khoảng 30%. Vậy quy trình PNPCA có hiệu quả với kế hoạch xây dựng thủy điện
trên dòng chính Mekong không?
- Riêng Don Sahong tôi chưa có thể trả lời cụ thể,
nhưng Xayaburi thì như tôi nói, nó có tác dụng.
Với Don Sahong, những nhà phát triển, xây dựng Don
Sahong họ có trình bày trong buổi tôi tham quan, họ bỏ ra 140.000USD/năm để cải
thiện việc đánh bắt cá quanh vùng Don Sahong. Có những lưới đánh bắt cá không hợp
pháp thì họ tháo gỡ. Có một báo cáo là lượng cá ở Don Sahong tăng gấp đôi. Tôi
nghĩ đây là chuyện tích cực, tất nhiên cũng cần xem xét báo cáo này có đúng hay
không.
Điều này cho thấy việc tham vấn có tác dụng, nhất là
đối với Lào. Có những nước trên thượng nguồn sông Mekong còn không đưa ra Quy
trình tham vấn (Trung Quốc – PV), mà cứ việc xây. Tôi nghĩ xã hội dân sự nên
nhìn việc tham vấn là rất tích cực về phía những nước trong
VEF: Câu hỏi quan trọng
của LQ đánh giá hiệu quả của thủ tục PNPCA mà các nước đã cam kết nhưng ông CEO
đã không trả lời câu hỏi này, ông không nói việc Lào đã vi phạm thủ tục PCNPCA
và sự bất lực của UHSMK với Lào. Ông CEO lại bảo vệ đập Xayaburi, cổ xúy cho đập
Don Sahong như thế, ở vị trí lãnh đạo UHSMK, ông là mối nguy hiểm cho uy tín
UHSMK, cho môi sinh và dân cư lưu vực họ sẽ phải gánh chịu tất cả tác động thủy
điện và thiệt thòi.
.
Quan
điểm của Ủy hội sông Mekong quốc tế như thế nào về Quy trình tham vấn PNPCA đối
với Don Sahong được xem như là đã thất bại?
- Tôi không nghĩ nó thất bại. Như hôm nay chúng ta
đã thấy, nó là một bước tiến bộ so với Xayaburi, vì một diễn đàn toàn khu vực
đã được tiến hành, trong khi trước đó Xayaburi thì không có. Còn Pak Beng thì
có đến hai diễn đàn khu vực.
Tôi làm giám đốc điều hành MRC mới một năm nay, sau khi Don Sahong và Xayaburi đã làm rồi, nên tôi không thể trả lời nó có thất bại hay không, vì tôi không rõ lắm. Nhưng theo nội bộ chúng tôi đánh giá thì Don Sahong không thất bại.
Tôi làm giám đốc điều hành MRC mới một năm nay, sau khi Don Sahong và Xayaburi đã làm rồi, nên tôi không thể trả lời nó có thất bại hay không, vì tôi không rõ lắm. Nhưng theo nội bộ chúng tôi đánh giá thì Don Sahong không thất bại.
VEF: Trong khi UHSMK
vẫn còn đang Nghiên cứu Phát triển bền vững và tác động thủy điện và
còn phải tổ chức thêm hai diễn dàn khu vực cho Pak Beng, nên chưa thể có kết luận
và đồng thuận nào; ông CEO đã không thấy việc Lào không đạt được thỏa thuận nào
là thất bại chung mà còn tự đánh giá việc tiếp diễn các màn kịch tham vấn cho
có lệ với Lào trong khu vực là một bước tiến bộ.
Tóm lại:
1. Khi chưa đánh giá được chất lượng kết quả tham vấn
thì phát biểu "vui mừng" là ngớ ngẩn.
2. Khái niệm "dòng sông chết" chưa rõ ràng
nhưng người dân ở hạ lưu "khốn đốn đến chết" là điều đã thấy.
Kết luận:
Hiệp Định Phát Triển Bền Vững sông Mekong ký kết năm
1995, việc thay thế ông CEO đang đương nhiệm của UHSMK là điều cần làm ngay bây
giờ để cảnh cáo Lào và các viên chức UHSMK phải nghiêm chỉnh tuân thủ PNPCA và
Hiệp Định 1995. Đã qua 22 năm, HDSMK thất bại không gây dựng hợp tác phát triển
bền vững; UHSMK cần một lãnh đạo CEO mới có kiến thức khoa học, bản lãnh pháp
lý quốc tế để dẫn UHSMK vào lộ trình hợp tác với ý thức trách nhiệm và bền vững.
Nguồn tham khảo:
.
Các con đập dòng chính Sông Mekong (vòng đen: hoàn tất,
vòng trắng: dự án, vòng đỏ khởi công). Nguồn: Stimson 2010, cập nhật 2016
Sông Mekong là một trong những dòng sông lớn nhất,
có mức đa dạng sinh học cao nhất trên thế giới. Lưu vực sông rộng 795.000 km2,
trải dài từ Tây Tạng đến ĐBSCL Việt Nam. Sông dài gần 5.000 km, chảy qua 6 nước
gồm Trung Quốc, Myanmar, Lào, Thái Lan, Campuchia và Việt Nam.
Hiệp định Mekong 1995 được xem như là một cơ sở kiểm
soát bảo vệ dòng Mekong, nhưng chỉ có 4 nước Campuchia, Lào, Thái Lan và Việt
Nam tham gia; Trung quốc và Myanmar đứng ngoài cuộc.
Theo Đánh giá môi trường chiến lược về thủy điện
trên dòng chính sông Mekong (do Trung tâm Quốc tế về Quản lý Môi trường ICEM thực
hiện năm 2010), các quyết định về những con đập dòng chính cần được hoãn lại
trong khoảng thời gian 10 năm. Đồng thời cần thực hiện đánh giá 3 năm một lần,
để bảo đảm các hoạt động chính trong thời gian này được tiến hành một cách hiệu
quả.
Đồng với kiến nghị trên, Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên
thế giới WWF cũng cho rằng, 10 năm là khoản thời gian cần thiết nhằm có thể thu
thập đầy đủ dữ liệu thiết yếu. Sau khi có được những dữ liệu như thế rồi sẽ bắt
đầu tiến hành phân tích khoa học rồi mới có được quyết định đúng đắn.
Tuy nhiên hiện nay, việc xây dựng thủy điện trên
dòng chính Mekong đã và vẫn đang được tiếp tục, trong đó có Trung Quốc.
*
Lê Quỳnh
---------------------------------
Tô Văn Trường – Người
Lao Động
11/03/2017 22:10
Xây
các đập thủy điện trên sông Mekong là vấn đề rất lớn, ảnh hưởng xấu đến hệ sinh
thái và đời sống của người dân thuộc lưu vực sông và quan hệ giữa các nước
trong khu vực.
Trên mạng có bài báo “Thủy điện không khiến dòng
Mekong sẽ chết” gây xôn xao công luận, dẫn từ phát biểu của TS Phạm Tuấn Phan,
Giám đốc (CEO) điều hành Ban Thư ký Ủy hội sông Mekong (MRS) tại Diễn đàn khu vực
(Stakeholders Forum) và dự án thủy điện Pak Beng tổ chức ở Luang Prabang - Lào
mới đây.
Trường
tồn?
Bài báo dựa trên nhận định “dòng Mekong sẽ chết” được
nhiều bạn đọc quan tâm. Định kiến của bài báo thể hiện ngay từ câu đầu: “Trong
những năm qua, Mekong Delta đang chết vì khát, vì mặn và nông ngư dân ngày càng
cơ cực vẫn cứ nghèo”...
Thực tế, hiện nay vùng ven biển, bà con muốn nuôi
tôm nước lợ đang lo không chủ động được độ mặn theo thời kỳ sinh trưởng của con
tôm. Các vùng hẻo lánh rất khó đi đến trước đây thì nay đã có đường cho ô tô với
nhiều ngôi nhà được xây khang trang hơn trước. Tuy những vùng này chưa phát triển
toàn diện như mong muốn nhưng so với thời kỳ bao cấp cuối thế kỷ trước thì đến
nay bộ mặt nông thôn đã khác rất nhiều.
Từ năm 2016, với chủ trương “ven sông hóa”, các quốc
gia ven sông bắt đầu sử dụng CEO là người trong khu vực và Việt Nam là nước đầu
tiên có người trúng cử ở vị trí rất quan trọng này qua các thủ tục rất khắt khe
của MRC.
Biểu đồ các dự án thủy điện trên Lancang Mekong
(IRN)
CEO Phạm Tuấn Phan có thể nhầm lẫn hay “nước đôi”
khi cho rằng thủy điện sẽ không khiến dòng sông Mekong chết, dòng sông sẽ trường
tồn! Tuy nhiên, tác động của nó làm giảm cá tôm, mất một số loài và tác động bất
lợi đến thủy văn, phù sa, xói lở ở hạ lưu. Tổ chức Sông ngòi quốc tế
(International River - IR) đến không có nghĩa là họ đồng ý như nhận thức của
CEO Tuấn Phan. Khi được mời dự tiệc, nếu phản đối/không thích thì người ta sẽ
không đến hoặc đến vì xã giao. Còn việc đến một diễn đàn quan trọng như thế này
dù phản đối hay ủng hộ thì họ vẫn phải đến để có tiếng nói trên diễn đàn.
CEO đặt nặng vấn đề kinh phí khắc phục sự cố, chẳng
hạn việc tăng chi phí 400 triệu USD của Lào để chỉnh sửa một số hạng mục theo
các ý kiến góp ý. Thông tin do kỹ sư phụ trách công trường thi công nói chỉ khoảng
200 triệu USD cho Xayabury hay 140.000 USD cho Don Sahong tại đập. Xin lưu ý,
các chi phí đó là rất nhỏ bé so với các tác động bất lợi lũy tích, kéo dài mà
nó có thể tác động xuống hạ lưu.
Bất
lợi rất nhiều
Theo thông tin trong chương trình nghiên cứu khoa học
KC08 của Bộ Khoa học và Công nghệ, hiện nay trên lưu vực có khoảng 42 đập thủy
điện với tổng dung tích hữu ích khoảng 40 tỉ m3, chưa kể 3 thủy điện dòng chính
đang và sẽ xây dựng ở Lào (Xayabury 225 triệu m3, Don Shahong 115 triệu m3, Pak
Beng 442 triệu m3).
Theo tôi hiểu, tác động có lợi của các đập thủy điện
chỉ thấy được khi hồ vận hành hợp lý, đưa nước xuống hạ lưu theo quy luật tự
nhiên, giảm dần từ đầu mùa khô đến cuối mùa khô.
Trong những năm qua, do nhu cầu phát điện, các hồ
tích sớm ngay từ đầu mùa mưa và tích muộn cuối mùa lũ là nước về thấp ngay ở
tháng 11, 12 và tháng 1. Nước thấp cả tháng 5 và tháng 6 nên kết quả là mặn đến
sớm, rút muộn, rất bất lợi cho sản xuất. Nước điều tiết chủ yếu ở tháng 3 và
tháng 4 khi đó đã giảm sản xuất nên hiệu quả không nhiều.
Các bất lợi khác thấy rõ cả trong kết quả tính toán
mô hình thủy lực, thủy văn và khảo sát trong thực tế:
- Mặn đến sớm, rút muộn và mặn bất thường làm ảnh hưởng
đến 2 vụ lúa chính đông xuân và hè thu.
- Xu thế lũ giảm, mất phù sa, thủy sản, đặc biệt ô nhiễm môi trường nước có thể làm ảnh
hưởng đến nuôi trồng thủy sản, thiệt hại là khó lường.
- Tương lai phù sa chỉ còn dao động trong khoảng
11,1-29,4 triệu tấn so với 34-97 triệu tấn hiện nay.
- Ảnh hưởng đến giao thông thủy - gia tăng xói lở bờ.
- Hầu hết 9 khu
bảo tồn sinh thái ở đồng bằng sông Cửu Long sẽ bị ảnh
hưởng xấu ở mức độ khác nhau.
- Mất đi quy luật tự nhiên của dòng chảy và mất đi
nguồn lợi thủy sản, phù sa.
- Mất khả năng dự báo dòng chảy về đồng bằng, đây là
điều đáng lo ngại vì sẽ thiếu chủ động trong sản xuất.
Đối với nông nghiệp, thủy điện ảnh hưởng 214.000 hộ ở
vùng ven biển và 149.000 hộ vùng lũ, khoảng 22.000 hộ nuôi trồng thủy sản.
“Nói
chuyện” với Lào!
Xưa nay, do nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, Việt
Nam đã khai thác triệt để tiềm năng thủy điện. Lào là nước nghèo, có tiềm năng
thủy điện dồi dào nên họ tập trung vào phát triển thủy điện, không có gì lạ. Một
câu hỏi rất thực tế được đặt ra: Các nước, kể cả Việt Nam, sẽ giúp ích được gì
cho Lào, nếu họ ngừng xây dựng các đập thủy điện?
Các cơ quan hữu quan ở trong nước, kể cả Chính phủ
Việt Nam, đã nhiều lần thảo luận với bạn về tuân thủ Hiệp định Mekong 1995 và
trì hoãn việc xây đập thủy điện càng lâu càng tốt, đặc biệt là “nói không” với
các hồ Stung Treng và Sambor vì ảnh hưởng trực tiếp rất lớn đến đồng bằng sông
Cửu Long. Tuy nhiên, vai trò và vị thế của Ủy ban sông Mekong Việt Nam cũng rất
hạn chế.
Nhìn vào thực tế, trước mắt, cần tiếp tục đẩy mạnh
yêu cầu Lào ngưng tất cả dự án thủy điện tới khi nghiên cứu “Council Study”
hoàn tất và nghiêm chỉnh tuân thủ Hiệp định MRC 1995. Đồng thời, cần có giải
pháp “win - win” (các bên cùng có lợi) là hạn chế việc xây dựng các đập trên đất
Lào, có thời gian kiểm chứng, hạn chế các tác động tiêu cực. Đặc biệt, xây dựng
quy chế trao đổi thông tin kịp thời, nắm chắc quy trình vận hành các hồ chứa để
các nước hạ lưu chủ động các giải pháp ứng phó là rất cần thiết.
6 thủy điện trên dòng chính thuộc Trung Quốc đã xây dựng
T.
V. T.
-----------------
XEM
THÊM :
11/03/2017
No comments:
Post a Comment