21.12.2015
Không
cần phải chờ “thời gian ân hạn” sau 3 năm hay 5 năm, ngay vào lúc này, các quốc
gia trong TPP cần chuẩn bị cơ chế chế tài đối với chính quyền Việt Nam về việc
thực hiện công đoàn độc lập và cả tự do tôn giáo.
Chưa
qua cầu đã rút ván
Công
đoàn độc lập đang bắt đầu những bước chân gian khó rớm máu trên mảnh đất Việt
Nam đầy thô ráp và dùi cui.
Ngay
cả sau khi đoàn đàm phán Việt Nam đã đặt bút ký cam kết về định chế Công đoàn độc
lập trong Hiệp định TPP, chính quyền quốc gia vừa “bỏ phiếu trắng bảo vệ nhân
quyền” tại Liên hiệp quốc vẫn không muốn công bố bất cứ một từ ngữ nào về quyền
lợi đương nhiên dành cho công nhân này.
Tháng
11/2015, trong khi báo chí nhà nước Việt Nam ồn ào thông tin về “Công bố toàn
văn Hiệp định TPP”, cùng nhiều nội dung của bản văn cực kỳ quan trọng về kinh tế
này đã được Bộ Công Thương - cơ quan chủ trì đàm phán TPP - công bố, đã không
có bất cứ thông tin nào về công đoàn độc lập trên các phương tiện thông tin đại
chúng. Cho đến nay Bộ Công Thương vẫn như giấu biệt nội dung về định chế này.
Những
tin tức về nội hàm của công đoàn độc lập như một thành phần không thể thiếu
trong TPP lại vẫn chỉ được đăng tải bởi các hãng báo đài quốc tế và mạng xã hội.
Cố
tình không công bố thông tin về Công đoàn độc lập không chỉ là một thủ thuật xấu
chơi của giới lãnh đạo Việt Nam, mà hành vi này còn vi phạm chính cam kết về việc
phải công khai toàn bộ thông tin mà đoàn đàm phán TPP của Việt Nam đã hứa hẹn
và ký kết.
Đến
đầu tháng 12/2015 thì mọi chuyện càng trở lại không khí “qua cầu rút ván” như
sau khi Việt Nam được vào WTO năm 2007: hai nhà hoạt động công đoàn là Đỗ Thị
Minh Hạnh và Trương Minh Đức đã bị công an Đồng Nai câu lưu và đánh đập khi họ
cùng với luật sư tư vấn đến công ty Yupoong Vietnam ở thành phố Biên Hòa, Đồng
Nai, để bảo vệ quyền lợi cho các công nhân tại đây.
Sau
cuộc trấn áp của công an Đồng Nai, Đỗ Thị Minh Hạnh và Trương Minh Đức còn tiếp
tục bị sách nhiễu. Nhà Minh Hạnh bị công an “kiểm tra hộ khẩu” và còn đòi khám
xét cả phòng ngủ của cô.
Vào
giữa tháng 12/2015, chính quyền Việt Nam còn trở chứng hơn hẳn khiến Liên minh
châu Âu và cộng đồng quốc tế phẫn nộ: khởi tố và bắt giam luật sư Nguyễn Văn
Đài - một nhà hoạt động nhân quyền và công đoàn độc lập.
Tình
trạng đánh đập và bắt giữ vô lối trên xứng đáng là một cái tát đối với những hứa
hẹn bất tận của giới lãnh đạo Việt Nam trước quốc tế. Trong thực tế, chính quyền
Việt Nam đã vi phạm cam kết về Công đoàn độc lập ngay từ khi TPP còn chưa ráo mực.
Cần
nhắc lại, những thông tin đầu tiên về công đoàn độc lập cho Việt Nam lại được
công bố từ chính Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama, khi ông đến nói chuyện tại nhà
máy Nike ở bang Oregon vào đầu tháng 5/2015. Khi đó, ông Obama đã thông báo một
chuyện có vẻ quá khó tin: lần đầu tiên Việt Nam sẽ phải để cho công nhân tự do
thành lập các nghiệp đoàn của họ.
Thế
nhưng thời điểm tháng 5 ấy lại là điểm ngoặt quyết định. Một thông tin ngoài lề
cho biết chính vào thời điểm này, giới lãnh đạo chóp bu Việt Nam đã quyết định
chấp nhận vô điều kiện định chế Công đoàn độc lập để Việt Nam có thể được vào
TPP. Và thành “quà” cho chuyến đi Mỹ tháng 7/2015 của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng…
Bắt
đầu ràng buộc
Mới
đây, Trợ lý ngoại trưởng Mỹ phụ trách về dân chủ, nhân quyền và lao động Tom
Malinowski đã cứng rắn chưa từng thấy: “Chúng tôi có cách làm cho Việt Nam
phải tuân thủ những cam kết trong Hiệp định TPP”.
Vào
đầu tháng 12/2015, ông Tom Malinowski, đã có một cuộc gặp đáng chú ý với cộng đồng
Việt Nam ở Washington. Lần đầu tiên, Malinowski đã giải đáp khá chi tiết về hướng
thực hiện Công đoàn độc lập ở Việt Nam.
Có
thông tin cho biết sau cuộc gặp trên, ông Malinowski sẽ thực hiện cuộc Đối thoại
nhân quyền Mỹ - Việt cuối năm 2015. Một trong những nội dung quan trọng nhất của
cuộc đối thoại này chính là Việt Nam sẽ phải cam kết cụ thể đến mức nào về việc
triển khai thực hiện những cam kết về lao động trong TPP.
Thế
nhưng cho tới lúc này và trước khi Quốc hội Mỹ họp để thông qua TPP, rất nhiều
người đang lo ngại lịch sử của hậu WTO sẽ tái diễn khi Việt Nam không tuân thủ
các yêu cầu về nhân quyền, về quyền của người lao động một khi được chính thức
là thành viên của TPP.
Điểm
đặc biệt là trong cuộc gặp ngày 4/12 với cộng đồng người Việt hải ngoại, ông
Malinowski đã lần đầu tiên thông báo về việc TPP có cơ chế để ràng buộc Việt
Nam trong việc thực thi các quyền của người lao động:
“Hầu
hết các yêu cầu đòi hỏi Việt Nam phải sửa đổi luật pháp và quốc hội Việt Nam phải
thông qua các luật đó. Họ muốn thực hiện trong bao lâu thì tùy. Nhưng một khi
quốc hội Mỹ thông qua TPP, nếu điều đó xảy ra, thì lúc đó, Việt Nam cũng vẫn
chưa vào được TPP. Vào thời điểm đó, Việt Nam sẽ bắt đầu thực thi các cam kết.
Và chỉ khi chúng tôi chứng nhận với quốc hội Mỹ rằng họ đã thực hiện tất cả các
cam kết, thì lúc đó Việt Nam mới bắt đầu được miễn thuế và hưởng các lợi ích
khác của TPP.
Trong
quá khứ, các hiệp ước thương mại khác không đưa các điều khoản về quyền của người
lao động vào trong quy trình giải quyết khiếu nại, nhưng TPP thì có”.
Malinowski
cũng cho biết: TPP thiết lập một ủy ban song phương để giám sát việc thực hiện
và báo cáo cho chúng tôi một khi phát hiện ra sai phạm và đề nghị biện pháp xử
lý. Ủy ban đó sẽ gồm 3 thành viên độc lập với các chính phủ: một người do chính
phủ Việt Nam đề cử, một do Hoa Kỳ chỉ định và một do ILO (Tổ chức Lao động Quốc
tế).
Hoa
Kỳ sẽ định kỳ tái đánh giá quá trình thực hiện của Việt Nam. Nếu Việt Nam vẫn
không để cho công đoàn độc lập được hình thành, thì những lợi ích về kinh tế tiếp
theo sau thời điểm đó sẽ không được áp dụng. Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ cho đây là
yếu tố quan trọng vì các khoản miễn thuế đặc biệt quan trọng của TPP chỉ được
chính thức áp dụng sau 5 năm hoặc 10 năm. Điều này cho phép Hoa Kỳ và các tổ chức
xã hội, các nhà hoạt động có thời gian và công cụ để giám sát việc thực thi cam
kết của Việt Nam.
Chế
tài!
Vẫn
có hy vọng phía Việt Nam sẽ không thể nuốt lời hậu TPP. Malinowski cho biết
thêm: Cái mà chúng ta sẽ có là các cam kết bằng văn bản, cho phép các nhà hoạt
động như thế có các quyền mà hiện giờ họ không có.
Chưa
biết thái độ và hành động của Mỹ sẽ cứng rắn đến mức nào, nhưng trước mắt vẫn
là thái độ và hành vi ém nhẹm thông tin về công đoàn độc lập của nhà nước Việt
Nam. Điều này phản ánh một thực tế chưa mấy thay đổi, là nếu không có thêm những
áp lực mạnh mẽ từ quốc tế, còn xa nữa mới có thể chứng kiến thái độ được coi là
“thành tâm” của nhà nước này đối với các quyền tự do căn bản của công dân, như
quyền tự do lập hội, quyền tự do báo chí, tự do biểu tình…
Cho
tới nay, Việt Nam vẫn bị Tổ chức Minh bạch quốc tế (TI) xếp ở nhóm minh bạch thấp
nhất trên thế giới.
Tin
tức mới nhất là ngay cả Ngân hàng thế giới - một trong những nhà cho vay lớn nhất
đối với Việt Nam - cũng đã dừng các khoản cho vay ưu đãi. Không những thế, tổ
chức này cũng vừa trao cho chính phủ Việt Nam một bản khuyến nghị 7 điểm với
khuyến nghị xếp đầu và chưa từng có: Việt Nam phải sớm ban hành Luật lập hội.
Ở
vào thế gần như cùng kiệt về ngân sách và sản xuất kinh tế, chính quyền Việt
Nam đang rơi vào tình trạng “khi đói đầu gối phải bò”. Những quan chức mang nặng
thói quen vi phạm nhân quyền nhiều nhất đang đối mặt với nguy cơ bị đào thải bởi
chính đồng chí của họ - những người cần đến phương Tây hơn.
Không
cần phải chờ “thời gian ân hạn” sau 3 năm hay 5 năm, ngay vào lúc này, các quốc
gia trong TPP cần chuẩn bị cơ chế chế tài đối với chính quyền Việt Nam về việc
thực hiện công đoàn độc lập và cả tự do tôn giáo.
Chỉ
có thế mới có hy vọng sẽ bắt đầu lộ trình thực hiện công đoàn độc lập và tự do
đình công cho công nhân ở Việt Nam từ năm 2016.
----------------------------
*Các
bài viết được đăng tải với sự đồng ý của Ðài VOA nhưng không phản ánh quan điểm
hay lập trường của Chính phủ Hoa Kỳ.
No comments:
Post a Comment