Được đăng ngày Thứ tư, 16
Tháng 9 2015 17:06
Một bạn trẻ có ý định đóng góp cho cuộc đấu tranh
dân chủ hóa đất nước sau khi đọc xong Khai Sáng Kỷ Nguyên Thứ Hai sẽ thấy sự hiểu
biết về đất nước, kiến thức chính trị và khả năng diễn đạt của mình thay đổi một
cách đáng kể.
Nếu có một triệu người đọc và hiểu Khai Sáng Kỷ
Nguyên Thứ Hai, thì chúng tôi tin rằng ý thức chính trị của chúng ta sẽ có một
bước nhảy vọt, cuộc đấu tranh cho dân chủ sẽ khởi sắc mạnh mẽ và tình hình đất
nước sẽ thay đổi nhanh chóng.
LTS: Ngày 5/9/2015 vừa qua nhà báo Hồng Phúc của Đài Phát Thanh Việt
Nam, Oklahoma, Hoa Kỳ, đã phỏng vấn ông Nguyễn Gia Kiểng, thường trực ban lãnh
đạo THDCĐN về dự án chính trị Khai Sáng Kỷ Nguyên Thứ Hai. Sau đây là ghi chép
của ban biên tập Thông Luận. Độc giả có thể nghe cuộc phỏng vấn này
theo link dưới đây: lhccshtd.org/LHCCSHTD
Hồng
Phúc: Thưa ông lần trước chúng ta đã thảo luận về lập trường
của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên trong đó ông đã nhiều lần đề cập đến dự án chính
trị vừa được công bố của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên với tên gọi là Khai Sáng Kỷ
Nguyên Thứ Hai. Hôm nay xin thảo luận tiếp về dự án chính trị đó. Nhận xét đầu
tiên của tôi là một đặc điểm cùa Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên, đó là Tập Hợp luôn
luôn có một dự án chính trị liên tục được cập nhật, điều này phân biệt Tập Hợp
Dân Chủ Đa Nguyên với mọi tổ chức chính trị khác ở hải ngoại. Câu hỏi đầu tiên
của tôi là tại sao cần có một dự án chính trị?
Nguyễn Gia Kiểng:Thưa ông Hồng Phúc, THDCĐN ra đời năm 1982 với một tài liệu căn bản
mang tên Cơ Sở Tư Tưởng tóm lược những gì chúng tôi đã đồng ý với nhau về mục
tiêu và phương pháp. Sau đó mỗi khi thấy cần phải thích nghi với thực trạng đất
nước và bối cảnh thế giới thì chúng tôi cập nhật. Cho đến nay chúng tôi đã cập
nhật năm lần. Đối với chúng tôi một dự án chính trị là điều cần thiết, không có
không được, để có thể sinh hoạt trong tổ chức, để các thành viên biết họ đã cam
kết những gì, biết răng tổ chức nhắm những mục tiêu nào với phương thức nào, để
bảo đảm tính kiên kết của mọi hành động và để tránh những tranh cãi vô ích.
Chúng tôi cho rằng một tổ chức nghiêm tức bắt buộc phải có một dự án chính trị
song song với một nôi qui mà tổ chức nào cũng phải có. Dự án chính trị là linh
hồn của tổ chức, là mục tiêu và phương pháp chung.
Một đặc tính rất quan trọng
của dự án chính trị là nó cho phép một tổ chức có thể có hậu thuẫn quần chúng bởi
vì có những người vì những lý do cá nhân, gia đình nghề nghiệp không thể tham
gia tổ chức nhưng vẫn ủng hộ tổ chức nếu tán thành tư tưởng chính trị, mục tiêu
và phương pháp của tổ chức như được trình bày trong dự án chính trị. Chúng tôi
coi dự án chính trị là điều tối cần thiết cho một tổ chức chính trị đúng nghĩa.
Ông hỏi tôi "tại sao
cần có một dự án chính trị?" Tôi nghĩ đáng lẽ phải đặt câu hỏi "tại
sao nhiều tổ chức không có dự án chính trị?" hay "tại sao phong trào
dân chủ VN lại không có một dự án chính trị chung?" Trong tinh thần đó dự
án chính trị Khai Sáng Kỷ Nguyên Thứ Hai của chúng tôi được đưa ra như là một
đóng góp cho dự án chính trị chung phong trào dân chủ Việt Nam, một dự án
chính trị bắt buộc phải có nhưng rất tiếc là giờ này vẫn chưa có.
Tôi xin nhắc lại là kết hợp
chính trị đúng nghĩa bắt buộc phải có một dự án chính trị. Nếu không thì không
thể có hậu thuẫn quần chúng được, nếu không chỉ là một nhóm áp lực hay một kết
hợp nhất thời. Sự thiếu vắng của một dự án chính trị của đối lập dân chủ Việt
Nam và của nhiều tổ chức chính trị đáng lẽ phải gây ngạc nhiên.
*
Hồng
Phúc: Thưa ông tôi nghĩ chỉ có khác biệt trong danh từ.
Thông thường một tổ chức chính trị khi ra đời đều có một cương lĩnh chính trị.
Vậy một cách cụ thể xin ông cho biết thế nào là một dự án chính trị?
NGK:Thưa ông một dự án chính trị lớn hơn một cương lĩnh chính trị. Cương
lĩnh là những gì mình cho là đúng, những gì mình sẽ làm và kêu gọi quần chúng
hưởng ứng làm. Thế nhưng tình trạng Việt Nam hơi khác. Đối với một quốc gia
bình thường, khi những khái niệm căn bản như quốc gia, dân tộc, nhà nước, chính
quyền, xã hội dân sự v.v. đã được hiểu một cách thấu đáo như nhau thì người ta
chỉ cần một cương lĩnh chính trị thôi. Thế nhưng tình hình Việt Nam không được
bình thường lắm, cho nên chúng ta cần một cái gì đó lớn hơn, một dự án chính trị,
trình bày hiện tình đất nước trong bối cảnh thế giới, những thử thách đang đặt
ra cho đất nước và những hy vọng, những gì chúng ta phải làm, nên làm và có thể
làm, từ đó rút ra những kết luân về những gì chúng ta sẽ làm, làm như thế nào
và tại sao phải làm như thế. Cần thêm rằng phần nhận định bối cảnh quốc gia và
thế giới trong một dự án chính trị lớn hơn và rộng hơn là trong một cương lĩnh
chính trị. Cương lĩnh có thể coi như một chương trình hành động, chỉ cần nói
thoáng qua thôi nhưng trong một dự án chính trị còn phải nói cái tại sao của những
đề nghị. Do đó bối cảnh đất nước và quốc tế không chỉ giới hạn trong tình hình
kinh tế và chính trị mà bao gồm cả tư tưởng, văn hóa, khoa học, kỹ thuật, không
chỉ trong hiện tại mà cả trong hướng đi. Chúng ta không phải là một quốc gia
bình thường, chúng ta không có một cuộc bầu cử tự do trong vài tháng tới. Chúng
ta đang tranh đấu chống lại một chế độ độc tài. Vậy thì những yếu tố quốc gia
và quốc tế và nhất là hướng đi của thế giới có ảnh hưởng rất quan trọng tới định
mệnh của cuộc đấu tranh này. Do đó điều quan trọng là nhìn rõ tương lai nào thế
giới đang tiến tới. Thí dụ như trong dự án chính trị Khai Sáng Kỷ Nguyên Thứ
Hai chúng tôi đã nói tới làn sóng dân chủ thứ tư. Làm chính trị là hò hẹn với
tương lai cho nên phải có một dự án chính trị đầy đủ như vậy.
Cũng xin thưa với ông rằng,
theo anh em chúng tôi, đối lập dân chủ Việt Nam cho đến nay đã không có sức
thuyết phục vì thiếu một dự án chính trị như thế. Có thể nói tuyệt đại đa số 90
triệu người Việt Nam đều biết chế độ cộng sản là tồi dở và độc hại, ngay cả những
người trong bộ chính trị ĐCSVN cũng không dám nói chế độ này là tốt. Dĩ nhiên
ông có thể kể trường hợp bà phó chủ tịch Nguyễn Thị Doan nhưng bà này khiến người
ta cười hơn là muốn thảo luận. Phải nói rằng sự tồi dở và hung bạo của chính
quyền này đã rõ ràng với tất cả mọi người, nhưng tại sao số người tham gia đấu
tranh cho dân chủ rất ít, chúng ta không có những ước lượng chính xác nhưng
cũng chỉ trên dưới mười ngàn người, nghĩa là một thiểu số rất ít. Chúng ta cần
tự hỏi tại sao. Đó là vì chúng ta thiếu một dự án chính trị, đó là vì quần
chúng nhìn sự thiếu vắng của một dự án chính trị như là bằng chứng rằng phong
trào dân chủ nói chung thiếu khả năng và tự tin. Nếu chúng ta tin là có thể thắng
lợi thì chúng ta phải biết sẽ tranh đấu như thế nào để giành thắng lợi và sau
đó sẽ xây dựng một nước Việt Nam nào.
Nếu có một điều mà chúng
ta phải phản bác một cách thật quả quyết thì đó là khuynh hướng cho rằng
"cứ hành động đi, đừng mất thì giờ thảo luận lý thuyết". Hành động mà
không có lý thuyết chỉ là manh động thôi, như vậy không thuyết phục được ai cả
vì một người hay tổ chức chỉ nói "tôi sẽ làm thế này" thì một người
hay tổ chức khác cũng có thể đưa ra một đề nghị khác. Điều quan trọng hơn là
cái tại sao, là lý do cơ bản, sâu xa của những đề nghị. Muốn như vậy thì phải
có nghiên cứu. Những manh động, những hành động bột phát như vậy chỉ có tác dụng
làm thỏa mãn sự phẫn nộ -nhiều khi chính đáng- nhưng đồng thời cũng đóng góp
gây thất vọng và phân tán lực lượng.
*
HP: Thưa ông chúng tôi hoàn tòan đồng ý với ông rằng lý thuyết phải soi đường
cho hành động nhưng Khai Sáng Kỷ Nguyên Thứ Hai không hẳn là một dự án chính trị
như vẫn thường thấy. Nó còn có nhiều phần rất lý thuyết. Thí dụ như chương 2 về
"làn sóng dân chủ thứ tư và một trật tự thế giới mới". Đây có vẻ là một
sử quan về thế giới. Hay chương thứ 4 về các "tư tường nền tảng cho kỷ
nguyên dân chủ". Các chương này đáng lẽ chỉ có trong một cuốn sách về triết
lý chính trị hay về lý thuyết kinh tế. Tại sao Khai Sáng Kỷ Nguyên Thứ Hai lại
không được viết như một chương trình hành động, nghĩa là như cương lĩnh chính
trị của một chính đảng tại Mỹ và Châu Á chẳng hạn?
NGK: Thưa ông Hồng Phúc, câu hỏi của ông rất chính đáng và có lẽ cũng khó trả
lời. Đúng là bình thường một cương lĩnh chính trị chỉ cần trình bày
những gì mà một chính đảng nghĩ rằng cần làm và nên làm. Nhưng chúng ta không
phải là một quốc gia bình thường. Chúng ta tụt hậu về mọi mặt. Chúng ta biết rằng
đất nước chúng ta tụt hậu về khoa học, kỹ thuật và kinh tế, nhưng chúng ta cũng
cần ý thức rằng chúng ta còn tụt hậu một cách khá bi đát về tư tưởng, nhất là
tư tưởng chính trị. Chính vì vậy mà có những điều có thể đã hiển nhiên đối với
một số quốc gia khác nhưng chúng ta vẫn phải trình bày. Đó là các khái niệm lớn.
Chúng ta vẫn phải trình bày, vẫn phải thảo luận, vẫn phải làm sáng tỏ. Cho nên
viết một dự án chính trị cho Việt Nam rất khó. Bên cạnh những chính sách, những
đề nghị cụ thể, một dự án chính trị còn phải là một tài liệu truyền bá tư tưởng,
hay là nói như cụ Phan Chu Trinh còn phải mở mang dân trí. Cuộc đấu tranh của
chúng ta khó khăn vì chúng ta còn phải đấu tranh với sự trì trệ về tư tưởng của
chính mình. Dó đó trong KHAI SÁNG Kỷ NGUYÊN THứ HAI đã có những điều mà ông cho
là quá lý thuyết nhưng chúng tôi thấy là cần thiết, không phải vì thích lý thuyết
đâu mà vì sau khi đã thảo luận rốt ráo anh em chúng tôi nghĩ là những điều bắt
buộc phải có. Tôi nghĩ chính sự khó khăn đó đã là lý do khiến nhiều tổ chức
không có dự án chính trị.
*
HP: Thưa ông chúng tôi lại cũng đồng ý với ông rằng ngày hôm nay chúng ta đấu
tranh với cộng sản trên mặt tư tưởng chứ không còn bằng súng đạn. Vậy ông có thể
đưa vài thí dụ cụ thể về điều mà ông coi là sự tụt hậu bi đát về tư tưởng chính
trị của người Việt Nam không?
NGK: Tôi nghĩ đây là một câu hỏi đau nhức cho cả người đặt câu hỏi lẫn người
trả lời. Nhưng chúng ta phải nhìn vào sự thực thì mới có thể thoát ra khỏi tình
trạng hiện nay. Tình trạng hiện nay là có một chênh lệch rất lớn giữa trình độ
hiểu biết về chuyên môn của trí thức Việt Nam với trình độ hiểu biết về tư tưởng
chính trị. Tôi có thể đưa ra rất nhiều thí dụ nhưng chỉ xin dẫn chứng một vài
thí dụ.
- Ngay cả thế nào là một
quốc gia cũng chưa chắc là mọi người đã đồng ý với nhau. Tôi xin lấy một thí dụ
không biết ông Hồng Phúc có lưu ý không: Chúng ta có lẽ là nước duy nhất
còn có bàn thờ tổ quốc. Đó là một điều rất lạ lùng đáng lẽ phải gây ngạc
nhiên lớn vì tổ quốc đâu có phải là một người đã chết hay một thần linh mà lập
bàn thờ. Có lần tôi đã hỏi một trí thức rất có uy tín tổ quốc là gì và được trả
lời rằng "tổ quốc là hồn thiêng sông núi"! Phải nói đó là một thiếu hụt
rất nghiêm trọng bởi vì chúng ta chỉ có thể chung sức phục vụ đất nước nếu hiểu
đất nước là gì. Chúng ta đấu tranh cho đất nước nhưng ngay cả khái niệm quan trọng
nhất, khái niệm quốc gia, chúng ta cũng chưa hiểu và đồng ý với nhau.
- Cũng có những thí dụ
khác như vẫn có nhiều người nói rằng có sự khác biệt giữa các giá trị Châu Á và
các giá trị Phương Tây nhưng khi hỏi các giá trị châu Á là gì thì lúng túng vì
thực ra đó chỉ là một sự ngụy biện giả tạo của các chế độ độc tài mà thôi.
- Một thí dụ khác là khái
niệm Xã hội dân sự. Gần đây có một tín hiệu đáng mừng là có một
số tổ chức xã hội dân sự mọc ra và hoạt động tích cực. Đó là một điều rất tốt
nhưng nếu căn cứ vào những gì đã được nghe và đọc tôi chưa chắc là mọi người
đã đồng ý với nhau về khái niệm xã hội dân sự, như xã hội dân sự là gì, tại sao
cần thiết, vai trò của xã hội dân sự là gì v.v. Tôi chưa chắc là mọi người đã
có đồng thuận.
- Và hoà giải dân tộc?
Đây là một điều chúng tôi có kinh nghiệm. Từ 32 năm nay chúng tôi đưa ra lập
trường hòa giải và hòa hợp dân tộc, nhưng cho tới nay nhiều người vẫn chỉ nhìn
nó như một chính sách mà họ không đồng ý vì cho là một chính sách không đúng chứ
không nghĩ rằng đó cũng là một triết lý điều hành quốc gia. Vẫn còn nhiều người
nói một cách thản nhiên rằng hòa giải dân tộc không cần thiết vì nhân dân Việt
Nam không có gì để thù hận nhau. Họ không hiểu rằng hòa giải dân tộc phải là một
cố gắng rất dai dẳng và khó khăn đối với một dân tộc vừa trải qua một cuộc nội
chiến. Thí dụ như nước Mỹ đã trải qua một cuộc nội chiến cách đây đã một thế kỷ
rưỡi rồi nhưng chưa chắc gì các vết thương đã lành dù cuộc nội chiến chỉ kéo
dài có bốn năm và sau đó chính quyền Mỹ đã làm tất cả để thực hiện hòa giải dân
tộc. Nhưng ngày hôm nay, trong thế giới thay đỗi dồn dập này hòa giải không chỉ
có vai trò hàn gắn các vết thương của một cuộc nội chiến mà còn là một triết lý
điều hành quốc gia. Xin dẫn chứng một thí dụ đang xảy ra ngay hôm nay và trong
lúc này tại Pháp: đường xá kẹt hết vì nông dân đem máy cày chặn đường về thủ
đô. Họ bất mãn vì giá thành của nông phẩm lên cao trong khi giá bán xuống thấp
vì sự cạnh tranh của các nước phía Nam. Họ bất mãn và họ tiến về thủ đô đòi
chính quyền phải giải quyết vấn đề cho họ. Chúng ta phải hiểu rằng trong thế giới
hôm nay luôn luôn có những ngành này tiến lên trong khi những ngành khác suy
thóa, luôn luôn có những thành phần dân tộc được ưu đãi trong khi những thành
phần khác không may mắn. Hòa giải đã trở thành một triết lý điều hành quốc gia
và là một nhu cầu thường trực ngay trong mọi quốc gia. Vậy mà nhiều trí thức vẫn
chưa hiểu.
- Một thí dụ không lồ
khác mà chắc ông Hồng Phúc và quí vị nghe chương trình hôm nay đều biết. Đó là
khi nghĩ đến dân chủ hình như có một thứ "phản xạ tổng thống" khiến
đa số trí thức Việt Nam nghĩ ngay đến chế độ tổng thống trong khi trên thực tế
chế độ độ tổng thống không phải là một chế độ dở mà còn là một chế độ rất dở,
nó đã thất bại trong tất cả các quốc gia mà nó được áp dụng trừ trường hợp rất
đặc biệt của Hoa Kỳ. Điều này chỉ cần để ý một chút là biết ngay nhưng không hiểu
tại sao quá nhiều trí thức Việt Nam vẫn không biết và hễ nói tới dân chủ là
nghĩ ngay tới chế độ tổng thống.
Một thí dụ khác là môi
trường. Môi trường đang là lo âu hàng đầu của thế giới. Chúng tôi dự đoán là
trong tương lai môi trường lành sạch sẽ được đưa vào bản Tuyên Ngôn Phổ Cập về
quyền con người. Có nước sạch để uống, có không khí sạch để thở phải được coi
là những quyền con người cơ bản. Chúng tôi đã đưa việc bảo vệ và cải tiến môi
trường vào các dự án chính trị từ hơn 20 năm nay, nhưng chỉ gần đây mới có một
vài tổ chức xã hội dân sự chứ cũng không phải là các tổ chức chính trị bày tỏ
quan tâm. Về mặt tư tưởng chính trị chúng ta thiếu hụt nhiều lắm.
Còn nhiều thí dụ khác
nhưng tôi xin được nhấn mạnh hai thiếu sót rất nghiêm trong. Đó là hai điều rất
cần biết mà kinh nghiệm của tất cả mọi dân tộc đã chứng tỏ nhưng nhiều người
trong đó có những trí thức ưu tú vẫn chưa hiểu hoặc cố tình làm ra vẻ không biết
vì vấn đề quá nhiêm trọng. Thứ nhất là chưa hề có một chế độ cộng sản
nào có thể cải tổ được vì lý do dễ hiểu là chủ nghĩa cộng sản trái ngược
hẳn với những giá trị dân chủ. Bài toán dân chủ hóa một chế độ cộng sản chỉ có
một giải đáp là xóa bỏ nó để thay thế bằng một chế độ dân chủ. Đó là điều mà
các nước Đông Âu đã làm. Thế mà vẫn có những người đòi cải tổ chế độ này qua những
yêu cầu và kiến nghị. Thiếu sót thứ hai là về vấn đề tham nhũng. Kinh nghiệm của
tất cả các dân tộc cũng đã chứng tỏ rằng một dân tộc muốn vươn lên thì phải đẩy
lùi được tham nhũng. Không một nước nào có thể vươn lên được nếu vẫn còn
tham nhũng ở mức độ cao. Cho nên trong dự án chính trị Khai Sáng Kỷ Nguyên Thứ
Hai chúng tôi đã đặt tham nhũng là mối nguy lớn nhất trong ba hiểm họa lớn của
đất nước, hiểm họa lệ thuộc Trung Quốc có thực nhưng không nghiêm trọng bằng,
chúng ta có thể thoát ra dễ dàng hơn nhiều so với tham nhũng. Chúng ta bắt
buộc phải đẩy lùi tham những nhưng kinh nghiệm của mọi dân tộc cũng đã chứng tỏ
rằng người ta không bao giờ có thể cải tổ một chính quyền tham nhũng để nó hết
hay bớt tham nhũng, giải pháp duy nhất đối với một chính quyền tham nhũng là
thay thế nó bằng một chính quyền khác, không có giải pháp nào hết. Trong trường
hợp của chúng ta, chúng ta có một chính quyền cộng sản và tham nhũng. Vậy thì
chúng ta có cả hai lý do để hiểu rằng cần có một cuộc cách mạng lớn vì phải
thay thế chính quyền này chứ không thể cải tổ được nó.
Chính vì không hiểu như vậy
mà nhiều người, kể cả một số trí thức có tên tuổi, vẫn còn phân vân giữa các chọn
lựa hàn lâm xem nên theo con đường cách mạng hay cải tổ, hoặc loay hoay tìm
cách cải tổ chế độ độ bằng những yêu cầu và kiến nghị dù những kiến nghị và yêu
cầu này không bao giờ được phúc đáp. Những có gắng đó dù do thiện chí đi nữa
cũng khiến cuộc vận động dân chủ dậm chân tại chỗ.
Cảm ơn ông đã đặt câu hỏi
này để chúng tôi có dịp giải thích tại sao trong dự án chính trị Khai Sáng Kỷ
Nguyên Thứ Hai ngoài chương trình hành động chúng tôi còn phải thêm vào phần tư
tưởng chính trị.
*
HP: Xin phép đặt một
câu hỏi có thể ngoài lề. Ông vừa nói tới bàn thờ tổ quốc. Ông cho rằng tổ quốc
không phải là một người đã chết nên kho thể lập bàn thờ. Nhưng theo học thuyết
của ông Marx thì mục tiêu tranh đấu là để đi đến thế giới đại đồng, không còn
quốc gia. Ngày hôm nay các chế độ tư bản phương Tây cũng chủ trương toàn cầu
hóa nghĩa là xóa bỏ các biên giới. như vậy phải chăng chúng ta đang tranh đấu
cho một phong trào vô tổ quốc? Chúng ta tranh đấu để trở thành những con người
vô tổ quốc, kinh tế và tài chính sẽ thao túng thế giới và rồi đây các công ty
đa quốc gia sẽ thành chủ nhân ông của những quốc gia nhược tiểu chăng? Ông nghĩ
sao?
NGK: Mặc dù đã có những chất vấn về khái niệm quốc gia nhưng không ai phủ
nhận sự cần thiết của quốc gia.Trong lúc này, khi chúng ta đang nói chuyện thì
cả thế giới đang xúc động về hình ảnh của một em bé trên bờ biển Thổ Nhĩ Kỳ. Em
bé như nằm chơi nhưng thực sự đã chết. Em bé là con của một gia đình người
Syria vượt biển để sang Hy Lap trên đường đi tới Tây Âu nhưng tầu đắm, bị chết
và xác dạt vào bờ. Việc này chứng tỏ quốc gia vẫn còn cần thiết. Nếu đất nước
Syria lành mạnh thì đâu có làn sóng tỵ nạn này. Có thể nói trong hoàn cảnh quốc
gia gần như tan vỡ và mỗi người đã tự tìm giải pháp cá nhân cho mình. Thảm
trang của em bé này chứng tỏ một lần nữa rằng quốc gia vẫn còn cần thiết. Các
nước Châu Âu có lúc đã rất hăng say xây dựng Liên Hiệp Châu âu nhưng rồi dần dần
cũng thấy là phải tôn trọng thực thể quốc gia và họ đã định nghĩa Châu Âu như
là Châu Âu của các quốc gia chứ không phải một liên bang. Mặc dù có đòi hỏi xét
lại để đi đến một định nghĩa lại quốc gia chính xác hơn, điều mà chúng tôi đã
làm trong dự án chính trị Khai Sáng Kỷ Nguyên Thứ Hai, nhưng không còn ai phủ
nhận sự cần thiết của quốc gia cả. Thảm cảnh của những người di dân là một cảnh
giác cho những ai trong một lúc nào đó đã nghĩ rằng quốc gia không cần thiết.
*
HP: Vậy, trở lại với phần lý thuyết trong Khai Sáng Kkỷ Nguyên Thứ Hai,
có gì khác giữa điều mà ông gọi là một tư tưởng chính trị và một chủ nghĩa hay
chủ thuyết. Chính Khai Sáng Kỷ Nguyên Thứ Hai cũng đã nói rằng các chủ nghĩa đã
lỗi thời. Phải chăng vì các chủ nghĩa đã hết thời mà THDCĐN dùng cụm từ tư tưởng
chính trị nhưng nội dung vẫn như nhau?
NGK: Thưa ông không phải như vậy. Không phải chúng tôi vẫn có chủ
nghĩa nhưng vì danh từ chủ nghĩa đã lỗi thời mà chúng tôi dùng cụm từ tư tưởng
chính trị đâu. Hai khái niệm đó rất khác nhau.
Chủ nghĩa là một niềm tin
siêu hình vào một qui luật của sự vận hành của vũ trụ hay ít nhất của thế giới.
Từ qui luật này người ta có thể và phải rút ra mọi lý luận và hành động. Các
tôn giáo chẳng hạn cho rằng tất cả do Thiên Chúa nên đã có những giáo luật, điều
răn của Thiên Chúa Giáo, Phật Giáo…. Sau này khi các tôn giáo trở về địa vị của
các tôn giáo, nghĩa là vai trò tâm linh, thì các chủ nghĩa thay thế các tôn
giáo. Thường thường đó là một niềm tin về một qui luật siêu hình mà một người
nào đó tin rằng mình đã khám phá ra. Những ai theo chủ nghĩa nào thì rút từ đó
ra mọi kết luận cho hành động và tư tưởng của mình. Nói như vậy có vẻ trừu tượng
quá, tôi xin lấy một thí dụ cụ thể là luật biện chứng của Hegel. Hegel nói rằng
tất cả thế giới này là do một Ý Chí Tuyệt Đối điều khiển và tất cả những gì có
đều có lý do, và mọi thay đổi đều theo ý muốn của ý chí tuyệt đối đó và chỉ có
thể tốt thôi. Áp dụng vào các quốc gia Hegel cho rằng các quốc gia tự nhiên phải
thôn tính lẫn nhau để sau cùng thống nhất theo ý muốn của ý chí tuyệt đối đó.
Marx đã lấy lại luật biện
chứng của Hegel nhưng áp dụng cho đấu tranh giai cấp, theo đó giai cấp tư sản
đương nhiên phải bóc lột giai cấp vô sản và giai cấp vô sản bắt buộc phải đấu
tranh để tiêu diệt giai cấp tư sản. Nhưng do đâu mà có luật biện chứng đó. Đó
là một niềm tin siêu hình của Hegel mà Karl Marx lấy lại, nó không dựa trên một
lý luận nào cả. Đó là chủ nghĩa, còn tư tưởng chính trị thì khác. Tư tưởng
chính trị là cố gắng để hiểu rõ và làm sáng tỏ những khái niệm nền tảng trong
cuộc sống như tổ chức xã hội, tự do, tình bạn, tình yêu, trảo đổi giữa các quốc
gia và những con người, vai trò của cá nhân và của xã hội dân sự nói chung là
nhất là những giá giá trị phổ cập của nhân loại cùng với cách thể hiện chúng
trong một không gian quốc gia đặc biệt.
*
HP: Xin lỗi ngắt lời ông. Ông vừa nói tới bối cảnh quốc gia đặc biệt. Như vậy
phải chăng các chế độ độc tài phần nào có lý khi cho rằng nhân quyền phải được
hiểu khác nhau theo từng quốc gia, thí dụ như chính quyền cộng sản Việt Nam có
lý khi họ nói rằng hoàn cảnh của Việt Nam chưa cho phép thể hiện một số quyền
con người căn bản, thí dụ như tự do bầu cử?
NGK: Hoàn toàn không. Các quyền con người cơ bản không thể định nghĩa một
cách tùy tiên mà đã được định nghĩa rõ ràng, công khai, chính xác và chính thức
trong Tuyên Ngôn Nhân Quyền Phổ Cập và trong hai công ước đính
kèm công ước, công ước về các quyền chính trị và dân sự và công ước về các quyền
kinh tế, xã hội và văn hóa. Các quốc gia thành viên Liên Hiệp Quốc đều phải
nhìn nhận và tôn trọng định nghĩa đó chứ không có vấn đề mỗi nơi mỗi khác. Đó
là một sự ngụy biện mà chúng ta phải lên án nghiêm khắc, dứt khoát và mạnh mẽ.
Sự tước đoạt quyền sống, bóc lột và chà đạp không nằm trong một văn hóa nào cả
mà chỉ là một sai phạm và một xúc phạm. Điều này phải dứt khoát.
Khi ta nói về sự khác
nhau trong cách áp dụng những giá trị phổ cập vào bối cảnh quốc gia là chúng ta
nói một cách khác. Chúng ta muốn nói phải dành những cố gắng chính cho nhu cầu
cấp bách nào. Thí dụ như ở nước ta, trái ngược với điều Đảng Cộng Sản nói, điều
chúng ta thiếu nhất tự do, vậy ưu tiên cấp bách nhất là thiết lâp một bộ máy
tòa án, pháp lý thật lành mạnh bảo đảm các quyền công dân. Nhân tiện đây tôi
cũng xin nói về trường hợp đau lòng của một người, một thành viên của THDCĐN và
cũng là một đứa con dũng cảm của đất nước. Tôi muốn nói tới anh Đinh Đăng Định.
Anh Đinh Đăng Định là một kỹ sư hóa học và thấy được sự độc hại của dự án Bôxít
Tây Nguyên. Không chỉ ký tên vào các kiến nghị anh Định còn đi từng nhà vận động
đồng bào phản đối. Dĩ nhiên anh Định đụng đến miếng ăn của người ta, đến những
khối tiền quá lớn, cho nên người ta bắt anh. Theo sự thông báo không kiểm chứng
được của các thân nhân, anh ấy đã bị đầu độc chết.
Đinh Đăng Định trong nhà thương, hai tuần trước khi
qua đời
Trước khi chết vì bệnh
tình đã quá trầm trọng tôi có nhận được một hình chụp vì anh được đưa ra một
nhà thương. Nhưng nhà thương ấy như thế nào? Trong nhà thương đó dù đã phải trả
tiền anh Định cũng phải chia sẻ một chiếc giường bệnh với ba bệnh nhân khác.
Tình trạng các nhà thương công tại Việt Nam hiện nay như một sự hổ nhục và một
tội ác.
Khi chúng ta nói về việc
áp dụng những giá trị phổ cập và những quyền con người căn bản trong từng quốc
gia là chúng ta muốn nói những quyền nào cấp là cần thiết, cấp bách phải được
thể hiện ngay lấp tức. Trong xã hội Việt Nam ngay này tôi nghĩ việc thiết lập một
hệ thống bảo vệ công lý và việc lành mạnh hóa hệ thống y tế xã hội là cần thiết.
Chúng ta nói về những cố gắng đặc biệt chứ không có việc trì hoãn một số quyền
con người con người căn bản. Không có hoàn cảnh nào cho phép một chính quyền
chà đạp con người. Sự chà đạp và ức hiếp phải được coi là một sự xúc phạm và vi
phạm chứ không thể coi là thành phần của một văn hóa nào cả.
*
HP: Trong Khai Sáng Kỷ Nguyên Thứ Hai hai chương 4 và 5 có thể coi như
là tư tưởng chính trị của THDCĐN. Một trong những khái niệm quan trọng được
trình bày là khái niệm quốc gia. THDCĐN định nghĩa quốc gia như là -tôi
xin nhắc lại nguyên văn- "một tình cảm, một không gian liên đới và một dự
án tương lai chung". Xin hỏi ông đây là một định nghĩa riêng của THDCĐN
hay là một định nghĩa phổ cập đã được biết và chấp nhận? Có gì thực sự mới
trong quan niệm này hay chỉ là một câu văn bóng bẩy mà thôi?
NGK: Đó là một tổng hợp các ý kiến đã được đưa ra và chấp nhận nhưng cũng có
phần đóng góp của anh em chúng tôi.Chúng tôi hiểu quốc gia chủ yếu là dân tộc
trong dòng thời gian. Lãnh thổ, văn hóa, mức độ phát triển, lịch sử là tài
sản chung của nhiều thế hệ trong đó quan trọng nhất là các thế hệ mai sau.
Ernest Renan, một nhà tư tưởng chính trị lớn của Pháp từ đầu thế kỷ 20, cũng đã
chia sẻ quan điểm đó khi ông nói rằng "chúng ta không thừa hưởng
quốc gia từ các thế hệ trước, chúng ta mượn quốc gia của các thế hệ mai sau".
Cuộc thảo luận về khái niệm quốc gia đã kéo dài rất lâu và sang thế kỷ 20 đã phần
nào bị nhiễu loạn bởi những tư tưởng quốc gia quá khích chủ yếu xuất phát từ Đức
và cuối cùng dẫn đến hai cuộc thế chiến đẫm máu. Sau Thế Chiến 2 đã có sự tìm
kiếm để nhận thức một một khái niệm quốc gia đúng đắn. Chúng tôi đã dựa vào những
nghiên cứu đó và chúng tôi cũng có phần đóng góp của mình vì có lẽ những nhà tư
tưởng khác là những người của những quốc gia không có vấn đề, cho nên vấn đề quốc
gia đặt ra cho họ không có sự thôi thúc như đối với người Việt Nam. Chúng tôi
đi đến định nghĩa đó và đã thảo luận với nhiều bạn người Pháp, trong đó có những
nhà tư tưởng lớn. Họ đều hoan nghênh nhân định này và cho là nhận định chính
xác nhất. Họ cũng nhìn nhận rằng trên vấn đề này Việt Nam đã có đóng góp vào một
trong những khái niệm căn bản nhất, quan trọng nhất vào thời điểm này.
Thuyền nhân Việt Nam sau 1975, chỉ vì đất nước Việt
Nam đã như thế
Có một điều phải nói là mặc
dầu đã có tranh cãi về khái niệm quốc gia, mặc dầu khái niệm này có vị xét lại
trong thời đại toàn cầu hoá này nhưng không ai phủ nhận sự cần thiết của quốc
gia cả. Chúng ta vừa nói tới thảm kịch của một em bé ở Thổ Nhĩ Kỳ. Định
nghĩa quốc gia này không phải chỉ là một câu văn bóng bẩy. Nó là một định nghĩa
nghiêm túc với những hệ luân của nó. Thời giờ không cho phép tôi nói hết các hệ
luận nhưng tôi có thể nói định nghĩa quốc gia như một tình cảm, một không gian
liên đới và một dự án tương lai chung có hệ luận là con người là giá trị cao nhất,
xã hội dân sự phải được coi là nền tảng của đất nước, bộ máy nhà nước phải được
thu hẹp ở mức tối thiểu cần thiết, nhường không gian tối đa cho cá nhân, ý kiến
và sáng kiến. Có nhiều hệ luận lắm. Đó là một khái niệm quan trọng mà chúng tôi
đã trình bày khá đầy đủ trong dự án chính trị Khai Sáng Kỷ Nguyên Thứ Hai.
Thuyền nhân Syria 2015, chỉ vì quốc gia Syria tan
tác
*
HP: Thưa ông có lẽ chứng ta cần rất nhiều thời giờ để thảo luận hết về
dự án chính trị Khai Sáng Kỷ Nguyên Thứ Hai nhưng xin hỏi ông một câu cuối
cùng. Trong chương 3, khi nhận định về Việt Nam ông và các chí hữu của ông cho
rằng chưa bao giờ nguy cơ mất nước lớn bằng lúc này. Lời cảnh báo đó có quá
đáng không?
NGK: Không quá đáng chút
nào. Đó là nguy cơ có thực và chúng ta phải hết sức cảnh giác. Ngày nay với
phong trào toàn cầu hóa này một trong những khái niệm bị xét lại chính là quốc
gia. Tình cảm quốc gia đang bị công phá từ mọi phía, từ bên trong do các cộng đồng
sắc tộc đòi bản thề, từ bên ngoài do những kết hợp khu vực hứa hẹn một không
gian hoạt động lớn hơn và phong phú hơn không gian quốc gia, và từ cả trong lẫn
ngoài do những công ty đa quốc và những trao đổi ý kiến và hàng hóa ngày càng dồn
dập. Trong bối cảnh này một quốc gia không đảm bảo được quyền lợi, không đem lại
niềm tự hào và không phải là một tình cảm thì không thể tồn tại, nhất là những
quốc gia mà biên giới quốc gia được coi như hàng rào ngăn cản các giá trị phổ cập
của nhân loại và quy định một vùng lộng hành tự do của các tập đoàn độc tài thì
lại càng tan rã nhanh hơn. Chúng ta là một trong những trường hợp đó. Hãy thử
xét lại chúng ta có gì? Nhân phẩm của chúng ta không được tôn trọng. Chúng ta tụt
hậu bi đát, thu nhập trên mỗi đầu người chỉ bằng 15%, hay một phần bảy, mức
trung bình thế giới. Đã thế người chúng ta lại không có tự do. Chúng ta là một
trong những dân tộc cuối cùng trên trái đất này vẫn còn bị từ chối những quyền
con người căn bản. Vậy người Việt Nam có lý do nào để yêu nước? Chưa kể là chủ
quyền chúng ta cũng không còn. Chúng ta đã mất chủ quyền, mất biển, mất đảo về
tay Trung Quốc. Tình cảm quốc gia đang tan biến và đang tan biến nhanh chóng.
Muốn ý thức được mức độ nguy ngập chúng ta cần đặt câu hỏi "Hiện nay còn
bao nhiêu người Việt Nam thực sự yêu nước?" Tình trạng này rất nguy
ngập. Cho nên cuộc đấu tranh cho dân chủ dù chưa thành công nhưng cũng đem lại
cho người Việt Nam hy vọng rằng có thể có một nước Việt Nam khác, nghĩa là một
lý do để gắn bó với đất nước. Chính vì vậy mà tôi nghĩ rằng cuộc đấu tranh
giành dân chủ trong lúc này chính là cuộc đấu tranh giữ nước.
*
HP: Trong một dịp khác chúng ta sẽ thảo luận về chiến lược đấu tranh để chấm
dứt chế độ độc tài và xây dựng dân chủ, nghĩa là để giữ nước. Để kết thúc cuộc
trò chuyện hôm nay ông còn điều gì để nói gửi gấp với các thính giả của đài
Phát Thanh Việt Nam không?
NGK: Tôi thành thực mong mỏi đồng bào Việt Nam trong cũng như ngoài nước,
đặc biệt các bạn trẻ và gần nhất hôm nay là quí vị thính giả của Đài Phát thanh
Việt Nam theo dõi cuộc nói chuyện này hãy dành thì giờ để đọc và sau đó tiếp
tay với chúng tôi để phổ biến dự án chính trị Khai Sáng Kỷ Nguyên Thứ Hai. Có
thể là các bạn sẽ không đồng ý với tất cả những gì được viết trong dự án chính
trị này nhưng chắc là các bạn sẽ không thất vọng. Đó là một tài liệu đã được
nghiên cứu, thảo luận và soạn thảo công phu với cả trí tuệ lẫn tình cảm. Nó là
một dự án chính trị nhưng đồng thời cũng là một tài liệu học tập và tác phẩm chính
luận bằng tiếng Việt. Tôi cũng tin rằng một bạn trẻ có ý định đóng góp cho cuộc
đấu tranh dân chủ hóa đất nước sau khi đọc xong Khai Sáng Kỷ Nguyên Thứ Hai sẽ
thấy sự hiểu biết về đất nước, kiến thức chính trị và khả năng diễn đạt của
mình thay đổi một cách đáng kể.
Tham vọng của anh em
chúng tôi là sẽ có một triệu người đọc vả hiểu Khai Sáng Kỷ Nguyên Thứ Hai
trong vòng một vài năm tới. Nếu ước mong này thành sự thực, nếu có một triệu
người đọc và hiểu Khai Sáng Kỷ Nguyên Thứ Hai, thì chúng tôi tin rằng ý thức
chính trị của chúng ta sẽ có một bước nhảy vọt, cuộc đấu tranh cho dân chủ sẽ
khởi sắc mạnh mẽ và tình hình đất nước sẽ thay đổi nhanh chóng.
Tôi cũng xin có một lời
sau cùng với các thân hữu của Tập Hơp Dân Chủ Đa Nguyên. Nếu các bạn mua Khai
Sáng Kỷ Nguyên Thứ Hai trên trang Web Amazon để tặng bạn bè thì đó là một hành
động khuyến khích và ủng hộ cụ thể mà chúng tôi rất cảm tạ.
Hồng Phúc phỏng vấn Nguyễn Gia Kiểng
No comments:
Post a Comment