Lê Mạnh Hùng
February
1, 2017
Như
là một lời tuyên bố về nguyên tắc chính trị, sắc lệnh mới nhất của Tổng Thống Mỹ
Donald Trump thì quá rõ ràng. Sắc lệnh cấm công dân các nước Iran, Iraq,
Somalia, Sudan, Syria, Libya, và Yemen nhập cảnh nước Mỹ trong ba tháng tới.
Thêm vào đó, người dân Syria thì bị cấm vô thời hạn. Chương trình định cư những
người tỵ nạn của nước Mỹ bị đóng cửa trong bốn tháng. Và khi mở cửa lại, ưu
tiên sẽ được dành cho những người thuộc các tôn giáo thiểu số tại quốc gia mình
sinh trưởng. Với việc đa số những người dân tỵ nạn đều đến từ những nước đa số
là Hồi Giáo, điều này có nghĩa là chỉ những người Thiên Chúa Giáo mới có hy vọng
được nước Mỹ của ông Trump nhận vào với tư cách tỵ nạn.
Sắc
lệnh này được đưa ra dưới chiêu bài là những biện pháp tạm thời để “giảm bớt
gánh nặng điều tra” trong giai đoạn rà soát lại các thủ tục di dân nhập cảnh.
Thế nhưng, bản chất của thông điệp đưa ra thì không ai có thể nhầm được, những
người tỵ nạn từ những nước Hồi Giáo, bị đẩy ra khỏi nước mình vì chiến tranh và
chuyên chế áp bức đã bị chỉ mặt để trừng trị. Họ đừng trông mong vào nước Mỹ và
phải tìm những nơi khác. Và đến khi cánh cửa nước Mỹ được mở lại, chỗ đứng của
họ trong dòng người sắp hàng chờ đợi sẽ được xác định qua tôn giáo của họ.
Những
ai mà còn biện minh rằng sắc lệnh này phù hợp với những truyền thống và giá trị
tốt đẹp nhất của nước Mỹ hay của một chế độ dân chủ tự do nói chung thì một là
ngoan cố hai là không hiểu truyền thống của nước Mỹ. Tuy rằng không phải bao giờ
cũng thực hiện đúng lý tưởng và các giá trị của mình, nhưng từ lâu nước Mỹ vẫn
là tiếng nói mạnh nhất cho tự do lương tâm và nhân phẩm con người. Tấm bia dựng
dưới chân tượng nữ thần tự do trên đảo Ellis ngoài khơi New York, nơi mà trong
nhiều thế hệ đón những di dân thế giới đến nước Mỹ, có hàng chữ:
“Hãy gởi đến tôi những khối người mệt mỏi, nghèo đói, co
ro của các bạn thèm muốn được thở một không khí tự do. Những kẻ bị từ bỏ tại
bên bờ các bạn. Hãy gởi họ, những kẻ không nhà, bị gió bão nhồi dập đến với
tôi. Tôi đốt ngọn đuốc bên cạnh cánh cửa vàng!”
(“Give
me your tired, your poor,
Your huddled masses yearning to breathe free,
The wretched refuse of your teeming shore.
Send these, the homeless, tempest-tossed, to me:
I lift my lamp beside the golden door”)
Your huddled masses yearning to breathe free,
The wretched refuse of your teeming shore.
Send these, the homeless, tempest-tossed, to me:
I lift my lamp beside the golden door”)
Tấm
bia không hề nói rằng những người nghèo đói vùi dập này phải là những người da
trắng và Thiên Chúa Giáo.
Tôi
có duyên may được đi du học tại Mỹ vào những năm 1960. Vào những năm này, nước
Mỹ còn theo chính sách “nước Mỹ trắng” với đại đa số định mức di dân dành cho
các nước da trắng tại Bắc Âu như Anh, Ðức hoặc Thụy Ðiển. Phần còn lại dành cho
các nước Châu Âu khác. Ðối với những người da vàng như người Việt mình thì định
mức cho nhập cảnh di dân vào nước Mỹ chỉ có khoảng trên 100 người một năm. Và
chúng ta cũng đừng trông cậy vào việc có thể đoàn tụ gia đình. May mắn là tình
hình đã thay đổi vào năm 1965 khi Tổng Thống Lyndon Johnson hủy bỏ chính sách
nước Mỹ trắng cùng với việc đưa ra những đạo luật để chấm dứt tình trạng kỳ thị
chủng tộc tại Mỹ. Như Tổng Thống Johnson nói khi ông đưa ra chương trình về “Xã
Hội Vĩ Ðại” (Great Society), ông muốn hoàn thiện lý tưởng mà những tổ phụ thành
lập nước Mỹ đề ra, một xã hội mà không những chỉ đáp ứng cho người ta những nhu
cầu vật chất mà còn thỏa mãn cả các nhu cầu về lý tưởng cũng như một cộng đồng
hài hòa.
Nhưng
bên ngoài các vấn đề về đạo đức, cấu trúc của sắc lệnh này và những hàm ý của
nó còn làm cho người ta có nhiều trăn trở. Nó hoàn toàn không dính líu gì đến mục
tiêu mà người ta dùng để biện minh cho nó. Không một
tên khủng bố nào trong các vụ 9/11, Orlando, Boston, hay San Bernardino đến từ
những quốc gia mà ông Trump lựa chọn để cấm nhập cảnh. Nếu ông Trump thật
sự quan ngại về những quốc gia mà dân của họ có dính líu đến các cuộc tấn công
khủng bố thì việc vắng mặt các quốc gia như Saudi Arabia, United Arab Emirates,
và Pakistan thì khó có thể giải thích được. Sự kiện rằng ông tổng thống có những
quan hệ thương mại tại những nước trên trong lúc không có quan hệ nào tại những
nước bị cấm không giúp gì cho việc cấm này có thêm tính chính đáng.
Sắc
lệnh được đưa ra mà không được báo trước qua một bài diễn văn cụ thể hoặc được
giải thích cặn kẽ để biện minh. Người cầm đầu các bộ Ngoại Giao, Quốc Phòng và
Nội An cũng như là giám đốc cơ quan Trung Ương Tình Báo hầu như không được tham
khảo. Có vẻ như là họ không có dính líu gì với việc soạn thảo ra sắc lệnh này.
Việc
đấu tranh chống lại cực đoan bằng cách này có những hậu quả nguy hiểm. Người
Iraq nay bị gán vào tội kẻ thù của nước Mỹ sẽ thấy Iran là đồng minh tự nhiên của
mình. Những người Thiên Chúa Giáo Syria nay sẽ trở thành nhưng nạn nhân của các
nhóm chống Mỹ trong nước. ISIS đã được trao cho một chiến thắng tuyên truyền lớn
trong lúc những “ông Trump nhỏ” tại các nước chuyên chế như Việt Nam sẽ cảm thấy
đồng tình với một nước Mỹ mới mà một tình cảm cân bằng tối thiểu cũng đã bị dẹp
bỏ.
Thế
giới đương nhiên sẽ phải phản ứng với ông Trump, nhưng quan trọng hơn là chính
dân Mỹ có để yên cho ông Trump chà đạp lên các giá trị tốt đẹp của nước Mỹ hay
không. Và có lẽ quan trọng nhất thế giới
chờ đợi xem Quốc Hội mà đảng Cộng Hòa chi phối nay có sẵn sàng đặt lý tưởng quốc
gia lên trên quyền lợi đảng phái hay không.
---------------------------
Lê Mạnh Hùng
January
25, 2017
Trong
hàng trăm năm, lịch sử là câu chuyện của các người hùng, những người như
Napoleon, Elizabeth I, Julius Caesar, Gengis Khan, v.v… Tập trung vào một số cá
nhân có tầm mức vỹ đại hơn người thường dễ hấp dẫn người ta hơn trong việc tả lại
cuộc hành trình của nhân loại hay của một dân tộc qua thời gian. Không riêng gì
các sử gia, các nhà văn và kịch tác gia cũng đã thường xuyên kể lại những câu
chuyện về các ông hoàng bà chúa, các vị thánh và những ác quỷ trong bối cảnh
hưng suy của quốc gia dân tộc. Như Shakespeare viết trong vở kịch Richard III:
“Hãy ngồi xuống đây và nghe kể câu chuyện về cái kết thúc đáng buồn của một vị
vua!” (Now let’s us sit down and tell the sad tale of the end of king).
Thế
nhưng một cái nhìn chính xác hơn về lịch sử thì thấy những người hùng này cũng
giống như những người trượt sóng (surfer) lướt trên ngọn sóng của lịch sử vốn
đã có sẵn khi họ xuất hiện. Những ngọn sóng mà những
lãnh tụ hiện nay – Putin, Tập Cận Bình, Theresa May và nhất là vị tổng thống thứ
45 của Hoa Kỳ, Donald Trump – đã dùng để cưỡi lên tới thành công chính là phong
trào dân túy (populism) thế kỷ thứ 21.
Dân
túy là một phong trào vốn đã có từ ngàn xưa. Trong thời đế quốc La Mã, Julius
Caesar là một trong những nhà chính trị đã sử dụng cái sức mạnh của tập thể dân
thường (plebs) để đánh đổ quyền lực của Viện Trưởng Lão (Senate) La Mã. Dân túy
có thể bảo thủ hay cấp tiến, quốc tế hay dân tộc, và nó đã thể hiện như trong
phong trào “hippies” tại Mỹ với những học sinh đại học cài hoa trên tóc cũng
như dưới hình thức những nguời Mỹ trung lưu trong bộ đồ nghề và cái nón lưỡi
trai (baseball cap). Khi một phần đáng kể quần chúng trong một xã hội cảm thấy
bị bất mãn, bị bỏ rơi hay không được tôn trọng bởi những người mà họ coi là tầng
lớp “thượng lưu” chỉ lo cho quyền lợi của mình thì phong trào dân túy có môt
môi trường phì nhiêu để phát triển. Dưới hình thức ôn hòa nó có thể là những
than phiền về thuế má và những ràng buộc luật lệ phiền toái, nhưng nó có thể nổ
bùng thành một phong trào phản kháng rộng rãi. Tại một quốc gia chuyên chế hay
độc tài nó có thể trở thành một phong trào cách mạng, nhưng trong một nước dân
chủ người ta dùng lá phiếu để “đuổi đám ăn hại” đi và “mang chính phủ lại cho
người dân.”
Mọi
chính phủ quả là sớm muộn đều có một vấn đề. Nó bắt đầu một cách khiêm tốn và
nhạy bén với những vấn đề của dân. Nhưng với thời gian, nó lớn dần lên và thu
hút vào trong đó một tầng lớp càng ngày càng lớn những thư lại, “lobbyist” và
những đại diện cho quyền lợi cục bộ vốn biết làm sao kéo các đòn bẩy quyền lực
để đạt mục đích của họ. Cái nhà thờ nhỏ nhắn ban đầu dần dà trở thành một một
thánh đường khổng lồ với những trang trí phức tạp. Và công việc cũng như sứ mạng
của nó dần dà bị những người mà nó có trách nhiệm cai trị và bảo vệ không hiểu
và bất mãn. Những hứa hẹn mang trở lại một quá khứ đơn giản hơn đã tìm được một
sự cộng hưởng qua những bất mãn đó.
Thế
nhưng không một xã hội nào có thể tồn tại trường cửu khi bị điều hành qua một
cơ sở “cách mạng” như vậy. Nhà nước hiện đại cần những người hiểu biết, các nhà
khoa học tự nhiên và nhân văn, kinh tế gia, những người làm chính sách và một đạo
quân các công chức biết được vì sao cần phải có đạo luật 19-409 chẳng hạn và biết
làm sao thực thi nó. Đó là vì nhà nước hiện đại cần phải quản lý một nền kinh tế
và một xã hội phức tạp, xây dựng hạ tầng cơ sở (đường xá cầu cống), duy trì một
lực lượng quân sự (hải lục không quân) với tất cả những trang bị phức tạp của
nó, cũng như là dung hòa quyền lợi của các tầng lớp dân chúng.
Thành
ra cứ vài chục năm lại có một phong trào dân túy nổi lên và lật đổ trật tự cũ.
Nó có thể dẫn đến những hậu quả tồi tệ nhất tỷ như trường hợp cuộc Cách Mạng
Văn Hóa tại Trung Quốc làm 30 triệu người chết và hàng trăm triệu người khác
còn mang vết thương trong đầu óc và cơ thể. Nhưng nó cũng có thể dẫn tới một hậu
quả tốt đẹp tỷ như cuộc Cách Mạng Nhung của Tiệp Khắc dẫn tới một sự giã từ nhẹ
nhàng chế độ Cộng Sản tại Tiệp. Khi một phong trào dân túy nổi lên có nghĩa là
trong xã hội còn có những người mà tiếng nói và những bất bình của họ còn cần
phải được nghe. Nhưng một nhà lãnh đạo khôn ngoan như ông Vaclav Havel có thể
trở thành người nói lên những tiếng nói đó và sau đó lùi lại vài buớc và để cho
những chưyên gia thực hiện công việc của họ. Như ông Havel vẫn thích đưa ra câu
ngạn ngôn của Tiệp Khắc: “Hãy đi theo người nào đi tìm chân lý, nhưng hãy chạy
trốn khỏi nhưng ai nói là đã thấy chân lý.”
Những
người mà đang trượt trên ngọn sóng dân túy hiện nay hứa hẹn sẽ nói lên tiếng
nói của đa số trầm lặng. “Tôi là tiếng nói của các bạn” ông Donald Trump hứa hẹn
như vậy khi ra tranh cử. Nay thì ông đã chiến thắng. Và bây giờ mới tới lúc khó
khăn: làm sao thực hiện những hứa hẹn đó.
Thực
tế có nhiều triển vọng sẽ làm cản trở những tham vọng của ông Trump. Chính phủ
Mỹ không phải là một chiếc xe đua F1 mà người ta có thể điểu khiển quay vòng
180 độ một cách dễ dàng, mà nó giống như một chiếc tầu chở container khổng lồ
trên đại dương có một quán tính to lớn và cần phải nhiều hải lý mới dừng lại được
chứ chưa nói để trở đầu.
Hầu
hết mọi vị tổng thống Mỹ khi nhậm chức đều muốn có một tác động ngay nhưng nó
không dễ dàng như người ta tưởng. Giống như Tổng Thống Harry Truman đã bình luận
khi nói về những thay đổi mà tổng thống mới đắc cử Dwight Eisenhower muốn làm
khi lên thay thế ông: “Ông tướng sẽ thấy khi ngồi vào Phòng Bầu Dục, không phải
ông cứ ra lệnh mà mọi chuyện xảy ra.”
*
XEM THÊM :
No comments:
Post a Comment