Gần
đây, các trang mạng như Dân Làm Báo và Bauxite Việt Nam đã đưa lên một bài viết
ngắn của cô Phạm Thanh Nghiên có nhan đề là “Đôi Lời
Cùng Bạn.” Bài viết này nhằm trả lời một người bạn trẻ đã “chất
vấn” cô “Tại sao không quan tâm đến vấn đề cây cối, đến sông Đồng Nai
hay một vài chuyện xã hội khác, mà chỉ quan tâm đến chuyện “đao to búa lớn” như
Nhân quyền, Dân chủ, toàn vẹn Lãnh thổ?”. Các câu trả lời của cô Phạm Thanh
Nghiên rất đúng, nhất là câu kết của bài viết: “Nếu chúng ta bỏ mặt
trận Nhân Quyền và Dân Chủ, ai sẽ là người chiếm lĩnh mặt trận này?”
Đúng
thế! Nếu không phải là đảng cộng sản Việt Nam thì còn ai! Và nếu ĐCSVN còn tiếp
tục chiếm lĩnh mặt trận này, thì dù có đốt đuốc giữa ban ngày để đi tìm vẫn sẽ
không bao giờ thấy được nhân quyền hay dân chủ trên đất nước Việt.
Nghiêm
túc hơn mà nói, Bài viết của cô Phạm Thanh Nghiên nêu lên một vấn đề rất quan
trọng nhưng mà người Việt xưa nay vẫn hay tránh né. Đó là vấn đề tạm gọi là
“làm chính trị”. “Chính trị”, tiếng Anh là “politics” có nguồn từ tiếng Hy Lạp,
πολιτικός politikos, và có định nghĩa là "của”, “cho”, hay “có” quan hệ đến
những người công dân.” Từ định nghĩa nguyên thủy này, việc “làm chính trị” có
thể xem có ba vế. Vế thứ nhất, từ ý “của”, là nhận từ người dân quyền trực tiếp
lãnh đạo và quản lý đất nước, vế thứ nhì, từ ý “cho”, là làm những việc có lợi
ích cho người dân, và vế thứ ba, từ ý “có”, là có được và dám mạnh dạn phát biểu
các ý kiến về việc quản lý hay lãnh đạo đất nước.
Theo
nhận xét của người viết, người Việt ở mọi thành phần vào mọi thời đại, hình như
có dị ứng với cả ba vế trong việc “làm chính trị.” nhất là vế thứ nhất và thứ
ba. Dị ứng này hiện diện như một phản xạ tự nhiên của trí thức đối với người cầm
quyền. Dị ứng này dể hiểu vì dưới các thời đại vua chúa phong kiến, thực dân đô
hộ, hay toàn trị cọng sản, người dân sẽ có thể không toàn mạng nếu không chịu
làm bầy tôi câm nín trung thành. Dị ứng này khó hiểu hơn một chút khi chế độ,
như các chế độ tại miền Nam trong thời khoảng 1954-1975, cho người dân một số
quyền tự do như tự do tư tưởng, hội họp, báo chí. Vào năm 2015, dị ứng này vẫn
hiện diện ngay tại hải ngoại nơi mà tuyệt đại đa số người Việt thật sự không
còn có ai đàn áp mình nữa. Cụ thể, chỉ cách đây vài hôm, một nhà lãnh đạo cộng
đồng có tiếng tăm ở hải ngoại, Ts. Nguyễn Đình Thắng, khi viết trên trang mạng
“Mạch Sống”của tổ chức BPSOS - Uỷ Ban Cứu Người Vượt Biển do chính ông thành lập
vào năm 1980, đã “khẳng định: "Tôi
không làm chính trị" dù ở Hoa Kỳ hay ở Việt Nam.” Ông đã
tuyên bố như trên sau khi định nghĩa làm chính trị là “Hoạt động để
chính mình hay người của mình tham gia chính quyền, kể cả việc thay thế đảng
đương quyền.” Theo định nghĩa ông đưa ra, thì thật sự ông – hay bất cứ
ai dù sống ở đâu – cũng rât khó lòng làm chính trị vì làm như thế đòi hỏi hoặc
họ tiếp tay với chế độ hoặc tham gia các phong trào phục quốc nhằm lật đổ nhà
nước cộng sản. Ts. Nguyễn Đình Thắng còn có nói thêm là ông hoạt động để “thay
đổi hiện trạng xã hội” theo "chủ trương làm từ dưới
lên" và như thế thì ông chỉ “làm điều chính đáng.” Nếu
đối chiếu “những điều chính đáng” Ts. Thắng muốn làm và liệt kê trong bài viết
của ông, Ts. Thắng thực sự làm chính trị theo nghĩa làm những gì có lợi ích cho
người dân.
Trở
lại nhận xét “Tôi không làm chính trị…” Câu hỏi quan trong hơn
là, tại sao lại không?
Để
trả lời và thực sự là phản bác câu hỏi trên, xin được phép chia sẻ cùng bạn đọc
những suy nghiệm sau của ông Charles Khrauthammer, một nhà bình luận chính trị
rất nổi tiếng tại Hoa Kỳ và là một người viết có hơn 400 tờ báo khác nhau trên
toàn cầu phổ biến các bài viết của ông. Vào năm 2013, ông xuất bản một tuyển tập
gồm những bài bình luận ông đắc ý nhất trong 30 năm qua. Tựa đề của tuyển tập
này là “What
Matters: Three Decades of Passions, Pastimes and Politics”, Nhà Xuất Bản Crown
& Forum, 2013” (tạm dịch: “Điều Quan Trọng Nhất: Ba Thập Niên
Say Mê, Giải Trí, và Chính Trị”).
Trong
bài tựa do chính ông viết để giới thiệu tuyển tập (trang 1-15), ông Krauthammer
nhận định chính trị chính là điều quan trọng nhất.
Ông
viết:
Khi
bắt đầu, tôi nghĩ tuyển tập này sẽ gom lại những bài tôi đã viết và không nằm
trong lãnh vực chính trị. Tức là những bài viết về cái đẹp, sự huyền bí, sự sâu
thẳm, hay chỉ là những gì kỳ cục. Tựa đề tạm của cuốn sách sẽ là: “Cuộc Đời Có
Nhiều Điều Hơn Là Chính Trị”.
Nhưng
rốt ráo, tôi đã không thể nào làm được như thế. Vì một lý do giản đơn,vì lý do
mà vì nó tôi đã bỏ ngành y khoa tâm thần [chú thích của người dịch: Ông
Krauthammer tốt nghiệp y hoa bác sĩ tại đại học Harvard] để theo nghành báo
chí. Bởi vì, khoa học, y học, nghệ thuật, thi ca, kiến trúc, cờ tướng, không
gian, thể thao, lý thuyết số học và tất cả những gì khó, đẹp và hứa hẹn cho
chúng ta sự tinh khiết, tính tao nhã, thậm chí sự siêu việt, tất cả những điều
đó, cơ bản chỉ là những điều phụ thuộc. Rốt ráo, chúng phải cúi đầu quy phục
chính trị.
Chính
trị, cây cột gổ xiêu vẹo của đời sống tập thể của chúng ta, thống trị tất cả và
cuối cùng là tất cả, - từ dưới lên trên, đặc biệt từ trên xuống dưới - sống hay
chết cũng vì chính trị. Bạn có thể có những nền văn hóa tiến bộ và thăng hoa nhất.
Thế nhưng, nếu làm chính trị sai, tất cả sẽ bị cuốn trôi đi. Đây không phải là
chuyện đời xưa. Đây là nước Đức vào năm 1933.
Trẻ
em khi cắp sách đến trường được dạy nằm lòng hai câu thơ sau của Keats: “Cái đẹp
là sự thật, sự thật cái đẹp - chỉ có thế thôi / Muốn biết về trái đất, chỉ cần
biết điều này”. Nhưng ngay cả Keats, một nhà thơ, một người lãng mạng, một người
sống vào đầu thế kỷ thứ 19, đã giữ một khoảng cách giửa sự ngây thơ đầy hạnh
phúc đó và những bài thơ rất đáng trích khác của ông. Thật ra, chúng ta còn phải
biết thêm một điều nửa về trái đất này: Chính trị. Bởi vì chính trị có khả
năng, khi vô hại, cho phép tất cã những gì ở quanh nó nẩy nở, và khi độc hại, sẽ
làm tất cả những gì ở quanh nó tàn úa.
Đây
không phải là một điều trừu tượng. Chúng ta thấy điều này ở Bắc Hàn nơi mà nền
chính trị Sta-li-nít đã tạo nên một đất nước xấu xí và điêu tàn về cả hai mặt,
vật chất và tinh thần và ở một mức độ gây choáng váng. Chúng ta thấy điều này
trong cuộc Cách Mạng Văn Hóa, một cuộc tự sát tầm cở quốc gia nhằm hạ bệ, hạ nhục
và tiêu diệt 5000 năm văn hoá của Trung Quốc. Chúng ta thấy điều này tại nước
Afghanistan dưới sự cai trị của những người Taliban, khi, vài tháng trước sự cố
9/11, đã xua cán bộ vào thung lũng Bamiyan và dùng xe tăng, pháo binh và thuốc
nổ để đánh sập các tượng Phật tráng lệ đã được khắc trên vách đá từ 1700 năm
trước, vì chúng sợ rằng những bức tượng này, cũng như thú thả diều, âm nhạc,
hay bất cứ những gì khác dể thương, sẽ kinh động sự tinh khiết của chủ nghĩa hư
vô chúng đang theo đuổi qua các biện pháp tiêu thổ cực đoan.
Chính
trị là cái hào, là những bức tường mà reo hò ở phía ngoài là những kẽ man rợ.
Không giử được chúng ở ngoài, tất cả sẽ thiêu cháy. Toàn bộ thế kỷ thứ 20, khi
mà quần chúng nồng nhiệt lao đầu vào chính trị, là một bài học về khả năng tối
thượng của chính trị khi tạo dựng lên được những vòng tròn tàn phá lớn mãi
không ngừng. Đại thế Chiến Thứ Nhất giết nhiều người hơn bất cứ cuộc chiến
tranh nào từ trước. Các chấn động tâm lý của sự tàn phá và giết chóc vô nghĩa tại
Âu Châu trong Đại Thế Chiến Thứ Nhất này đã thay đổi vĩnh viễn các nhạy cảm của
Tây Phương và trên thực tế đã đưa đến sự phế bỏ các nghệ thuật, đức tính và
phưong pháp tư duy cổ điển. Nước Nga (và các nước bắt chước nước Nga như Trung
Quốc, Cuba, Việt Nam, và Cambodia) khi tiến hành cách mạng - tức là tuyên chiến
với các cơ chế trung gian giửa con người cá thể và nhà nước - đã dập nát thành
tro bụi các quan hệ gia đình, tín ngưỡng, bè bạn và lương tâm. Đương nhiên, bằng
chứng hùng hồn nhất cho tính chung cuộc của chính trị là sự cố Tiêu Diệt Đại
Quy Mô (Holocaust). Sự cố này kéo dài không quá một thập niên, nhưng đã cuốn đi
không những sáu triệu mạng người và một nền văn minh đã tồn tại trên 1000 năm
mà còn xoá tên các định chế, nền văn hóa, và tiếng nói của tập thể những người
Do Thái Âu Châu. Thế giới của những người Do Thái Âu Châu đó nay đã không còn nửa.
Quyền
lực độc nhất có khã năng phá hoại tương đương với những gì đã kể ở trên thuộc về
Thượng Đế. Hay Thiên Nhiên. Hay là Thượng Đế của Thiên Nhiên, nếu cũng như
Jefferson bạn do dự không biết chọn ai giửa Thượng Đế hay Thiên Nhiên.
Santorini là một hòn đảo có một nền văn minh thực sự phồn vinh tại Địa Trung Hải
cho đến một buổi sáng 3.500 năm về trước, nó bổng chìm xuống đáy biển. Giản dị
như thế. Đất động. Núi lửa phun. Chấm hết.
Thế
nhưng, chính Thượng Đế cũng không thể nào ác độc bằng những tạo vật con đẻ của
Thượng Đế. Cho mổi đảo Santorini, có hàng trăm vụ thảm sát những người vô tội.
Và kẽ gây nên những vụ thảm sát đó, không ai hơn là con người – hay, chính xác
hơn, là chính trị, tức là những nhóm người được tổ chức để thủ đắc và hành xử
quyền lực.
Chính
trị, khi được làm ngày này qua tháng nọ, thường không là một trong những việc
làm cao thượng nhất của loài người. Machiavelli đã cho chính chị một vỏ bọc cao
quý và vinh quang, nhưng lời ví von chua cay của Disraeli “tôi đã leo đến đỉnh
cao của cây cột mỡ” nắm được cốt lỏi của chính trị trên thực tế: chụp giựt, kéo
móc, gạt gẩm, mỵ dân, và chó má.
Câu
nói có ý tứ và cân bằng nhất về chổ đứng của chính trị trong đẳng cấp các ngành
học về con người do một người Mỹ, - đương nhiên - ông John Adams, nói lên. “Tôi
phải học chính trị và chiến tranh”, ông viết, “sao cho các con trai của tôi sẽ
được tự do học toán và triết học, địa dư, khoa học tự nhiên, kiến trúc hàng hải,
kỷ thuật hải hành, thương mại, nông nghiệp, và sao cho con của chúng sẽ có quyền
học hội hoạ, thi pháp, âm nhạc, kiến trúc, điêu khắc tạc tượng, đệt thảm và làm
đồ gốm.”
Adams
đã thấy rỏ việc chính trị đúng là nền tảng không thiếu được của những gì tao
nhã và đẹp. Trước tiên và trên tất cả mọi việc khác, bạn phải bảo đảm cho bằng
được quyền sống, sự tự do, và quyền mưu cầu hạnh phúc cho chính mình. Ở đó
chính là chính trị được làm đúng, đồng thời là một nền chính trị chỉ có thể có
được qua nhọc nhằn, và lắm khi, qua chiến tranh. Thế nhưng, những vinh quang mà
một nền chính trị như thế mang lại không nằm ở trong chính nó, nhưng ở phía
ngoài. Mục tiêu sâu xa nhất của chính trị là tạo điều kiện cho sự trau dồi các
học thuật cao cả hơn trong đời sống, trước tiên là triết học và khoa học, và
sau đó và lên dần là các nghệ thuật tinh xảo và tinh vi hơn. Cần
lưu ý đến điểm Adams nhắc đến nghành kiến trúc hai lần: thế hệ thứ nhì phải học
kiến trúc hàng hải - một ngành học tổng hợp các ngành chiến tranh, thương mại,
và khoa học - trước khi thế hệ thứ ba có thể học trong an toàn ngành kiến trúc
để xây cất.
Hệ
luận lạc quan nhất từ lời quả quyết trên của Adams là, nếu thế hệ thứ nhất hiểu
được cốt lỏi của chính trị và làm chính trị đúng, họ sẽ không bị tổn hại và sẽ
có khả năng gầy dựng được tương lai. Nhung chính ông cũng đã từng nói: “chưa hề
có một nền dân chủ nào mà không tự sát.” Jefferson [Thomas Jefferson,
1743-1826, một trong những cha già của nước Mỹ và người viết chính của Tuyên
Ngôn Độc Lập của Hoa Kỳ vào năm 1776; chú thích của người dịch] còn nói thẳng
thừng hơn về tính bền vững của tụ do. Ông viết là cứ mổi 20 năm có thể phải có
một cuộc cách mạng trong hiến pháp. Thật vậy, bài học từ lịch sử của chúng ta
là: việc duy trì một cớ cấu, một trật tự hiến định là một công tác không bao giờ
ngưng, là việc làm liên tục và không thể nào chấm dứt được của mổi thế hệ.”
Khi
suy tư về thân phận người Việt, cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đã có một bài hát với
các lời như sau:
Một
ngàn năm nô lệ giặc Tàu
Một
trăm năm đô hộ giặc Tây
Hai
mươi năm nội chiến từng ngày
Gia
tài của mẹ,một rừng xương khô
Gia
tài của mẹ, một núi đầy mồ
Bài
hát trên, “Gia Tài Của Mẹ”, chắc không có một người Việt nào đang sống
trong nước hay ngoài nước mà đã không một lần hát, hay không một lần nghe, và
nhất là, không một lần ứa nước mắt. Vào năm 2015, gia tài của Mẹ vẫn còn như
ông đã mô tả và tiên tri: đầy xương khô và mồ. Tuy rằng, bây giờ không còn là
xương khô và mồ những người lính hai miền Bắc và Nam, nhưng vẫn là xương khô và
mồ của những người mà đất nước đang cần nhất: những nhà bất đồng chính kiến của
cả ba Miền đất nước.
Chỉ
vì chúng ta đã không làm chính trị.
Vì
không làm chính trị, chúng ta đã không chặn được những kẻ đã tráo trở cướp và
giữ được quyền cai trị đất nước suốt 70 năm qua mà không cần sự đồng thuận của
chúng ta.
Vì
không làm chính trị, chúng ta đã không ngăn chặn những kẻ tráo trở đó qua bạo
lực vô tận đã ngăn chặn không cho chúng ta làm những điều thật sự có lợi ích
cho người dân.
Vì
không làm chính trị, chúng ta đã không muốn hay không nói lên được các ý kiến
trung thực của chúng ta về những vấn đề bức thiết nhất của đất nước.
Xin
cám ơn những người trẻ như Phạm Thanh Nghiên, và tất cả những ai đã can đảm bất
chấp các đe dọa và hiểm nguy cho thân mạng, đã dám làm chính trị, đã đứng dậy
ra tay góp phần vào xây dựng một xã hội dân sự cho Việt Nam, đã trực tiếp hay
gián tiếp nhắc nhở mọi người, và nhất là những người trẻ, những người đang học
ngành “hội họa, thi pháp, âm nhạc, kiến trúc, điêu khắc tạc tượng, dệt thảm và
làm đồ gốm” về yêu cầu quan tâm đến những vấn đề lớn như nhân chủ và nhân quyền,
tức là những đối tượng lớn của chính trị. Khi mỗi người Việt chúng ta đều
cùng suy nghĩ như Phạm Thanh Nghiên, đều cùng tham gia vào việc xây dựng xã hội
dân sự cho Việt Nam, đều cùng làm chính trị, nhất định vận nước sẽ đổi, nạn Bắc
Thuộc lần thứ Năm sẽ có cách hóa giải, và đời sống của từng người Việt sẽ tốt đẹp
hơn.
April
8, 2015
No comments:
Post a Comment