Chủ Nhật, ngày 08 tháng 2 năm 2015
-
Bình Ngô Đại Cáo-Việt Nam Sử Lược của Trần Trọng Kim đầy đủ không bị cắt,
Trích đoạn Bình Ngô Đại Cáo trong Việt Nam Sử Lược của Trần Trọng Kim.
Trích đoạn Bình Ngô Đại Cáo trong Việt Nam Sử Lược của Trần Trọng Kim.
-
Bình Ngô Đại Cáo-Lịch Sử Việt Nam, Trích đoạn Bình Ngô Đại Cáo trong cuốn Lịch
Sử Việt Nam của nhà xuất bản Khoa Học Xã Hội-Hà Nội 1976: một câu đã bị cắt và
để lại ba dấu chấm (...)
(Bài
dưới đây nguyên là bài nói chuyện của tác giả tại buổi sinh hoạt văn học của Viện
Việt Học, vào ngày 28 tháng 9, 2014. Bài nói sau đó đã được bổ sung thêm một số
tài liệu nhằm minh họa thêm cho chủ đề đã được trình bày.)
Buổi
sinh hoạt hôm nay của Viện Việt Học tuy có hai chủ đề khác nhau, nhưng thực chất
chỉ là một. Chủ đề thứ nhất là giới thiệu một công tác quan trọng của Thư viện
Viện Việt Học, đó là việc số hóa các sách bản gốc của Tự Lực Văn Đoàn và đưa
lên Online của Thư viện để mọi người có thể sử dụng. Chủ đề thứ hai là ra mắt
cuốn Kỷ Yếu của cuộc triển lãm và hội thảo về báo Phong Hóa Ngày Nay và Tự Lực
Văn Đoàn tổ chức tháng 7 năm ngoái, mãi đến bây giờ mới in xong. Rõ ràng là hai
chủ đề này rất gần gũi nhau, có thể nói có cùng một bản chất, ấy là sự cố gắng
sưu tầm, khôi phục, và phổ biến để gìn giữ những cái vốn quý giá của một mảng
văn học Việt Nam của thế kỷ 20, mà qua nhiều năm tháng và biến cố chính trị, có
nguy cơ bị hư hoại hoặc bị biến đổi để trở thành dị dạng.
Trước
hết tôi xin phép nói về các nguy cơ, trước hết là sự hủy hoại của thời gian, và
thứ hai, sự hủy hoại của chế độ chính trị đối với báo Phong Hóa Ngày Nay và tác
phẩm TLVĐ.
Như
chúng ta đều biết, số báo Phong Hóa đầu tiên do Nhất Linh điều khiển ra đời vào
ngày 22 tháng 9 năm 1932, cách đây đúng 82 năm. Và trong vòng một thập niên từ
ngày đó, nhóm TLVĐ tiếp tục xuất bản hai tờ báo Phong Hóa và Ngày Nay, đồng thời
dựng nhà xuất bản Đời Nay để ấn hành sách của các thành viên và một số tác phẩm
giá trị của người ngoài nhóm. Nói chung, sách hay báo thời đó cho đến ngày nay
đều đã trở thành những thứ “xưa nay hiếm”, vì đã quá cũ. Nhưng sách thì vào các
thời kỳ sau vẫn được tái bản nhiều đợt, riêng báo thì dĩ nhiên không bao giờ được
in lại, chỉ được gìn giữ trong các thư viện tư gia hay công cộng. Trong một xứ
nhiệt đới ẩm thấp như Việt Nam, sự hủy hoại báo giấy đến rất nhanh. Một số thư
viện tại Việt Nam và trên thế giới trước đây đã chụp micro film để lưu giữ các
số báo PHNN, nhưng với một phẩm chất không mấy tốt. Cho mãi đến vài ba năm gần
đây, một nhóm người ở California mới cùng nhau cố gắng dùng phương tiện điện tử
hiện đại để “số hóa”, tức scan, chụp hình lại từng trang báo, coi như vĩnh viễn
cứu vớt toàn bộ báo PHNN ra khỏi họa diệt vong.
Bây
giờ đến cái họa thứ hai, do con người gây ra đối với sách TLVĐ. Như chúng tôi vừa
nói, sách TLVĐ nguyên thủy được xuất bản trong thập niên 1930 và kéo dài đến
năm 1945. Khi chiến tranh với Pháp bùng nổ sách này được dần dần in lại tại các
thành thị, đặc biệt từ đầu thập niên 1950 với nhà xuất bản Phượng Giang tại Sài
Gòn, được chính nhà văn Nhất Linh coi sóc việc tái bản. Cho đến năm 1975, các
sách TLVĐ được tái bản ở miền Nam trên tổng thể coi như trung thành với nguyên
bản của nhà xuất bản Đời Nay, có thể tin cậy được.
Riêng
đối với chế độ cộng sản thì ngay trong cuộc chiến 9 năm với Pháp, từ năm 1950
đã có lệnh cấm đoán các tác phẩm TLVĐ. Sau 1954 tại miền Bắc không những cấm
đoán, mà các nhà lý luận văn học còn ra sức công kích, hạ thấp, bôi nhọ giá trị
của văn đoàn này. Hoàn toàn không có việc dạy tác phẩm TLVĐ trong trường học,
sách TLVĐ bị coi là thứ phản động, bị cấm trong xã hội. Nhiều người không hề biết
TLVĐ là cái gì, tên của một số các tác giả TLVĐ không theo cộng sản trở nên
hoàn toàn xa lạ với xã hội, dù đó là những nhà văn có thực tài. Từ 1975, dù
sách TLVĐ không bị đốt ở miền Nam nhưng vẫn không được tái bản, cho mãi đến khi
“đổi mới” từ 1986 trở về sau. Từ khoảng đầu thập niên 1990 chúng ta chứng kiến
việc nở rộ việc in sách TLVĐ trở lại, từ những nhà xuất bản của trung ương hay
các thành phố lớn cho đến các nhà xuất bản tỉnh lẻ đều đua nhau in lại sách
TLVĐ. Nhưng thoạt đầu ít ai biết được việc tái bản ồ ạt sách TLVĐ chính là một
nguy cơ phá hoại sách TLVĐ, nguy cơ này được khám phá ra từ từ, và cho đến ngày
hôm nay được ý thức như là mối họa đối với nền văn học Việt Nam.
Sau
đây là trích đoạn thư của một nhà nghiên cứu văn học ở Việt Nam gửi cho tôi về
vấn đề này:
Cắt
bỏ Tự lực văn đoàn một cách vô lối là hiện tượng dễ thấy nhất, và phần lớn của
sự cắt bỏ là sự sợ bóng sợ gió của người biên tập (nhà nghiên cứu) và nhà xuất
bản vì từ quá lâu đã bị ám ảnh bởi một thứ đe dọa vô hình. Cho nên sách TLVĐ
in trong nước chẳng sách nào trọn vẹn cả. Cứ tùy tiện mà cắt thôi. Ngoài ra
thì còn nhiều sách miền Nam in lại bị cắt lắm, nhất là các loại hồi ký, như các
sách hồi ký của Nguyễn Vỹ (Tuấn chàng trai nước Việt), của Nguyễn Hiến
Lê... đều cắt xén cả.
Nhà
văn Trúc Chi kể cho tôi nghe một câu chuyện lý thú nhưng đáng rơi nước mắt. Một
số năm trước đây nhà văn về thăm Hà Nội, một buổi dạo chơi bờ hồ Hoàn Kiếm, ghé
vào một hiệu sách mua cuốn Hồn Bướm Mơ Tiên của Khái Hưng mà ông rất thích thời
trẻ tuổi. Mang về khách sạn đọc, ông tìm mãi không thấy đoạn tả cảnh chùa Long
Giáng mà ngày xưa ông rất mê, đọc hết cuốn sách cũng không thấy đoạn ấy ở đâu,
cuối cùng phải kết luận là đoạn ấy đã bị cắt bỏ. Vì sao mà cắt bỏ, ai có quyền
cắt bỏ thì ông không thể nào biết được.
Năm
ngoái trong cuộc hội thảo về TLVĐ do chúng tôi tổ chức tại báo Người Việt, cô
Tanaka Aki trong phần phát biểu của mình, đã kể rằng trong chương trình học văn
học Việt Nam tại đại học Tokyo, cô đã được giáo sư Kawagichi giao cho dịch một
phần cuốn Đời Mưa Gió của Khái Hưng và Nhất Linh sang tiếng Nhật, và cô đã khám
phá ra có sự khác biệt giữa ấn bản mới mà cô mua tại Sài Gòn do Hội Nhà văn xuất
bản năm 2010 khi so với ấn bản do nhà xuất bản Đời Nay in trước năm 1975. Và
sau đó cô phải vứt bỏ cuốn do Hội Nhà văn xuất bản để chỉ dùng cuốn của Đời
Nay.
Thêm
một trường hợp phải vứt bỏ khác do nhà văn Ngự Thuyết, người thuyết trình về cuốn
Hồn Bướm Mơ Tiên của Khái Hưng trong hội thảo năm ngoái kể trong một email gửi
chúng tôi:
Khi
soạn về Khái Hưng tôi có đọc cuốn Hồn Bướm Mơ Tiên in ở VN, có nhiều
chỗ sai, nên tôi không dùng cuốn ấy nữa, phải mua một cuốn khác tại
nhà sách Tự Lực, và vất cuốn cũ.
Nói
chung, trong hiện tại, khi in lại sách TLVĐ các nhà xuất bản ở Việt Nam không để
nguyên vẹn một cuốn nào cả. Có tình trạng này là do các nhà xuất bản phải lo “tự
kiểm duyệt”, hễ thấy có chữ nào, câu nào có thể bị cấp trên của ngành văn hóa
không hài lòng thì cứ tự tiện cắt bỏ trước, như thế cho chắc ăn hầu tránh khỏi
lệnh tịch thu sách có thể được ban ra bất cứ lúc nào, khiến vốn liếng bỏ vào việc
in sách một sớm một chiều biến ra mây khói.
Nhưng
sách TLVĐ không phải là loại sách duy nhất bị cắt xén, sửa đổi. Nhiều sách khác
cũng chịu cùng số phận. Một số sách của miền Nam trước 1975 được in lại cũng bị
cắt xén sửa chữa, như trong email trước của nhà nghiên cứu trong nước đã đề cập
đến: Tuấn chàng trai nước Việt của Nguyễn Vỹ, hồi ký của Nguyễn Hiến Lê.
Hoặc bài Thụy Khuê phỏng vấn Hoàng Xuân Hãn cho đài RFI, sau đó đăng trên tạp
chí Hợp Lưu thì đã được trong nước in lại trong cuốn La Sơn Yên Hồ Hoàng Xuân
Hãn trong 64 trang (từ trang 422 đến trang 486) với tình trạng như sau do Thụy
Khuê viết lại trong lời nói đầu cuốn Nói Chuyện với Hoàng Xuân Hãn và
Tạ Trọng Hiệp do Văn Nghệ (California) xuất bản:
Về
văn bản in lại trong tập La Sơn Yên Hồ Hoàng Xuân Hãn, tập I, Con Người
Và Trước Tác (phần I) (nhà xuất bản Giáo Dục, Hà Nội, 1998) do Hữu Ngọc
và Nguyễn Ðức Hiền biên soạn; để bài phỏng vấn Hoàng Xuân Hãn có thể in được ở
Việt Nam, chúng tôi đồng ý với yêu cầu của ban biên tập (4) là có thể cắt bỏ một
vài chữ, vài đoạn, với điều kiện là phải để ngoặc [...] thay thế những đoạn hay
những chữ bị cắt, và đề rõ xuất xứ, nếu lấy trên Hợp Lưu, như vậy độc giả có thể
tìm lại được bản gốc để biết chỗ bị cắt.
Khi
sách in ra, chúng tôi thấy có một vài thay đổi: như tiểu tựa Hoàng Xuân
Hãn, Chứng Nhân Lịch Sử được đổi thành Những Cuộc Tiếp Xúc Khó
Quên, có những đoạn bị cắt, một vài câu thêm vào, những chữ Nôm để trống và
không đề xuất xứ từ Hợp Lưu, không in bài dẫn nhập với những dè dặt của chúng
tôi... Do đó, trong lần in này, chúng tôi sẽ chú thích để độc giả biết đoạn nào
đã bị cắt trong La Sơn Yên Hồ Hoàng Xuân Hãn, hoặc câu nào không có trong
nguyên văn lời nói của Hoàng Xuân Hãn.
Đây
là ví dụ một đoạn lời phát biểu của học giả Hoàng Xuân Hãn bị cắt và thêm thắt:
Được
cái người Pháp khinh địch, khinh mình, cho nên không dè họ thua. Nhưng đến lúc
Điện Biên Phủ, thì nói thực, lúc ấy không có súng ống tối tân không đời nào mà
đánh được Pháp. Pháp lúc ấy được Mỹ giúp ghê lắm rồi, về súng ống ghê rồi. Chỉ
có bom nguyên tử họ không giúp, hay là 100 máy bay họ không giúp một lần, họ chỉ
giúp lẻ tẻ thôi. Hồ Chí Minh, lúc ấy tụi Tàu đặt vấn đề ra, nếu không
theo nó, không nghe nó về mặt chính trị, nó không cho súng ống thì cũng chết.
Cho nên nó đưa những tụi cải cách ruộng đất ở bên Tầu vừa xong, nó đưa sang, nó
cầm một vài ông -gọi là Bộ Trưởng lúc ấy- những người lúc ấy không phụ thuộc Hồ
Chí Minh. Sự cải cách gọi là địa phương nhưng mà lên đến huyện, lên đến tỉnh đã
có người Tàu điều khiển cả rồi. Thành ông kia là phải nuốt chuyện ấy để mà nó giúp
cho súng ống[53].
Họ cũng biết là được Điện Biên Phủ thì mới có chuyện gì, chứ thua Điện Biên Phủ
thì lúc ấy thua hoàn toàn.
[53] Trong
cuốn La Sơn Yên Hồ Hoàng Xuân Hãn, sđd, đoạn gạch dưới trên đây không những bị
cắt bỏ, lại còn thêm câu: "Hồ Chí Minh, lúc ấy đã phải dùng nhiều cách,
và nhiều con đường: chính trị, ngoại giao sáng suốt và mềm dẻo để có súng ống
mà đánh Pháp."
Chúng
ta có thể tự hỏi: những người thực hiện cuốn La Sơn Yên Hồ Hoàng Xuân Hãn có phải
là những người đang làm công việc văn hóa hay không? Hay là đang làm công việc
tuyên truyền cho đảng cộng sản, làm công việc đánh bóng cho ông Hồ Chí Minh? Họ
dùng bài phỏng vấn Hoàng Xuân Hãn do một người khác thực hiện, và tự tiện gạch
bỏ và viết lại theo ý họ. Chúng tôi nghĩ, nếu thấy bài có điểm không vừa ý mình
thì thôi, đừng dùng đến, có ai bắt buộc phải dùng đâu? Hay là chỉ muốn dựa vào
tên tuổi của Hoàng Xuân Hãn để tuyên truyền mà làm công việc đáng sỉ nhục là gạch
bỏ và sửa lời nói của ông?
Nhưng
Hoàng Xuân Hãn dù sao cũng là người của thời nay. Người cộng sản sẵn sàng gạch
bỏ tác phẩm của tổ tiên từ nhiều thế kỷ trước nữa kìa! Câu chuyện này do ông
Nguyễn Minh Cần kể lại với tác giả bài này qua một bức thư:
Hồi
những năm 60-70 thế kỷ trước, Trường Chinh và Tố Hữu lúc đó phụ
trách về tuyên huấn, văn hóa, giáo dục... Các ông ấy cho rằng trong
nguyên bản tờ Bình Ngô Đại Cáo ở đoạn cuối, trước chữ "Than ôi
!" có một câu mà các ông cho là "duy tâm", "mê
tín" quá là câu "Thế là nhờ trời đất, tổ
tông khôn thiêng che chở, giúp đỡ cho nước ta vậy" (bản
dịch của Trần Trọng Kim), thế là các ông quyết định bỏ đi, mà mập
mờ cho ba chấm vào trước câu sau. Thế là những sách có in Bình Ngô
Đại Cáo trong thời đó đều bỏ câu đó đi, có khi họ quên để cả ba
chấm nữa.
Hiện
nay, tôi còn tìm thấy trong tủ sách của tôi cuốn LỊCH SỬ VIỆT NAM
(hồi đó coi là cuốn sách lịch sử quan trọng nhất), ghi rõ "sách
biên soạn dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Ủy ban Khoa học Xã hội
Việt Nam" (tức là do các ông Trường Chinh và Tố Hữu duyệt
mới được cho in), xuất bản năm 1971, thì đúng là người
ta bỏ câu đó thật.
Đến
Bình Ngô Đại Cáo do một đại anh hùng dân tộc là Nguyễn Trãi viết ra mà các ông
Trường Chinh, Tố Hữu còn dám thò tay vào gạch bỏ lời văn, thì trên đời này còn
có cái gì mà người cộng sản không dám bóp méo, xuyên tạc? Nghĩ đến một ngày kia
khi không còn chế độ cộng sản trên đất nước ta nữa, công việc thanh lọc trở lại
những gì họ đã cố tình sửa đổi, tô vẽ hay xóa đi trong các lãnh vực văn hóa như
lịch sử, văn học, văn chương, phong tục v.v... của nước ta sẽ là một công việc
vô cùng khó khăn, phức tạp. Công cuộc phá hoại văn hóa ấy của người cộng sản e
rằng còn lớn lao nguy hiểm hơn của một đạo quân xâm lăng từ nước ngoài, vì nó
tinh vi, tỉ mỉ do chính người Việt Nam thực hiện theo lời dạy bảo của một chủ
thuyết mang từ xa về.
Chừng
đó ví dụ cũng đủ cho thấy là chế độ toàn trị của cộng sản không coi những giá
trị gốc của dân tộc ra cái gì cả. Họ chỉ nhằm tới một việc là làm lợi cho chế độ
của họ, chỉ có cái đó là có giá trị đối với họ, họ sẵn sàng thêm bớt sửa chữa
các vốn văn hóa có trước họ, không biết hổ thẹn, không cần nhân cách, danh dự
gì cả. Và như thế, với tư cách một nhà cầm quyền, họ đã phá hoại không biết bao
nhiêu là sách vở tài liệu bản gốc.
Người
Việt Nam đi tị nạn cộng sản trên thế giới có nhiệm vụ bảo tồn các di sản văn
hóa của tiền nhân khỏi bị tiêu tán hoặc bóp méo bởi các hành vi phi văn hóa của
người cộng sản. Mỗi người trong khả năng của mình, cố gắng sưu tầm, lưu giữ các
di sản tìm được bằng các phương tiện điện tử tân tiến, và phổ biến cho mọi người
sử dụng miễn phí. Đó là cách cứu lấy văn hóa nước nhà. Từ một thập niên qua cho
đến hiện tại việc số hóa toàn bộ báo Nam Phong, Phong Hóa-Ngày Nay, Tri Tân,
Thanh Nghị, Tập san Sử Địa, toàn bộ sách của nhóm Tự Lực Văn Đoàn và nhiều tài
liệu sách vở khác đã là những ví dụ cụ thể. Dĩ nhiên hậu thế của dân tộc Việt
Nam cần những bản gốc này hơn là những sách vở tài liệu do đảng cộng sản sửa chữa,
xuyên tạc, bóp méo cho vừa riêng chủ thuyết của đảng mình. Di họa của việc làm
gian dối này thì rất nguy hiểm, gây nên những sai lệch mất mát khôn lường cho
dân tộc trong hiện tại và tương lai.
Sửa
chữa xong vào giữa tháng 11-2014.
Phạm
Phú Minh
-----------------------------
XEM
THÊM :
5.02.2015
No comments:
Post a Comment