GIỚI TRẺ NÊN KHỦNG HOẢNG NIỀM TIN (Tô Nam)

Giới trẻ nên khủng hoảng niềm tin?

Tô Nam

Sinh viên Đại học Cornell, Hoa Kỳ

Cập nhật: 10:16 GMT - thứ ba, 4 tháng 12, 2012

http://www.bbc.co.uk/vietnamese/forum/2012/12/121204_daoduc_niem_tin.shtml

Gần một thế kỉ trước, thế hệ những người mà nay đã tóc bạc da mồi thường nói về niềm tin như một thứ sức mạnh tinh thần vô giá để giúp họ vượt qua mọi khó khăn thử thách khi phải đối mặt với chiến tranh, ngục tù, và thậm chí là cả cái chết. Đó là niềm tin vào một tương lai tươi sáng, một đất nước Việt Nam độc lập, thống nhất, tự do, và một xã hội công bằng, dân chủ, bác ái.

Niềm tin đẹp đẽ đó dựa trên cơ sở sức mạnh của dân tộc, sự khao khát tự do sau nhiều thập niên bị đàn áp, và hơn hết, đó là niềm tin của lý trí vì những đòi hỏi đó là những quyền căn bản của con người, mà không sớm thì muộn cũng nhất định sẽ phải được đáp ứng. Sức mạnh của niềm tin tạo nên lý tưởng như một mục tiêu cụ thể để hiện thực hoá những giấc mơ, hoài bão mà thực tại không cho phép.

Lý tưởng Cộng sản với bản chất đẹp đẽ nhất của nó là tạo ra một xã hội công bằng không phân biệt giai cấp, tự do không đàn áp, do vậy là một niềm tin có cơ sở khi mà cả dân tộc ta bị từ chối những quyền cơ bản ấy. Những người tin vào chủ nghĩa Cộng sản những năm 30 của thế kỉ trước hẳn là có một tâm hồn đẹp với những khát khao chân chính.

Khủng hoảng niềm tin và lý tưởng

Ngày nay, khi hỏi thế hệ trẻ Việt Nam tin vào điều gì, có lẽ sẽ khó có thể tìm được một câu trả lời đồng thanh thỏa đáng như của những thế hệ trước. Thế hệ trẻ ngày nay ít còn tin vào những gì vẫn được rao giảng về một thiên đường xã hội chủ nghĩa và cũng ít tin vào bất cứ điều gì khác.

Sự khủng hoảng về niềm tin dẫn đến sự hụt hẫng về lý tưởng. Sự hụt hẫng về lý tưởng dẫn đến thiếu sót trong mục đích sống. Càng ngày người ta càng thấy nhiều hơn giới trẻ sa lầy vào những cuộc vui quên ngày tháng. Không có “giấc mơ Mỹ” tôn vinh giá trị của lao động chân chính và cần mẫn với lý tưởng là sự giàu sang của bản thân, người Việt trẻ dường như đang sống để hưởng thụ nhiều hơn.

Khi mà sự giàu sang vẫn được nhìn với ánh mắt phản cảm và ngờ vực, vốn dĩ là hệ quả của hơn nửa thế kỉ đề cao giá trị của giai cấp vô sản và thực tại tham nhũng tràn lan; và khi mà con đường học tập và lao động chân chính không phải là cách duy nhất để làm giàu mà còn có nhiều cách khác đỡ tốn công sức hơn, cũng là dễ hiểu nếu như giới trẻ tự cho mình thái độ hài lòng với cuộc sống. Âu đó cũng là cách để giới trẻ sống trung thực ít nhất là với chính bản thân mình.

Tuy nhiên, sự khủng hoảng niềm tin và lý tưởng không hẳn là xấu vì bản chất con người là không thể khiến bản thân tin vào những điều họ vốn đã không tin mà không có lý do gì thuyết phục. Một con người với đầy đủ sức mạnh tư duy và lý trí sẽ luôn luôn tìm những chứng cứ để củng cố niềm tin của chính mình, và từ bỏ nó khi những gì diễn ra trong thực tế không giống như trong hình dung của họ.

Tôi có một người bạn sinh ra trong một gia đình quan chức cao cấp, được kết nạp Đảng Cộng sản năm 18 tuổi và là đảng viên trẻ tuổi nhất ở ngôi trường trung học danh tiếng nhất Thủ đô. Anh học giỏi và đi du học đại học ở Hoa Kỳ nơi anh tiếp tục thu nhận những kiến thức mới về chính trị, kinh tế, và xã hội. Một buổi đêm mùa hè 2 năm trước tôi ngủ nhờ nhà anh ở New York và hỏi anh về niềm tin Cộng Sản, anh tâm sự rằng ở nhà bị ảnh hưởng tin một kiểu và sang đây (Mỹ) bị ảnh hưởng kiểu khác tin kiểu khác.

Tôi nghĩ anh tin vào điều gì không quan trọng bằng việc anh đã dũng cảm đối mặt với bản thân và sức mạnh lý trí. Anh không ngần ngại đặt câu hỏi với chính niềm tin và lương tâm của mình để tìm ra chân lý thay vì bấu víu vào những niềm tin mù quáng.

Nhìn về tương lai

Một niềm tin mù quáng là khi con người chối bỏ thực tế và cố gắng níu giữ lấy những gì mong manh nhất còn sót lại của một giấc mơ không có thật. Trong triết học, những niềm tin không lý trí như thế được gọi là niềm tin vô đạo đức, khi mà con người không có trách nhiệm với chính bản thân mình để có thể rũ bỏ những ảo tưởng và quay trở về với thực tế.

Nếu như hiện thực xã hội là hệ quả của những niềm tin và lý tưởng trong lịch sử thì tương lai sẽ được định đoạt bởi hôm nay. Khi mà thực tế không giống như những gì trong sách giáo khoa, sẽ là vô đạo đức khi những niềm tin truyền thống không bị lay chuyển. Những người vẫn hàng ngày rao giảng những niềm tin vô đạo đức đó và làm lú mờ con mắt lý trí của những nạn nhân cả tin sẽ là đáng trách hơn cả, vì chính họ đã và đang góp phần huỷ hoại tương lai.

Thay vì áp đặt và kỳ vọng, cũng như cố gắng giáo dục cho lớp trẻ một niềm tin mù quáng, có lẽ sẽ là tốt hơn cả nếu để cho họ “lạc lối” để rồi tự do khám phá lý tưởng riêng của mình. Và có lẽ cũng đã đến lúc những người đang ngày ngày rao giảng niềm tin kia dừng lại một phút để ngẫm nghĩ xem niềm tin và lý tưởng Cộng sản của mình một thời nay có còn là chân thật nữa hay không?

Bài viết phản ánh quan điểm riêng của tác giả, sinh viên Đại học Cornell, chuyên ngành Triết Học - Chính Trị - Kinh Tế.