Nguyễn-Xuân Nghĩa
Monday,
December 03, 2012 2:43:42 PM
Tổng
Thống Barack Obama đã tái đắc cử và đảng Dân Chủ chiếm thêm ghế trong Quốc Hội
dù kinh tế chưa khởi sắc, thất nghiệp còn cao và lợi tức trung bình của người
dân bị sụt trong nhiệm kỳ đầu của ông. Người ta đã luận bàn về các nguyên nhân
của nghịch lý này. Do tài năng của đảng Dân Chủ hay khiếm khuyết của đảng Cộng
Hòa? Vì sự chuyển dịch dân số và đổi thay văn hóa khiến thiểu số da màu và các
đề tài xã hội như thuốc ngừa thai hay quyền hôn nhân đồng tính đã có ảnh hưởng
hơn xưa? Câu trả lời thật ra chỉ có ích cho cuộc tranh cử tới. Riêng người viết
vẫn trở lại truyền thống tự bắn vào chân rồi tự vả vào miệng của phe Cộng Hòa,
được trình bày từ đầu năm nay qua bài “Bầy voi Donner và cuộc hành trình bi hài
của đảng Cộng Hòa...”.
Hãy
để bày voi dày xéo nhau mà ngó về tương lai.
Hoa
Kỳ xoay về chốn cũ với hệ thống chính trị hai đầu. Ðảng Dân Chủ kiểm soát Hành
pháp và Thượng Viện, đảng Cộng Hòa giữ đa số tại Hạ Viện và chiếm 30 ghế thống
đốc của 50 tiểu bang. Tình trạng lưỡng cực ấy tiếp tục cuộc tranh luận về ngân
sách và nội trị, với biệt tài của Obama và đảng Dân Chủ là dấy lên tinh thần
tranh cử trong quần chúng. Và như mọi khi, đảng Cộng Hòa sẽ lại mắc bẫy nữa.
Chuyện hai phe giằng co bên bờ vực ngân sách là hài kịch thời sự.
Nhưng
trong bốn năm tới, Tổng Thống Barack Obama sẽ dẫn nước Mỹ về đâu?
***
Theo
truyền thống, tổng thống Mỹ trong nhiệm kỳ hai đã thoát khỏi bài toán chính trị
của nhiệm kỳ đầu là phải tái tranh cử. Ông có thể nghĩ đến sự nghiệp lịch sử
của mình cho hậu thế.
Hiến
pháp Hoa Kỳ có một ưu điểm của nền Cộng Hòa là không cho tổng thống quá nhiều
quyền lực vì phải thỏa hiệp với lưỡng viện Quốc Hội, Tối Cao Pháp Viện, Ngân
Hàng Trung Ương và các thống đốc tiểu bang, trước sự phán xét của thị trường.
Riêng trong trường hợp hiện nay thì đó là sự phán xét của các chủ nợ, giới đầu
tư toàn cầu trên thị trường trái phiếu. Họ đang làm chủ một khoản nợ cao bằng
tổng sản lượng nội địa của Hoa Kỳ.
Khi
rơi vào ách tắc vì phải chia quyền với các cơ chế khác trong hồ sơ nội chính
như kinh tế hay xã hội, các tổng thống thường nhìn ra ngoài. Lãnh vực đối ngoại
là nơi mà Hiến pháp cho họ nhiều quyền hạn hơn. Barack Obama là một ngoại lệ.
Ngay
từ nhiệm kỳ đầu, ông đã muốn cải tạo xã hội. Bất chấp khó khăn kinh tế - của vụ
suy trầm cuối năm 2007 và nạn vay mượn quá nhiều từ quá lâu nên đến hồi phải
trả nợ trong một vụ khủng hoảng tài chánh năm 2008 và nạn tổng suy trầm
2008-2009 - ông thúc đẩy các đạo luật cải tạo xã hội, như bảo vệ môi trường
xanh hay cải tổ chế độ bảo dưỡng y tế, và lồng trong kế hoạch tăng chi ngân
sách tới mức kỷ lục nhiều mục chi có chủ đích xã hội. Phản ứng của cử tri trong
cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ vào tháng 11 năm 2010 giúp đảng Cộng Hòa chiếm lại Hạ
Viện. Nhưng biến cố mà chính Obama khi đó gọi là “tan tành”, shellacking, chỉ
mở ra hai năm bế tắc và dẫn tới ngày nay.
Việc
đảng Dân Chủ không thua đậm mà lại thắng tại Quốc Hội và Tổng Thống Obama tái
đắc cử càng khiến ông vững tâm hoàn tất cuộc cách mạng để làm thay đổi nước Mỹ,
tương tự như Lincoln, Roosevelt hay Reagan. Ðây là sự cám dỗ lớn cho một người
muốn có sự nghiệp lịch sử. Mà nếu Obama có nghĩ như vậy thì không sai vì đa số
cử tri tín nhiệm ông hơn là ứng cử viên Cộng Hòa về hồ sơ đối ngoại: Hoa Kỳ đã
triệt thoái khỏi Iraq và sẽ ra khỏi Afghanistan sau 10 năm chinh chiến đầy hao
tốn. Và nhất là khéo tránh cho nước Mỹ nhiều mìn bẫy của thế giới.
Thay
vì “xây dựng quốc gia” cho xứ khác, Obama sẽ xây dựng lại xã hội Hoa Kỳ.
***
Nhưng
từ bên ngoài, thế giới không để Hoa Kỳ thử nghiệm việc xóa và xây theo kiểu
Obama.
Cuộc
cách mạng dân chủ trong khối Á Rập Hồi Giáo - “Mùa Xuân Á Rập” - có thể đã bị
cưỡng đoạt và khu vực từ Bắc Phi qua Trung Ðông đến Trung Á sẽ thành một chuỗi
dài khủng hoảng. Từ dải Gaza, Israel đến Syria, Egypt, Iran và cả Pakistan,
nhiều sự biến chuyển sẽ bất ngờ đánh thức Obama “vào ba giờ sáng”, theo lối ví
von của Ngoại Trưởng Hillary Clinton khi bà còn là nghị sĩ tranh cử với Obama
trong vòng sơ bộ của đảng Dân Chủ năm 2008.
Các
quốc gia đang phát triển, đồng minh hay đối tác kinh tế của Hoa Kỳ, cũng chẳng
thoải mái với khuynh hướng bảo hộ mậu dịch nay đang thắng thế tại Mỹ. Giữa các
khó khăn kinh tế toàn cầu, xứ nào cũng đều tận dụng đòn bẩy xuất cảng mà không
thể xuất cảng hàng hóa lên Nguyệt cầu hay Hỏa tinh. Vì phải bán hàng để thoát
hiểm, các nước sẽ không để Hoa Kỳ tự biên tự diễn luật chơi kinh tế và chiếm
lại ưu thế về ngoại thương.
Sự
cưỡng chống đó thể hiện rõ rệt nhất tại Ðông Á, nơi mà thế lực đang lên là
Trung Quốc đã thành bạn hàng số một của các nước. Hoa Kỳ vừa mất ưu thế truyền
thống là thị trường của thế giới lại gặp sức ép rất mạnh từ Trung Quốc. Mà sức
ép này không chỉ thể hiện qua các cuộc đàm phán song phương về ngoại thương với
Nhật Bản, Nam Hàn, khối ASEAN hay qua Hiệp định Ðối tác Chiến lược Xuyên Thái
Bình Dương TPP, là nơi mà Hoa Kỳ gặp thế yếu hoặc không muốn xây dựng thế mạnh
vì những ưu tiên khác của Obama.
Sức
ép của Trung Quốc được mở ra hướng quân sự và an ninh và đẩy các nước Ðông Á
vào thế phải chọn lựa.
Chính
quyền Barack Obama nói đến việc “chuyển trục về Châu Á” sau khi tưởng là sẽ rút
chân khỏi cuộc chiến chống khủng bố Hồi Giáo. Nhưng từ nói đến làm không chỉ là
khoảng cách về thời gian mà còn là sự khác biệt giữa thế và lực. Sau khi trù
tính đưa thêm Thủy Quân Lục Chiến vào Darwin của Úc, tăng phái phương tiện cho
Nhật Bản tại căn cứ Okinawa và mở rộng phạm vi trách nhiệm của căn cứ Guam
ngoài biển Thái Bình Dương, Hoa Kỳ xoay vào trong để cãi cọ về ngân sách quốc
phòng và về nhu cầu chiến hạm.
Sự
khác biệt giữa thế và lực nằm ở vài con số có tính chất giải ảo: Hoa Kỳ có sản
lượng kinh tế bằng 23% của thế giới. Sức mạnh kinh tế ấy bị xoi mòn vì gánh nợ
quá lớn - và còn gia tăng đột ngột trong nhiệm kỳ đầu của Obama - và lại phải
cáng đáng một ngân sách quốc phòng cao bằng 45% của toàn cầu. Lực bất tòng tâm!
Muốn
dồn 60% phương tiện hải quân qua Châu Á vì nhu cầu “chuyển trục”, Hoa Kỳ chỉ
còn 40% cho các khu vực còn lại, kể cả Trung Ðông, Ðịa Trung Hải và địa bàn
phòng thủ của Minh Ước NATO. Trong khối NATO, các nước Âu Châu đều khéo lấy sức
Mỹ là chính, để giữ vai ngự sử về đối sách ngoại giao của Hoa Kỳ. Tuần qua, lá
phiếu của họ trong vụ Liên Hiệp Quốc công nhận chính quyền quốc gia Palestine -
ngược với yêu cầu của Mỹ - là một nhắc nhở về tình nghĩa đồng minh! Với Âu Châu
đó, làm sao nói chuyện phải quấy với Trung Quốc hay Liên Bang Nga?
Mà
Âu Châu thì chưa ra khỏi khủng hoảng với hậu quả sẽ dội ngược vào kinh tế Hoa
Kỳ, nằm dưới vực thẳm ngân sách hay chưa...
Tổng
Thống Obama chuẩn bị cải tạo nước Mỹ và không muốn lý vào thiên hạ sự theo kiểu
hung hăng của George W. Bush. Nhưng ông sẽ bị bất ngờ và có khi lại lấy quyết
định bất lường như nhiều người tiền nhiệm, từ Truman đến Kennedy, Johnson, hay
cả W. Bush. Kịch bản lạnh mình.
No comments:
Post a Comment