Bác sĩ giải mã 8 quan niệm sai lầm về vaccine Covid-19
Người dịch: Duong Nguyen
03/02/2021
https://www.the-interpreter.org/post/bac-si-giai-ma-8-quan-niem-sai-lam-ve-vaccine-covid-19
Translated from CNN's article 8 myths about the Covid-19 vaccine -- Dr. Wen explains
Theo dữ liệu từ Johns Hopkins University, Mỹ đã chạm ngưỡng kỷ lục 400,000
ca tử vong do coronavirus đầu tuần trước, trên tổng số hơn 2.1 triệu ca toàn cầu
được ghi nhận hiện tại.
By Faye Chiu, on 25-01-2021, 22:30:00
Một nhân viên đang
được tiêm vaccine Moderna phòng Covid-19 tại Ararat Nursing Facility, Los
Angeles hôm 7 tháng Một.
***
(CNN) Theo dữ liệu từ Johns Hopkins University, Mỹ đã chạm ngưỡng kỷ lục 400,000
ca tử vong do coronavirus đầu tuần trước, trên tổng số hơn 2.1 triệu ca toàn cầu
được ghi nhận hiện tại.
Đồng thời đang xuất hiện
các biến chủng mới với những đột biến có thể khiến Covid-19 dễ dàng lây lan và
thậm chí có thể tăng tỷ lệ tử vong. Tuy vậy, cũng có tin vui với việc hai vaccine được cấp phép sử dụng khẩn cấp bởi Cục Quản lý
Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) cho đến nay đều an toàn và rất hiệu quả.
Theo kết quả khảo sát của CNN được công bố hồi 21 tháng Một, hai
phần ba người Mỹ (66%) trả lời họ sẽ cố gắng đi tiêm phòng và hiện tại cầu đang
vượt quá cung, trong khi đó có khoảng 30% nói rằng mình sẽ không làm vậy.
Với những người vẫn còn
đang băn khoăn về vaccine, đâu là những quan niệm sai lầm phổ biến, và làm thế
nào để mỗi người chúng ta có thể làm sáng tỏ những ngộ nhận này?
Chúng tôi đã có cuộc trò
chuyện với Chuyên gia phân tích Y tế của CNN - Tiến sĩ Leana Wen, bác sĩ cấp cứu,
giáo sư thỉnh giảng tại George Washington University Milken Institute School of
Public Health, về cách mọi người có thể hiểu rõ, giảm bớt lo ngại và chia sẻ
thông tin chính xác về vaccine Covid-19.
CNN: Vì sao việc mọi người nhận thức được những
quan niệm sai lầm về vaccine phòng coronavirus lại quan trọng?
Bác sĩ Wen: Một trong những quy tắc quan trọng của y tế cộng đồng là người truyền tải
thông điệp thường quan trọng hơn chính thông điệp đó. Bạn có thể được một ai đó
tin tưởng. Đó có thể là bố mẹ, đồng nghiệp hoặc bạn bè. Tiêm chủng là hy vọng tốt
nhất để kết thúc đại dịch, và chúng ta cần thuyết phục mọi người làm điều đó.
Một quy tắc khác của y tế
cộng đồng là bắt trúng “tâm bệnh.” Có thể coi đó là tìm hiểu lý do tại sao người
ta lại lưỡng lự về vaccine phòng coronavirus. Cách bạn tiếp cận một người lo lắng
về việc vaccine có an toàn hay không sẽ khác hoàn toàn với người còn không tin
coronavirus có thật. Lắng nghe nỗi lo của người khác với sự cảm thông và thấu
hiểu là vô cùng quan trọng.
Có một số quan niệm sai lầm
mà tôi thường nghe bệnh nhân kể, nhưng ai trong số chúng ta cũng có thể đối đáp
lại khi người xung quanh nhắc đến chúng.
CNN: Hãy bàn về độ an toàn của vaccine. Hẳn là sẽ
có nhiều quan niệm sai lầm xoay quanh vấn đề này.
Wen: Một giả thiết phổ biến đó chính là tiêm vaccine sẽ làm bạn nhiễm
coronavirus. Tôi đã nghe điều này mỗi năm với vaccine phòng cúm: Thường bệnh
nhân sẽ nói rằng họ không muốn tiêm phòng cúm vì nghĩ rằng mình sẽ nhiễm cúm từ
nó.
Cả hai điều đó đều sai. Nếu
ai đó lo lắng về việc này, hãy nói với họ là không có vaccine nào được kiểm
nghiệm ở Mỹ chứa virus sống. Vậy nên việc nhiễm coronavirus từ tiêm phòng là
hoàn toàn không thể.
Nhiều quan niệm sai lầm
khác xoay quanh việc sử dụng mRNA cho vaccine của Pfizer/BioNTech và Moderna.
Tôi đã nghe mọi người lo lắng về việc liệu vaccine có thể ảnh hưởng đến mã gene
của họ hay làm thay đổi chúng hay không.
Điều này cũng không đúng.
Sẽ rất hữu ích nếu ta hiểu được công nghệ mRNA
là gì. Cụm “mRNA” viết tắt của messenger
RNA (RNA truyền tin), một phần của mã di truyền, dạy các tế bào cách tạo ra
protein. Sau đó, protein được tạo ra bởi mRNA sẽ kích hoạt phản ứng miễn dịch,
dạy cơ thể chúng ta cách phản ứng với coronavirus nếu chúng ta tiếp xúc với nó
trong tương lai.
Việc hiểu được mRNA không
làm gì sẽ rất quan trọng: Nó sẽ không bao giờ thâm nhập vào nhân tế bào, nơi chứa
DNA của chúng ta. Có nghĩa là vaccine sẽ không tiếp xúc với DNA cũng chúng ta,
và vì thế sẽ không thay đổi mã gene.
CNN: Công nghệ mRNA khá mới mẻ. Nhiều người lo lắng
có lẽ nó còn quá mới và được phát triển quá vội vàng.
Wen: Ở đây có hai điểm cần chú ý để trả lời mối lo ngại này. Đầu tiên, công
nghệ mRNA thực ra đã được phát triển hơn một thập kỷ. Thứ hai, tôi nghĩ rất cần
thiết phải giải thích rằng trong nghiên cứu khoa học hay quá trình phê chuẩn đều
không cho phép đi đường tắt. Đúng là các nhà khoa học đã phát triển được
vaccine trong thời gian kỷ lục. Nhưng đó là bởi cộng đồng nghiên cứu toàn cầu
cùng chung tay làm việc. Họ không hề bắt đầu từ con số 0, mà đã có tiền đề từ đợt
bùng phát SARS và MERS, rất nhiều nơi đã bắt đầu nghiên cứu phát triển vaccine.
Chính phủ Mỹ và các nước
khác đã đầu tư rất nhiều tiền vào nghiên cứu. Và thẳng thắn mà nói, chúng tôi
đã may mắn khi có được hai vaccine nghiên cứu an toàn và hiệu quả. Nhưng mỗi một
giai đoạn nghiên cứu lâm sàng đều được tuân thủ như những vaccine khác, với
hàng chục ngàn tình nguyện viên thử nghiệm. Các ủy ban gồm nhiều nhà khoa học độc
lập đã kiểm tra số liệu và đảm bảo không đi đường tắt trong quá trình cấp phép
vaccine.
CNN: Vậy còn các phản ứng dị ứng? Một quan niệm phổ
biến hiện nay là vaccine gây ra rất nhiều phản ứng tự vệ, do đó không an toàn.
Wen: Đúng là có một số báo cáo về các phản ứng phản vệ khi được tiêm. Các phản
ứng trên có thể xảy ra với bất cứ sản phẩm y tế nào. Trong phòng cấp cứu, chúng
tôi điều trị các phản ứng dị ứng bằng thức ăn và thuốc. Chữa trị chúng, so với
chữa trị Covid-19, dễ dàng hơn rất nhiều.
Hiện tại, không rõ tại
sao những phản ứng rất hiếm như vậy lại xuất hiện. Đó chính là nguyên nhân vì
sao chúng tôi yêu cầu những người được tiêm chủng ở lại 15 phút sau khi được
tiêm. Trong trường hợp có tiền sử những dị ứng nghiêm trọng, thời gian chờ sẽ
là 30 phút. Nếu có bất cứ phản ứng nghiêm trọng nào xảy ra, chúng tôi có thể giải
quyết bằng EpiPen.
Những khả năng ít ỏi của
phản ứng dị ứng hiếm gặp không thể là cớ cho việc không tiêm phòng. Lợi ích
thực tế của vaccine vượt xa những phản ứng nguy hiểm hiếm gặp (và có thể chữa
trị được). Những người dị ứng với đồ ăn hay thuốc cũng có thể đi tiêm. Lý do
duy nhất bạn không nên tiêm đó chính là nếu bạn biết mình có phản ứng đặc biệt
với một thành phần nào đó của vaccine.
CNN: Một quan niệm khác nữa là chúng ta không biết
vaccine sẽ khiến cho bản thân được miễn dịch trong bao lâu, vậy nên việc đi
tiêm phòng khá vô dụng.
Wen: Trước hết, cần hiểu rằng quan niệm sai lầm bắt nguồn từ một phần sự thật.
Đúng là ta không biết vaccine có thể kéo dài miễn dịch trong bao lâu. Các
nghiên cứu cho đến nay cho kết quả chúng sẽ có hiệu quả ít nhất là trong vài
tháng, nhưng ta không rõ liệu tấm màng bảo vệ đó có mai một theo thời gian hay
không. Cũng có khả năng các biến chủng khiến đòi hỏi các vaccine mới trong tương
lai phải thích nghi, và những ai đã được tiêm cần tiêm thêm một liều tăng cường
- như trong trường hợp của tiêm uốn ván. Cũng có thể vaccine coronavirus, cũng
như vaccine cúm, là thứ bạn sẽ phải tiêm hàng năm.
Nhưng chỉ bởi bạn cần tái
tiêm một thời điểm nào đó trong tương lai không có nghĩa là bạn không nên đi
tiêm nó ngay từ đầu. Hãy nghĩ về vaccine cúm: Chỉ bởi bạn phải tiêm nó hàng năm
mà bạn không nên đi tiêm nó sao.
CNN: Vậy còn những người trẻ khỏe phát biểu rằng chỉ
có người già và có bệnh nền mới cần tiêm vaccine thì sao?
Wen: Hiện nay, lượng cung cấp vaccine vẫn còn hạn chế, chúng ta nên ưu tiên
những người có thể bị ốm nặng được tiêm trước. Tất nhiên, khi đã có đủ nguồn
cung, chúng tôi hy vọng tất cả mọi người đều được tiêm phòng.
Đây là lý do tại sao. Thứ
nhất, kể cả với những người trẻ và khỏe mạnh cũng có thể bị nhiễm
coronavirus và bị chúng đánh gục. Dù không phổ biến bằng, nhưng cũng đã có những
ca tử vong trong độ tuổi này. Thứ hai, chúng ta cần đạt được miễn dịch cộng
đồng qua tiêm chủng. Đó chính là khi virus sẽ chậm lây lan lại, và hy vọng là sẽ
dừng. Các chuyên gia y tế cộng đồng như Bác sĩ
Anthony Fauci đã ước lượng chúng ta cần tiêm chủng cho 70 đến 85% dân số để đạt
được ngưỡng đó.
Chúng ta càng sớm được
tiêm phòng thì càng sớm có thể quay lại được trạng thái cân bằng bình thường
trước đại dịch và chấm dứt cơn khủng hoảng dịch bệnh này. Và điều đó không chỉ
có nghĩa là chỉ người già và dễ bị tổn thương cần được tiêm phòng, mà nó còn
bao gồm tất cả chúng ta.
CNN: Tôi tin là bà đã gặp một số trường hợp nghĩ rằng
mình có thể không phải đeo khẩu trang sau khi được tiêm nữa.
Wen: Hiểu biết của chúng ta về vaccine Covid-19 hiện nay đó chính là nó ngăn
không cho ta bị ốm, và nó cũng sẽ ngăn ngừa các triệu chứng nguy kịch có thể
đưa chúng ta đến mức nhập viện và tử vong. Điều đó rất quan trọng. Nhưng chúng
ta không biết liệu vaccine có ngăn ai đó đang mang bệnh lây lan cho những người
khác hay không. Thêm nữa, dù cho vaccine đạt hiệu quả đến 95%, rất tuyệt vời,
nhưng nó vẫn không phải 100%.
Đó là lý do tại sao mọi
người vẫn phải sử dụng các biện pháp phòng tránh sau khi được tiêm. Khi chúng
ta đạt đến ngưỡng miễn dịch cộng đồng bằng tiêm phòng, chúng ta có thể sẽ không
cần khẩu trang nữa. Trước thời điểm đó, hãy nghĩ vaccine như một trong nhiều
công cụ, dù không thể thay thế các công cụ khác, nhưng rất quan trọng trong việc
cứu sống nhiều nhân mạng.
CNN: Vậy còn những người nói rằng họ lo lắng về các
ảnh hưởng dài hạn, và nghĩ rằng chỉ cần đủ người tiêm phòng, họ sẽ không còn cần
bận tâm nữa?
Wen: Quan điểm này dựa trên thực tế cần được tiếp cận bằng cảm thông và thấu
hiểu. Rất nhiều khảo sát cho thấy người dân Mỹ không muốn được trở thành những
người đầu tiên được tiêm. Cũng có nhiều người muốn được tiêm đầu, và hiện tại,
nhu cầu đang vượt quá nguồn cung.
Trong thời gian vài tháng
tới, hàng triệu người sẽ được tiêm. Khá dễ hiểu để chứng minh cho các trường hợp
những người chúng ta đang nói đến, rằng vaccine an toàn và hiệu quả cho không
chỉ hàng chục ngàn tình nguyện viên, mà còn hàng chục triệu người được tiêm. Bạn
sẽ được tiêm khi đến lượt, và việc dùng nó cũng như những ví dụ khác đã được
tiêm chủng trong cộng đồng, là một các để thuyết phục những họ hàng, bạn bè còn
lưỡng lự.
Lòng khiêm tốn và trung
thực chính là chìa khóa. Chúng ta nên biết rằng vaccine còn khá mới mẻ nên vẫn
chưa thể biết trước được những hệ quả lâu dài. Nhưng cũng nên nói rằng chẳng có
lý do gì để phải tin vào việc vaccine sẽ có hậu quả xấu trong dài hạn. Chúng ta
đã có lịch sử dài phát triển vaccine, và theo khoa học, không có bất cứ bằng chứng
nào cho thấy chúng có hậu quả lâu dài.
Chúng ta biết rằng
Covid-19 có thể gây nên những biến chứng nặng và tử vong. Chúng ta biết rằng
hàng chục ngàn người dân Mỹ đang chết dần mỗi ngày. Họ, có thể là người thân, bạn
bè, đồng nghiệp của chúng ta. Chúng ta đang sống giữa đại dịch, và điều đó đòi
hỏi tất cả chúng ta cùng ra sức bảo vệ bản thân cũng như mọi người xung quanh.
Người dịch: Duong Nguyen
Biên tập: Derek Phan
No comments:
Post a Comment