Ron Corben - VOA
26.10.2016
Quyết
định của Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte chia tay với Hoa Kỳ và xích lại
gần hơn với Trung Quốc, đã tăng thêm những sự bất định trong các quan hệ giữa
ASEAN với Hoa Kỳ và Trung Quốc, đồng thời gây thêm phức tạp cho các nỗ lực của
Hiệp hội 10 nước Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam, tìm cách đưa ra một lập trường
đoàn kết về các vấn đề khu vực, kể cả tranh chấp Biển Đông.
Hiệp
hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đánh dấu kỷ niệm 50 năm ngày thành lập vào
năm tới, khi mà Philippines sẽ nắm chức Chủ tịch luân phiên của khối, vốn đã bị
chia rẽ về ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc và về vai trò chiến lược của
Hoa Kỳ trong khu vực.
Trong
một chuyến công du chính thức tới thăm Bắc Kinh mới đây, Tổng thống Duterte của
Philippines loan báo "chia tay" với Mỹ, đối tác chiến lược lâu năm của
mình để xoay sang Trung Quốc, thế nhưng ngay khi trở về nước, ông lại đính
chính lập trường của ông như sau:
"Khi tôi nói tôi
'ly khai' với Mỹ, điều mà tôi thực sự muốn nói là một sự ly khai về mặt chính
sách đối ngoại. Trong quá khứ cho tới khi tôi trở thành Tổng thống, chúng ta
luôn luôn theo đuôi người Mỹ. Từ ‘ly khai’ mà tôi dùng có nghĩa là tách chính
sách đối ngoại của Philippines ra. Nói cách khác, chính sách đó không cần phải
theo đuôi chính sách đối ngoại của Mỹ".
Nhà
lãnh đạo Philippines giải thích thêm rằng ông không muốn cắt đứt quan hệ với Mỹ,
ông nói cắt đứt quan hệ là một cách thức khác để làm như vậy.
Ngoại
trưởng Philippines Perfecto Yasay đã tìm cách trấn an cộng đồng quốc tế khi ông
nói với Trợ lý Ngoại trưởng Hoa Kỳ đặc trách các vấn đề Đông Á - Thái Bình
Dương Danny Russell đang lưu viếng Philippines, rằng ông Duterte đã "rút lại"
những bình luận của ông rồi.
Nhưng
giới phân tích nói những sự bất định về những thay đổi chính sách của ông
Duterte đã có những tác động rộng rãi trong nội bộ khối ASEAN.
Giáo
sư Carl Thayer, một nhà phân tích các vấn đề quốc phòng thuộc Đại học New South
Wales ở Australia, nhận định những tuyên bố đơn phương của ông Duterte có thể ảnh
hưởng tới sự ổn định của khu vực ASEAN, vì ông Duterte không tham khảo trước với
các nước thành viên khác của ASEAN. Giáo sư Thayer nói :
"Sự bất định
trong khu vực vì những hành động đơn phương là vấn đề mà ông Duterte sẽ cần phải
giải quyết, bởi vì sắp tới đây, vào đầu năm tới, Philippines sẽ nắm chức Chủ tịch
luận phiên của ASEAN".
Căng thẳng trong
tranh chấp Biển Đông
Tuy
nhiên, giáo sư Thayer nói rằng một kết quả tích cực trong chuyến đi thăm Trung
Quốc của ông Duterte là xoa dịu những căng thẳng trong khu vực liên quan tới
các vụ tranh chấp lãnh thổ trong Biển Đông. Cựu Tổng thống Philippines Benigno
Aquino đã đơn phương thách thức các tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc trong Biển
Đông. Tháng 7 năm nay, Toà Trọng tài Quốc tế ra phán quyết cho rằng các tuyên bố
chủ quyền của Trung Quốc trên hầu hết Biển Đông là bất hợp pháp. Bắc Kinh đã
bác bỏ phán quyết đó.
Giáo
sư Thayer :
"Biển Đông không
còn là một vấn đề nan giải như trong thời gian dẫn đến phán quyết của toà án trọng
tài, cách xử lý của ông Duterte đã xoá đi phần nào mức độ gay gắt của vấn đề, đồng
thời khuyến khích Trung Quốc nắm lấy sáng kiến ngoại giao của ông
Duterte".
Hậu
quả lâu dài
Giáo
sư Thayer nói một nước Trung Quốc ít hung hăng hơn trong khu vực sẽ được các nước
thành viên ASEAN hoan nghênh. Nhưng ông Thitinan Pongsudhirak, Giám đốc của Viện
nghiên cứu các vấn đề An ninh và Quốc tế - gọi tắt là ISIS, nói thay đổi chính
sách bất nhất của ông Duterte có thể có những hệ quả cho ASEAN về lâu về dài.
Giáo
sư Thayer : "Sự thể này có thể có những hậu quả lâu dài cho ASEAN bởi vì
Manila là một đồng minh đã ký hiệp định hỗ tương với Hoa Kỳ và Thái Lan là một
đồng minh khác. Vậy là 2 đồng minh của Mỹ ở Đông Nam Á hiện đã thay đổi chính
sách của họ tương đối, rời xa nước Mỹ. Tình huống này có thể đẩy các quan hệ Mỹ-Trung
trong khu vực tới chỗ có những thay đổi đầy kịch tính".
Ông
Thitinan nói thêm rằng một nguy cơ khác là tương lai của chính sách Châu Á của
Tổng thống Obama, xoay trục sang Châu Á, khiến Mỹ có thể điều chỉnh lại các
chính sách đối với khu vực.
Hệ quả tức thời của ảnh
hưởng đang tăng của Trung Quốc
Ông
Thitinan nói những diễn biến hồi gần đây nêu bật ảnh hưởng đang tăng của Bắc Kinh
đối với các nước Á Châu như Campuchia, Lào, Myanmar và Thái Lan :
"Điều đó có
nghĩa là vào năm tới, ASEAN sẽ nằm trong quỹ đạo của Bắc Kinh hơn là trong quỹ
đạo của Washington, và Washington sẽ phải cân nhắc nên làm gì trong dài hạn. Điều
đó sẽ bất lợi cho ASEAN, bởi vì ASEAN muốn duy trì một thế cân bằng giữa
Washington và Bắc Kinh, không quá gần bên này hay bên kia".
Các
nỗ lực ngoại giao trong nội bộ ASEAN để đề ra một chính sách đoàn kết về Trung
Quốc và cuộc tranh chấp Biển Đông đã bị cản trở do những cố gắng của Bắc Kinh
nhằm cô lập hoá từng nước thành viên.
Sự
ổn định của ASEAN bị lung lay ?
Ashley
Townsend, một nhà nghiên cứu thuộc Đại học Sydney ở Australia, chỉ ra những khó
khăn ngày càng phức tạp của ASEAN trong nỗ lực đề ra một lập trường chung cho
các vấn đề như lắp đất xây đảo và vấn đề quân sự hoá Biển Đông. Ông Townsend
nói :
"Những phát biểu
của ông Duterte không chỉ là lời khoa trương, mà sự bất nhất trong hành động của
ông giữa Mỹ và Trung Quốc đã đẩy các nước ASEAN khác vào thế khó, trong khi
ASEAN đã quen với một đường hướng ổn định trong chính sách đối ngoại, để có thể
xét đoán hướng đi của Philippines dưới quyền ông Duterte".
Nhà
nghiên cứu này cảnh giác rằng sự chia rẽ trong nội bộ về mặt chính sách đối ngoại
vì những động thái của Philippines, sẽ đẩy ASEAN vào thế bất lực trong các vấn
đề có tính cách chiến lược đối với khu vực liên quan tới cuộc tranh chấp Biển
Đông, hoặc vị thế của ASEAN trước Mỹ và Trung Quốc.
Một
số nhà nghiên cứu khác, như Giáo sư Dennis Quilala của Đại học Philippines thì
tỏ ra thận trọng, nhưng coi chính sách đối với Trung Quốc của ông Duterte là
"phục vụ quyền lợi của Philippines" bằng cách xuống thang những căng
thẳng khu vực.
Mặc
dù vậy ông Quilala vẫn tỏ ra quan ngại về tác động có thể có của quyết định
thay đổi chính sách của ông Duterte :
"Tôi thực sự lo
sợ đây chỉ là thay đổi các ông chủ cũ bằng các ông chủ mới".
Ron
Corben
Nguồn
: VOA, 25/10/2016
No comments:
Post a Comment