Trác Thúy Miêu
13/11/2015 - 21:25 PM
“Sài
Gòn vô thường tới mức đôi khi có những huyền thoại điêu tàn ngay trước mắt mà
chẳng ai hay, như một liên khúc hòa tấu vô ngôn chuyển bản điềm nhiên giữa 90
phút một tour dạ vũ...”.
Giọng
đàn của tình tứ vô ngôn
Đó là suy nghĩ của tôi khi đứng trong cánh gà đêm
thi Solo cùng bolero, nghe diễn viên Quý Bình, từ bóng tối hậu đài
thì thầm câu chuyện về những ngày cuối đời của nhạc sĩ Thanh Bình. Xen kẽ với
giọng kể của anh thì ngoài kia, trong vùng sáng của sân khấu, đứa con tinh thần,
nhạc phẩm của ông đang được tấu lên giữa ánh sáng huy hoàng, trong này, câu
chuyện của Quý Bình vẫn thì thầm vào tai tôi, về một người đàn ông những năm
tháng cuối đời bị người thân lừa mang bỏ rơi ở bến xe đò với một chiếc chiếu và
hai trăm ngàn đồng.
Ngoài kia, âm nhạc vẫn tấu lên, tráng lệ...
Ngoài kia, âm nhạc vẫn tấu lên, tráng lệ...
“Ở Sài Gòn, đã bao nhiêu ân nhân của nền văn minh những
thanh âm hoa lệ đã ra thiên cổ như vậy, mà chẳng ai hay?...”.
Câu tự vấn dày vò tôi suốt đường về. Tình cờ ở ngã tư,
một sợi guitar mỏng manh kéo dài và len lỏi lách qua cửa xe, trên một phần nền
điện tử xập xình bóng bẩy: cái thứ âm nhạc đã nghiễm nhiên tự bao giờ làm nên
thanh âm ký ức thành thị của thế hệ những đứa choai choai đầu thập niên 1990,
những bal de famille “chui”, những lớp khiêu vũ thời ồ ạt tái
thịnh, những khiêu vũ trường salon tồi tàn với nhịp đèn xanh đỏ và mùi nước hoa
rẻ tiền, những tiệm cà phê ghế bố vùng ven và tiếng rao hiệu của những xe kẹo
kéo sặc sỡ một niềm vui mỹ ký len lỏi giữa những hẻm lao động nhếch nhác...
Guitar
Vô Thường!
Cụm từ này đã nghiễm nhiên “bắt tai” và lưu lại bộ
nhớ ngô nghê từ ký ức những năm cuối thập niên 1980, như một thương hiệu đặc
thù cho thứ âm nhạc bóng bẩy quá mức, như một Richard Clayderman mà người ta có
thể vặn vừa nhỏ ở một tiền sảnh khách sạn hay một khoang thang máy mà những câu
chuyện, những đợt người vào ra vẫn tiếp diễn, điềm nhiên, không biến cố, không
kịch tính, hay bản Jasmine của Kenny G một thời được nghiễm
nhiên xài làm nhạc hiệu của mấy chiếc cân điện tử đi cân dạo. Không bất cứ một
phách nhịp hay ngón khảy vô thường để chiêm ngẫm ra chiều sành sỏi bên miệng những
ly champagne hảo hạng.
Nó trở thành thứ “ambient music” riêng của Sài Gòn,
nghiễm nhiên, không tiền khoáng hậu, và độc nhất vô nhị.
Nó trở thành món đặc sản đời thường của nền văn minh
trà đá: thân thiện, thiết thân, và vạn sự ắt sẽ khác lắm, nếu một ngày mất đi.
Nó không phải áo dài, phở hay chả giò để hãnh diện mang ra trưng trổ với du khách về đặc sản văn hóa bản địa, như người ta sẽ không mời một thượng khách ngoại quốc ca trà đá, dĩa cơm sườn bình dân vậy.
Nhưng chính những bản hòa tấu không lời vừa thô sơ vừa
bóng bẩy ấy đã ngấm ngầm nuôi sống những giai điệu tình tứ của hơn 2.000 bản
tân nhạc nghiễm nhiên ngấm vô máu, vô chất người Sài Gòn, như một mảnh ghép vô
thường làm nên cả một ký ức bản địa lộng lẫy của phố thị phương Nam.
Cho
những tiễn biệt không lời...
Từ hồi nhảy đầm lại được phép thịnh hành, giới thanh
niên Sài Gòn đã chuyền tay nhau những cuốn băng “nhạc hòa tấu khiêu vũ” với những
nhạc mục hẵng còn nhạy cảm nhưng được phát xập xình thả ga bởi tính chất “không
lời”. Chúng tôi đã tung hô tái nghinh những bước vũ salon trên cái nền điện tử
với khuôn phách xập xình đều đều của thứ âm nhạc guitar dân chủ ấy.
Từ nhạc vàng, bolero, dòng hương xa huê kiểng cho đến
các nhạc khúc oldies sến Mỹ (sentimental) v.v.. Phách gõ cụp cheng của bolero
Sài Gòn được biến tấu thành thứ nhịp rumba chân phương, dễ nhớ, và cứ tăng
tempo là thành chachacha, cứ vậy mà tai nghe miệng đếm chân bước. Những bộ băng
guitar Vô Thường ngày ấy đã trở thành thứ nhạc nền không thể thiếu của không
khí tuổi trẻ Sài Gòn xập xèng xôm tụ. Cứ tới Noel, tụi con nít choai choai chỉ
cần vài vòng dây đèn nhấp nháy, nhúm bột rải sàn và một cuộn băng guitar Vô Thường
chơi đủ 9 điệu một tua là đủ cho cả một vũ hội bỏ túi linh đình xôm tụ, khỏi lo
khác biệt gout nhạc, bởi ai mê giọng ca kiểu hát nào thì cuối cùng cũng dễ dàng
gặp nhau trên nền nhạc du dương một điệu Vô Thường đồng hóa. Cái sến mướt nức nở
của những bản bolero đèn vàng, chất học thuật hàn lâm của các nhạc phẩm tiền
chiến, hay “mùi Mỹ” của mấy bản twist Hoa Kỳ được trung hòa trong một màu
guitar Hawaii, căng giãn cái không gian phòng trà hẻm nhỏ thành một thứ hiệu ứng
mênh mang bất cùng của bóng những trái đèn châu lướt loang loáng trên piste
danse. Cứ thế, người ta dễ dàng dựa vào nhau trong thứ tiếng dây đồng mịn mượt
đó mà không lo những cao trào kịch tính làm gián đoạn cuộc du dương, mà cũng
không lo... phường đội xuống hỏi thăm vì tội chơi nhạc cấm nhảy đầm chui.
Nghệ sĩ Võ Văn Thường (1940-2003)
Thời đó, ở Sài Gòn, khó mà đi đâu trốn được... cõi
Vô Thường.
Tối cuối tuần, mấy tiệm cà phê ghế bố quanh khu ký
túc xá Trần Hưng Đạo luồn mấy bóng đèn màu vô ống nhựa giấu trong mấy bụi thủy
trúc rồi bật Vô Thường lanh lảnh, sợi đàn ở quán này quyện lẫn sợi khói quán
kia, chen lẫn giữa những liên khúc Kiều Nga, Tuấn Vũ, cả khu cứ vậy mà thả cửa
xập xình mênh mang, nhạc cứ vậy mà chuyển khúc từ bản này sang bản khác chẳng
ai hay.
Tiếng đàn như được tăng âm gấp nhiều lần so với cái
bập bùng dân dã của những cây đàn thùng, thêm thắt tiếng vọng echo điện tử hào
nhoáng bóng bẩy cho tiếng khảy dây. Chỉ cần một quán cóc đèn dầu hột vịt về
khuya mở thiệt nhỏ trên cassette chạy bình cũng đủ bàng bạc mặt lộ về khuya, xập
xòe tiếng trống điện, organ. Nghe giữa khuya vẫn thấm tháp cái vị sầu đời đặc
thù của dân tứ chiếng, kéo dài như mệnh nghiệp số phần mảnh đất miền Nam trù
phú, từ bản độc tấu đờn dây của mấy ông già trầu Nam bộ, tới những cậu sinh
viên tỉnh lẻ vắt vẻo tiếng guitar bập bùng đêm khuya gác trọ...
Có những đêm thức trắng bên quán cháo khuya ở bến
xe, tôi đã nghe tất thảy sáu lần cuộn cassette 90 phút tua đi tua lại một điệu
Vô Thường ung dung lãng đãng từ chiếc xe đò đậu chờ chuyến sớm mà không nhận ra
đã có tới bao nhiêu ca khúc quen tai thuộc lời đã được tấu lên. Chỉ là giữa cái
lòng đêm khi bụi đường thường nhật đã ngủ thiu thiu, thành phố thở đều, tiếng rải
lắt léo như ngón măng cầm bỗng tròn vẹn cái từ “văng vẳng” buồn não nề, hắt hiu
đến vậy.
Cứ vậy, thanh âm không lời giữa mạch đập Sài Gòn, Vô
Thường tỉnh thức, quyến rũ những xập xình hân hoan hoa lệ, và Vô Thường bàng bạc
trải tấm mền chung ru phố thị về khuya, lọt thỏm vào bầu âm thanh ngồn ngộn
chung, cận kề tới mức người ta không còn nhận ra nữa thứ giai điệu vô ngôn...
cho đến ngày tiếng tơ văng vẳng ấy mong manh chìm giữa những tiếng ồn ngày càng
dày đặc, gay gắt hơn của những đợt nhập cư mới, của thành phố ngày càng chật chội,
quá chật cho vừa một sợi dây đồng len lỏi những rung ngân...
Đã lâu lắm rồi, tôi không còn nhận ra tiếng guitar quen thuộc cũ đang mất dần đi, thanh âm đã làm nên Sài Gòn của tuổi trẻ chúng tôi thô sơ và hào nhoáng, cho đến buổi chiều hôm ấy, tai vẫn còn nghe câu chuyện thì thầm của Quý Bình, bất chợt quơ tay chạm phải tiếng dây đồng ngân lên, bàng bạc mong manh giữa thanh âm thành phố buổi tan tầm.
Tiếng đàn vô ngôn, như một giọng ca vô nhân ảnh đã bình
dị khép vừa một khung đại cảnh Sài Gòn từ lúc nào, nghiễm nhiên như tiếng quen
hình thân, như máu thịt. Buổi chiều hôm đó đã là lần đầu tiên tôi thật sự lưu
tâm đến ngón đàn kỳ lạ và đặt ra câu hỏi lần đầu sau gần hai thập niên thụ hưởng:
đã từ khi nào Sài Gòn vắng tiếng Vô Thường?
Tôi, thính giả muôn đời bạc nghĩa, lần đầu sau gần
20 năm nghiễm nhiên thụ hưởng, tò mò về một nhân ảnh rõ ràng sau ngón đàn điện
Sài Gòn để nhận ra người nghệ sĩ đằng sau tiếng hát vô ngôn - Võ Văn Thường, cầm
thủ kỳ dị của đất Phan Rang với ngón đàn tay trái, đã qua đời năm 2003 tại hải
ngoại.
Vô thường, điềm nhiên như chính những nhạc khúc
không biến cố đã chuyển bản mà chẳng ai hay.
Guitar cứ vậy để mặc cho người phố thị trôi tiếp guồng
quay không gián đoạn, những bản du dương lả lướt cứ êm đềm xập xình ánh điện
câu hẻm nhỏ hay những bước vũ chẳng trầm luân... rồi dịu dàng tắt dần trong
thanh âm thường nhật, tiếng khiêm nhu không lời.
Ai biết đâu đó, mỗi ngày sống ở Sài Gòn lại là một tiễn biệt vô thường những mất-đi-còn-đó.
Lần đầu, kẻ thụ hưởng nghệ thuật, đứa trẻ từng chập
chững những bước vũ hoa niên đầu đời, giữa phố tan tầm lọt thỏm giọng đờn từ
phía trái tim quá cố, chợt thấy bàng bạc một mất mát không lời.
Giá như có thể gửi đến người nhạc sĩ một tiễn biệt
muộn màng. Nhưng như một tua nhạc chuyển bản không chút gợn tì vết, giữa ngã tư
đèn đỏ một chiều, khi thanh âm Sài Gòn còn mùi mẫn tấu qua cửa kiếng xe, vạn sự
vô thường chợt nhẹ tới mức dường như một chiếc lá vẫn chưa rơi chạm mặt đường.
Trác
Thúy Miêu
-----------------------
TÀI
LIỆU LIÊN QUAN :
No comments:
Post a Comment