Đức Hồng
Gửi tới BBC từ Tp
HCM
17 tháng 6 2015
Bức ảnh 'Em bé Napalm' được báo chí dùng nhiều trong Cuộc chiến Việt Nam.
Vài tháng trước, tôi có tình cờ biết được
Phan Thị Kim Phúc – cô gái trong bức ảnh “Em bé Napalm” hiện đang sống tại
Canada.
Một chút thắc mắc
hiện ra trong đầu: tại sao một người là nạn nhân của “Chủ nghĩa tư bản” lại sống
dưới vòm trời của một trong những trùm tư bản quốc tế, lại đi sang đất nước mà
Quốc hội thông qua luật 30/4 – tức coi ngày 30 tháng 4 là ngày quốc lễ Canada để
tưởng niệm những nạn nhân cộng sản Việt Nam đã liều chết vượt biên ra đi tìm tự
do?
Không có lý gì như
thế cả, cô ấy phải là một người yêu Chủ nghĩa Cộng sản, căm thù đế quốc Mỹ và
những đồng lõa của nó vì đã gây ra vết thương không bao giờ có thể xóa mờ trên
cơ thể và tâm trí mới phải.
Thế mà Kim Phúc
không chỉ sống tại Canada một cách đơn thuần, cô đã phải bỏ trốn, xin tị nạn
chính trị tại quốc gia láng giềng của “đế quốc Mỹ” này.
Nguồn gốc của bức ảnh
Youtube còn một đoạn video ghi
lại gần như toàn bộ diễn biến sự việc từ lúc máy bay ném bom cho đến khi các em
nhỏ trong đó có Kim Phúc chạy ra. Bức ảnh của Nick Út chỉ là một trong những
khoảnh khắc ấy.
Cái lạ ở đây là các
em nhỏ ấy lại chạy về phía lính Việt Nam Cộng hòa để kêu cứu mà không một chút
sợ sệt, sao các em không chọn những người lính Cộng sản Bắc Việt cũng đang lẩn
trốn ở ngay gần đó?
Ngay từ đầu người
dân đã biết lính Việt Nam Cộng hòa đến không phải để giết hại họ. Nếu muốn thế,
lính Mỹ đã bắn hết những ai chạy ra và chẳng sơ cứu rồi mang Kim Phúc đi chữa
trị làm gì.
Tại sao Kim Phúc phải chạy trốn khỏi Việt
Nam?
Năm 1982, một nhiếp
ảnh gia người Đức đến Việt Nam muốn tìm lại cô bé trong bức hình và Kim Phúc trở
thành công cụ hoàn hảo cho bộ máy tuyên truyền. Nếu những gì trong ảnh đúng
theo những gì người ta tưởng tượng (về tội ác của đế quốc Mỹ) thì mọi việc chẳng
có gì đáng nói và Kim Phúc chẳng bị nhà cầm quyền kiểm soát gắt gao như thế.
Cô bị bắt nói ra những
điều chính quyền muốn. Sau đó, cô bỏ trốn, bị truy lùng, bắt lại, bị buộc thôi
học, quản thúc tại gia nghiêm ngặt, giám sát 24/24h “chỉ trừ lúc đi vệ sinh”.
Và cuối cùng, khi
có cơ hội Kim Phúc đã chạy trốn và xin tị nạn chính trị ở Canada.
Chiến tranh có phải thứ khủng khiếp nhất?
Chiến tranh luôn đại
diện cho điều đáng sợ nhất. Đối với cá nhân Kim Phúc, đó là vết sẹo trên cơ thể
và trong tâm trí cô, nhưng những nỗi đau ấy còn có thể xoa dịu bằng niềm tin ở
Chúa (cô đã cải đạo sang Tin Lành), còn sự khủng bố tinh thần ngay trong thời
bình mới chính là thứ làm cho cô không thể chịu đựng được.
Trong trường hợp
này, chiến tranh liệu có còn là điều khủng khiếp nhất? Sẽ nhiều người phản đối,
nhưng khoan đã, hãy nhớ lại có bao nhiêu người vô tội phải chết trong Cải cách
ruộng đất khi chính quyền đã về tay nhân dân, đó chỉ là một trong rất nhiều tội
ác của nhà cầm quyền mang danh nghĩa “do dân vì dân”.
Người ta không chết
trong thời chiến mà lại chết trong thời bình, cái chết nào ít đáng sợ hơn, và tội
ác nào đỡ ghê sợ hơn?
Nhưng một nhiếp ảnh
gia như Nick Út không bao giờ có cơ hội ghi lại những khoảnh khắc ấy, vì chính
quyền Cộng sản không bao giờ cho phép. Ông chỉ được hoạt động ở một nơi tôn trọng
nhân quyền, tôn trọng báo chí mà thôi.
Ý nghĩa thực sự của “Em bé Napalm”?
Nhiếp ảnh gia Nick Út tại cuộc triễn lãm ảnh Chiến tranh Việt Nam ở Hà Nội
vào tuần trước
Nhìn vào bức ảnh ấy,
người ta không biết rằng lỗi một phần không nhỏ là do lính Bắc Việt đã chạy vào
nơi có dân đang trú ngụ không phải để bảo vệ mà gián tiếp đe dọa tính mạng của
họ. Người dân nơi Kim Phúc đang sống lúc đó không hề “rên xiết dưới gót giày
quân xâm lược” nên chẳng cần ai đến để cứu giúp họ. Nếu không có sự xuất hiện của
người lính Cộng sản ở một nơi không đúng chỗ như thế, sự việc đáng tiếc đã
không xảy ra với Kim Phúc.
Còn ai nghi ngờ về
điều trên có thể tìm hiểu về cuộc tháo chạy của những người miền Nam khỏi thứ
“độc lập, tự do” mà chính quyền Cộng sản đã trao cho họ. Trong số đó có rất nhiều
người phải bỏ quê cha đất tổ, bất chấp tính mạng để lênh đênh trên biển tìm nơi
ở khác.
Khi nhìn vào một bức
ảnh mà người ta chỉ thấy một phần rất nhỏ sự thật, bức ảnh ấy có thực sự còn
nguyên giá trị?
Bức hình ấy khiến
nhân dân Mỹ có một cái nhìn khác về Cuộc chiến Việt Nam, góp phần đẩy mạnh
phong trào phản chiến tại Mỹ và đòi Mỹ rút quân khỏi Việt Nam. Đến ngày hôm
nay, có khi nào Nick
Út nghĩ rằng việc tồn tại của Mỹ ở miền Nam hoặc thậm chí chiến thắng
toàn diện ở Việt Nam lại là tốt cho người dân Việt?
Mỹ đã rời đi, nay
được vời lại để chống lại người anh em Cộng sản lúc đó giúp cách mạng Việt Nam
đánh Mỹ.
Jane Fonda – biểu
tượng của phong trào phản chiến Mỹ, người từng đến miền Bắc Việt Nam năm 1972
(năm mà bức ảnh “Em bé Nepalm” ra đời) mới đây cũng đã phải thừa nhận sai lầm
và xin lỗi các cựu chiến binh Mỹ.
Thử hình dung rằng
tôi chớp được khoảnh khắc người cha phạt con mình. Thực tế ngoài đời đứa con
đáng bị phạt nhưng bức ảnh lại trở thành biểu tượng của nạn bạo hành trẻ em,
thì thà bức ảnh ấy đừng bao giờ xuất hiện. Bản thân bức ảnh ấy không có lỗi gì
cả, khoảnh khắc ấy với người xem ảnh có thể đúng, nhưng bản chất của sự việc
thì không.
Vậy bức ảnh “Em bé
Napalm” có ý nghĩa gì? Nó làm người ta nghĩ đến sự độc ác của Mỹ trong khi họ
không hoàn toàn có lỗi. Nó khiến Mỹ rút quân rồi giờ đây Việt Nam muốn Mỹ trở lại.
Nick Út được nhà cầm
quyền phe “đế quốc” cho tác nghiệp, được đi cùng với lính Mỹ để chụp ảnh, nhưng
sản phẩm của ông sau này chống lại chính những người tôn trọng, bảo vệ cho nghề
nghiệp và tính mạng của ông.
Nhà cầm quyền Việt
Nam - phía đáng lẽ ra được hưởng lợi nhiều nhất từ tấm ảnh này lại không hề
chào đón nó. Người ta đã từng từ chối triển lãm ảnh của Nick Út năm 2007 và nếu
Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng không chuẩn bị thăm Mỹ thì chắc cũng khó có chuyện
bức hình “Em bé Napalm” được xuất hiện chính thức ở Hà Nội. Cũng dễ hiểu vì
không lãnh đạo nào muốn nhắc đến cái tên Phan Thị Kim Phúc – người lẽ ra cũng
nên có mặt tại buổi
triển lãm với tư cách chứng nhân lịch sử.
Không biết lòng
thành của Việt Nam được bao nhiêu, vì họ vẫn còn sợ sự thật lắm. Nhưng nếu tôi có bức ảnh hay một bài
báo không được mọi người hiểu đúng ý hoặc không thể toát ra những cái mà tôi muốn
truyền đạt để rồi làm công cụ cho một sự tuyên truyền lệch lạc, tôi không thể tự
hào và thà đừng nhắc đến nó còn hơn.
Bài viết thể hiện
văn phong và quan điểm của tác giả.
------------------------
XEM THÊM :
Saturday, April 4,
2015
.
Sắp đến ngày 30/4
báo chí VN đang đi tìm những nhân vật lừng danh một thời. Báo Người đô thị có
phóng sự ảnh về Phan Thị Kim Phúc, nhưng có một thông tin tôi thấy không đúng
và có thể làm người đọc hiểu sai vấn đề. Trong ảnh, phóng viên chú thích rằng “Kim
Phúc cùng con trai và chồng (phía sau). Năm 1992, trong chuyến nghỉ trăng mật ở
Moscow, Nga sau khi kết hôn, vợ chồng Kim Phúc xin định cư tại Ajax, Ontario,
Canada.” (1) Sự thật
thì không phải như thế; sự thật là Kim Phúc và chồng xin tị nạn chính
trị tại Canada.
Có lẽ tôi phải nói
qua về cái “tị nạn” để các bạn hiểu chút. Thời thập niên 1980 trong các trại tị
nạn ở Thái Lan, các nhân viên thiện nguyện và người đi trước lúc nào cũng dặn
dò người đến sau là phải chứng minh tư cách tị nạn chính trị. Tiếng Anh là “political
refugee“. Trong thực tế thì khi các viên chức phỏng vấn người xin đi tị nạn
cũng xoáy vào những thông tin để đương sự khai cho hợp với tư cách đó. Đại đa số
người Việt không có vấn đề gì, nhưng những người như người Việt gốc Tàu có khi
có vấn đề. Vấn đề là khi họ đến trại tị nạn, họ vênh mặt lên và khai rằng họ là
“Chinese” (người Hoa) chứ không phải người Việt. Có lẽ họ nghĩ người Hoa cao
hơn người Việt? Mà, đối với các viên chức phương Tây thì nếu họ là người mang
quốc tịch Tàu, họ không có tư cách tị nạn chính trị, và giao họ về cho … China!
Nhiều người chết dở sống dở vì lời khai người Hoa đó, nhưng lời khai đó cũng
nói lên phần nào bản chất của một số người Hoa là họ không trung thành gì với
VN cả cho dù họ sinh ra và lớn lên và mang quốc tịch Việt Nam. Câu chuyện đó
nói rằng rất quan trọng phải phân biệt “định cư” và “tị nạn”. Cho đến nay ở Úc
sự phân biệt đó vẫn quan trọng, và theo đó nếu đương sự chứng minh được là tị nạn
chính trị thì được phép cho vào Úc tị nạn, còn không thì bị gửi qua Kampuchea.
Quay lại câu chuyện của Kim Phúc, một thời nổi
tiếng là “em bé Napalm” trong bức ảnh do phóng viên Nick Út chụp vào năm “mùa
hè đỏ lửa” (1972). Bức ảnh nói lên sự
dã man của chiến tranh và bom đạn, làm xúc động cả thế giới, và Mĩ bị phản đối
dữ dội. Bức ảnh cũng đem đến cho Nick Út giải thưởng danh giá. Sau 1975, Kim
Phúc được giới tuyên truyền VN sử dụng như là một vật thể cho tuyên truyền chống
Mĩ. Chính Kim Phúc từng viết “The Communists had other plans, and used me as
a propaganda tool” (người cộng sản có kế hoạch khác, và họ dùng tôi như là
một công cụ tuyên truyền) (2).
Cô được Nhà nước ưu
ái cho đi học ở Cuba vào năm 1986. Theo Kim Phúc kể lại (1), cô gặp người chồng
tương lai ở Cuba, và sau khi thành hôn, họ được phép đi Moscow. Sau khi thành
hôn họ được phép đi hưởng tuần trăng mật ở Moscow. Trên đường từ Moscow về lại
Cuba, máy bay tạm đáp ở Newfoundland (Canada) để tiếp nhiên liệu, và nhân dịp
này Kim Phúc và chồng xin tị nạn chính trị ở Canada. Trước đó, Kim Phúc đã có ý
định xin tị nạn chính trị, nhưng cô chưa nói cho chồng biết. Hai vợ chồng được
chấp nhận cho tị nạn và họ sống ở Ontario từ đó cho đến nay. Kim Phúc còn cho
biết cô trở thành một tín đồ đạo Tin Lành từ đó.
Tôi nghĩ phóng viên
báo Người đô thị thừa biết Kim Phúc xin tị nạn chính trị, chứ không đơn thuần
“xin định cư”, nhưng phóng viên phải viết như thế để được đăng báo. Tôi có cảm
giác cho đến nay, sau 40 năm ngày thống nhất đất nước, Nhà nước VN vẫn chưa chấp
nhận hai chữ “tị nạn”, và do đó, họ không muốn nhắc đến hai chữ đó trên báo chí
(?)
Nhưng “định cư” và
“tị nạn” chính trị khác nhau xa. Sự kiện “thuyền nhân” tị nạn là một vết nhơ
trong lịch sử VN (chưa bao giờ người Việt bỏ nước ra đi nhiều như thế), nó nói
lên bản chất của chế độ thời đó, và do đó, nhiều người trong chính quyền cũng
như nhiều người ngoài Bắc vẫn chưa thoải mái khi nói về người tị nạn. Cho đến
ngày nay, không ít người miền Bắc vẫn cho làn sóng người Nam vượt biển đi tị nạn
là những kẻ chạy theo bơ thừa sữa cặn của đế quốc. Dĩ nhiên, người biết chuyện
chỉ thấy tội nghiệp cho những kẻ có suy nghĩ như thế. Đối với họ thì không thể
nào nói gì thêm được do tế bào trí tuệ đã bị đột biến hư hỏng rồi. Và, chính những
kẻ có suy nghĩ như thế này là lực cản để người trong và ngoài nước hoà giải,
hoà hợp — tôi nghĩ thế.
Lí do Kim Phúc xin
tị nạn thì có thể đọc trong bài qua chính chữ của cô ấy (2), nhưng thiết nghĩ
các bạn không đọc cũng thừa thông minh hiểu tại sao Kim Phúc quyết định như thế.
Thời đó ở miền Nam
có câu “cái cột điện mà biết đi, chúng cũng đi”. Tuy nhiên, sự việc nhỏ này có
ý nghĩa lớn, bởi vì thế hệ sau vẫn cứ nghĩ là Kim Phúc xin định cư ở Canada, và
đó là một sự nói dối làm cho sự thật lịch sử bị lệch lạc. Nhiều người đòi hỏi
khi viết sử phải dựa vào thông tin chính thống và điều đó cũng chẳng có gì sai
(có lẽ họ mới đọc một cuốn sách giáo khoa nào đó bên phương Tây dạy về sử học
nên đòi hỏi như thế), nhưng ở VN cái gọi là “thông tin chính thống” thường bị
xuyên tạc, làm cho lệch lạc, và đổi trắng thay đen. Câu chuyện của Kim Phúc
trên báo chí VN chỉ là một nhắc nhở người đọc nên cảnh giác trước những thông
tin gọi là “chính thống”.
====
(1) http://nguoidothi.vn/vn/news/chuyen-hom-nay/noi-mang-toan-cau/4012/-em-be-napalm-ngay-ay-bay-gio.ndt
Posted by Tuan Nguyen at 3:11
PM
No comments:
Post a Comment