Giải
phóng thành phố Kherson, Ukraina bước vào thế trận mới
Thụy My - RFI
Đăng ngày: 15/11/2022 - 20:53Sửa đổi
ngày: 15/11/2022 - 20:55
Ukraina nay kiểm soát toàn bộ 4.500 kilomet vuông
trước đây bị Nga chiếm đóng ở hữu ngạn. Sử dụng các loại pháo tầm xa chính xác
được phương Tây viện trợ, Kiev đã cắt đứt hậu cần, buộc quân xâm lược phải lùi
bước ; Crimée không còn đe dọa được miền nam Ukraina mà phải lo phòng thủ.
Chiến thắng Kherson là bước ngoặt lớn trong cuộc chiến Ukraina, và Kiev đang hướng
về các mục tiêu mới. Các nạn nhân ở Kherson bị quân Nga tra tấn cũng chờ đợi
công lý được thực thi.
*
Nga bị cô lập tại
hội nghị được Zelensky gọi là « G19 »
Chiến tranh Ukraina, hội nghị G20, Trái Đất có
8 tỉ cư dân, vấn đề di dân tại châu Âu, đó là các chủ đề chiếm trang nhất báo
Pháp hôm nay. Les Echos cho biết Nga bị lên án « mạnh
mẽ » tại G20, bị cô lập hơn bao giờ hết. Theo dự thảo thông cáo
chung, « đa số các nước thành viên » họp tại Bali tố cáo những
hậu quả tai hại của cuộc chiến đối với thế giới. Chữ « chiến
tranh » đã được sử dụng, trước thất vọng của phía Matxcơva - vẫn tiếp
tục nói về « chiến dịch quân sự đặc biệt ».
Trước khi công bố dự thảo, tổng thống Ukraina
đã cổ vũ G20 vượt qua những bất đồng để chấm dứt cuộc chiến tranh « hủy
diệt » này. Trở về từ Kherson, ông Volodymyr Zelensky là một
trong những nhà lãnh đạo đầu tiên phát biển qua video trước hội nghị mà ông gọi
là « G19 », dù Nga vẫn được đại diện bằng ngoại trưởng Sergueï
Lavrov. Tổng thống Ukraina trình bày kế hoạch nhằm mang lại hòa bình và «
cứu hàng ngàn sinh mạng » : không nên tin Nga, không dung thứ «
săng-ta nguyên tử » của Matxcơva, và trao đổi toàn bộ tù binh.
Tổng thống nước chủ nhà, Joko Widodo trong diễn
văn khai mạc cũng kêu gọi « không để thế giới bước vào một cuộc chiến
tranh lạnh mới ». Mọi cái nhìn đều hướng về chủ tịch Trung Quốc, vốn
luôn từ chối lên án cuộc xâm lăng và không tham gia trừng phạt Nga. Theo Paris,
bắt đầu đã có những chuyển biến : Tập Cận Bình ủng hộ xuống thang, kêu gọi
không biến vấn đề thực phẩm và năng lượng thành « công cụ ».
Mỹ-Trung : Một
sự tan băng tạm thời
Đặc phái viên Le Figaro nhận
định « Bóng dáng Ukraina bao trùm lên hội nghị G20 ». Nếu sự vắng
mặt của Vladimir Putin làm giảm nguy cơ xảy ra những sự cố dưới ánh đèn flash của
các phóng viên, thì đấu tranh vẫn dữ dội phía sau hậu trường. Các nước phương
Tây muốn cứng rắn hơn trong vấn đề Ukraina, số khác muốn tránh chủ đề nóng bỏng
này, theo sự thúc giục của Bắc Kinh và Matxcơva, để tập trung vào vấn đề kinh tế.
Nhưng theo Élysée, « không thể hợp tác kinh tế nếu không có chủ quyền về
chính trị ».
Tờ báo nhận thấy « Đài Loan, Ukraina,
Bắc Triều Tiên...Tập Cận Bình và Joe Biden cùng ấn định những lằn ranh đỏ », trong
ba tiếng rưỡi đồng hồ trực tiếp trao đổi trong một khách sạn năm sao tại
Bali. Ngoại trưởng Antony Blinken sẽ thăm Trung Quốc vào đầu năm 2023 - một
bước tiến sau hai năm thiếu vắng đối thoại. Cuộc gặp đầu tiên với Tập Cận Bình
kể từ khi ông Biden nhậm chức, cho đến trước hôm khai mạc vẫn chưa xác nhận,
nay các nhà quan sát thở phào nhẹ nhõm. Ông Biden đã năm lần điện đàm, đề nghị
gặp trực tiếp, nhưng ông Tập đều « lẩn tránh » sau bức tường cách
ly, chuẩn bị cho đại hội đảng.
Chiến thắng của Tập Cận Bình, tại vị thêm nhiệm
kỳ thứ ba, và thành công tương đối của Joe Biden trong cuộc bầu cử Quốc Hội giữa
kỳ đã giúp hai nhà lãnh đạo đến Bali trong tư thế kẻ mạnh. Quan hệ Mỹ-Trung xấu
đi, bóng ma xung đột Đài Loan cộng thêm chiến tranh Ukraina lâu nay làm các nước
Đông Nam Á lo ngại. Một sự tan băng nhẹ nhàng tuy về lâu về dài vẫn là đối đầu,
từ Biển Đông đến nhân quyền, công nghệ, nhưng cũng giúp làm giảm căng thẳng tại
G20, đang đứng trước mối đe dọa suy thoái.
Cục diện mới
giữa Nga-Ukraina sau chiến thắng Kherson
Về tình hình Ukraina, Le Monde nói
về « Những mục tiêu mới của Kiev sau khi tái chiếm Kherson » : Ukraina
tiếp tục tấn công nhưng không bác bỏ việc đàm phán trong tương lai. Dòng sông
Dniepr nay chia đôi hai phe đối địch, vẫn quan sát lẫn nhau bằng kính viễn vọng
phía trên làn nước đang cuộn chảy. Không có những bẫy rập như lo ngại, Kiev kiểm
soát toàn bộ 4.500 kilomet vuông trước đây bị Nga chiếm đóng ở hữu ngạn.
Ukraina giành được chiến thắng mà không thiệt hại sinh mạng thường dân. Từ
tháng Tám, sử dụng giàn phóng rốc-kết Himars nổi tiếng, đại pháo Caesar của
Pháp, M777 của Mỹ, PzH 2000 của Đức...Ukraina đã cắt đứt hậu cần, buộc quân xâm
lược phải lùi bước.
Cuộc phản công vốn không dễ dàng tại một khu vực
bằng phẳng, ít cây cối nên khó thể xâm nhập, lại thêm trở ngại thiên nhiên là
sông Inhoulets. Lực lượng Ukraina không áp đảo về quân số và không đủ xe bọc
thép để bảo vệ. Chiến thắng Kherson là kết quả của tin tình báo và vũ khí
phương Tây, đã giúp Kiev tấn công chính xác quân Nga ở khoảng cách xa đến 70
kilomet, nhưng nhất là tinh thần quyết chiến bảo vệ lãnh thổ của những chiến sĩ
Ukraina.
Phía Nga lần này ít nhất cũng rút quân thành
công, nhờ bắt đầu sớm từ giữa tháng Mười - theo hình ảnh vệ tinh của trang
Skhemi. Không mang theo được vũ khí hạng nặng, Nga đã phá hủy một ít, số còn lại
thành chiến lợi phẩm của Ukraina. Nay mặt trận đối với Nga đã rút bớt đến 300
kilomet, và nếu Ukraina vượt sông để tấn công qua tả ngạn sẽ chịu nhiều rủi ro.
Matxcơva sẽ đưa tân binh đến tăng viện cho Bakhmut ở miền đông, và củng cố 500
kilomet tiền tuyến còn lại, gây khó khăn cho cuộc phản công của Ukraina ở
Luhansk và Zaporijia.
Crimée, nơi xuất
phát tấn công nay phải đào hào phòng thủ
Trong khi đó Kiev không hề muốn dừng tay vào
mùa đông để giúp Nga có thời gian hồi sức và tung ra đợt tấn công mới sang năm.
Pháo binh Ukraina đã bắt đầu « làm việc » ở tả ngạn : đêm thứ Bảy rạng sáng Chủ
nhật, một loạt vụ nổ được nghe thấy ở Tchaplynka cách phía nam dòng sông 45
kilomet. « Vùng đệm » ở hữu ngạn biến mất khiến một loạt cơ sở hạ tầng ở Crimée
nay nằm trong tầm bắn của Ukraina. Đoạn đầu của kênh dẫn nước ngọt sang Crimée
có thể bị moọc-chê nhắm đến, đường xe lửa Donetsk-Melitopol-Djankoi, tuyến tiếp
liệu chính của quân Nga có thể là mồi ngon cho Himars.
Hình ảnh vệ tinh cho thấy từ một tuần qua nhiều
chiến hào đã được đào ở phía bắc Crimée. Vốn là đầu cầu đe dọa toàn miền nam
Ukraina, bán đảo này giờ đây phải lo phòng thủ. Tình hình trên biển không làm
Matxcơva an tâm : Kiev hôm Chủ nhật loan báo thành lập đội drone hải chiến, loại
drone tự sát từng tấn công các chiến hạm Nga hôm 29/10. Các thành phố lớn
Mykolaiv, Kryvy Rih tạm thời không còn bị pháo binh Nga đe dọa như tuần trước,
tuy cũng như mọi nơi khác, nỗi lo về drone Iran và hỏa tiễn hành trình vẫn còn
đó. Thống đốc Mykolaiv đã bắt đầu công việc tái thiết, theo ông việc mở lại các
cảng không còn xa.
Trước chiến thắng của quân đội, tổng thống
Zelensky bắt đầu đề cập đến điều cấm kỵ lâu nay. Ông nói : « Chúng tôi
sẵn sàng nói chuyện với Nga, nhưng chỉ với một nước Nga thực sự muốn hòa bình
». Kiev không vội vã. Dân biểu David Arakhamia, từng là trưởng phái
đoàn đàm phán với Nga nói rằng việc thương lượng « có thể mở lại vào nửa
cuối năm 2023 ». Điều kiện tiên quyết : « Tái lập toàn vẹn
lãnh thổ, bồi thường tất cả những thiệt hại, đưa ra tòa các tội phạm chiến
tranh, và bảo đảm sẽ không tái diễn ». Mùa đông này vũ khí tiếp tục
lên tiếng và máu vẫn sẽ đổ. Theo Le Monde, nếu coi số phận
Vladimir Putin gắn liền với chiến tranh Ukraina, sau khi ông ta đã đóng mọi
cánh cửa ngoại giao, chiến thắng Kherson có thể là « bước ngoặt »
chính trị ở Nga. Quyết định của Evgueni Prigojine, chủ công ty Wagner công bố vụ
xử tử tàn bạo một người lính đánh thuê bị cáo buộc đào ngũ, cho thấy mối nguy
cuộc chiến sẽ càng trở nên man rợ.
Những tù nhân sống
sót ở Kherson
Tại thành phố Kherson vừa được giải phóng, đã
xuất hiện những bằng chứng quân Nga tra tấn người dân trước khi rút chạy. Tại
nhà tù số 3 đường Teploenergetikiv, không thể biết được có bao nhiêu tù nhân đã
bị sát hại, bị mất tích hoặc lưu đày. Hai tuần trước khi quân Nga rút đi, ba
chiếc xe buýt và một xe tải đã đến vào ban đêm, chở đi tất cả. Những người sống
gần đó cho Le Monde biết những người tù được thả ra đều kiệt lực,
tàn tạ, bước đi thất thểu, họ thường phải mang cho một ít thức ăn. Theo một tù
nhân, « nếu địa ngục tồn tại trên Trái Đất, thì chính là ở
đây ».
Vitaliy Serdyuk, 65 tuổi, là cư dân duy nhất
trong khu phố bị nhốt tại đây. Vào cuối tháng Tám, như thường lệ, ông đến căn
nhà bỏ trống của người con trai đang chiến đấu trong quân đội Ukraina để cho
chó mèo ăn. Khoảng mười mấy lính Nga bỗng ập vào nhà đánh đập, lục soát, tịch
thu điện thoại, chụp một chiếc túi lên đầu và còng tay, bắt ông đi, nhốt chung
với bảy người khác. Quân Nga có danh sách cụ thể, nhờ họ ông mới biết là người
con trai binh nhì nay đã lên trung sĩ !
Mỗi lần lính Nga bước vào xà lim, những người
tù phải hô « Vinh quang cho nước Nga ! Vinh quang cho
Putin ! Vinh quang cho Shoigu ! ». Quân Nga tra khảo,
Vitaliy bị chích điện đến chết đi sống lại. May mà những đối thoại với con trai
trong điện thoại đều chỉ là chuyện mèo chó. Ông được thả, bị gãy xương bàn tay
phải, nhưng cho biết tất cả bạn tù đều bị đánh gãy xương sườn hoặc ngón tay.
Một người sống sót khác ở Kherson là Ihor
Bondarenko, nhà báo 45 tuổi. Ông bị bắt hôm 10/08 trên đường di tản, quân Nga
có sẵn danh sách. Những trao đổi qua Telegram cách đó mấy tháng dù đã bị xóa
nhưng vẫn được phục hồi. Biết sẽ nguy hiểm đến tính mạng, Ihor phải tỏ ra ủng hộ
Nga. Nhờ trước đó có những bài viết phê phán chính quyền địa phương, hai tuần
sau ông được thả. « Đối với quân Nga, nếu chỉ trích Ukraina có
nghĩa là đứng về phía Nga ». Lặng lẽ chứng kiến đồng bào mình
tưng bừng mừng Kherson giải phóng, Ihor vẫn chờ đợi cảnh sát Ukraina tìm kiếm
những người mất tích, truy lùng những kẻ chỉ điểm. Kherson vẫn chưa bộc lộ hết
những bí mật trong thời kỳ chiếm đóng.
Cuộc xâm lăng
Ukraina làm tái sinh khái niệm phương Tây
Trên bình diện địa chính trị, Le
Figaro nói về sự tỉnh thức của phương Tây trước những thách thức toàn
cầu. Cuộc xâm lăng Ukraina đã làm tái sinh khái niệm phương Tây. Trong thời chiến
tranh lạnh, châu Âu và Hoa Kỳ hợp thành khối phương Tây vững chải, đặt dân chủ,
tự do và thịnh vượng là trung tâm các giá trị. Khái niệm này sau đó đã phai nhạt
tại Tây Âu vì những đảo lộn ý thức hệ trong thập niên 60. Theo nhà sử học
Françoise Thom, đó là do xu hướng mác-xít trong các trường đại học, sự phát triển
của thế giới thứ ba, phong trào phản kháng năm 1968. Chính những trí thức Đông
Âu lưu vong đã nhắc nhở phương Tây sức mạnh của mô hình. Năm 1991 sau khi Liên
Xô sụp đổ, Tây Âu đã ngủ quên trên chiến thắng.
Được đánh thức bởi Al Qaida rồi Daech - hai tổ
chức thánh chiến - khái niệm phương Tây tái sinh nhờ cuộc chiến tranh của
Vladimir Putin tại Ukraina. Chỉ trong vài tháng, ba làn sóng ập đến. Đầu tiên từ
Matxcơva, nơi chế độ Putin coi phương Tây là nguồn gốc của mọi cái xấu. Thứ hai
là từ Kiev, nơi người Ukraina chiến đấu nhân danh châu Âu với những giá trị tự
do, dân chủ, nhân quyền. Tại Kherson vừa tái chiếm, những ngôi sao châu Âu phấp
phới bên cạnh lá cờ Ukraina. Lòng can đảm và quyết tâm của người Ukraina dù bị
thảm sát, dù khốn đốn vì chiến tranh, là bài học cho các nước Tây Âu, vẫn ngỡ rằng
hòa bình là vĩnh viễn.
Đợt sóng thứ ba là từ Washington, đã tái cam kết
với châu Âu, ủng hộ Kiev ngay từ đầu cuộc xâm lăng. Cũng như thời chiến tranh lạnh,
khối Âu-Mỹ lại tái hợp, NATO được thổi luồng sinh khí mới, mở cửa cho Thụy Điển
và Phần Lan. Một lần nữa Trung Âu và Đông Âu vốn đã quá hiểu cộng sản và đế quốc,
lại lên tuyến đầu, thêm vào đó mối đe dọa từ Trung Quốc là chất xi-măng gắn kết.
Vấn đề là sự đoàn kết này kéo dài đến bao giờ. Các nước phương Tây liệu có hỗ
trợ đến cùng một nền dân chủ mới khai sinh, mong manh nhưng kiên quyết, trước
mưu toan tiêu diệt của Putin hay không ?
Nhà cải cách Bào Đồng
qua đời mà không thấy được Trung Quốc dân chủ
Nhìn sang Trung Quốc, Le Monde có
bài viết tưởng niệm ông Bào Đồng (Bao Tong), một trong những quan chức hiếm hoi
ủng hộ các sinh viên biểu tình ở Thiên An Môn năm 1989, vừa qua đời tại Bắc
Kinh ở tuổi 90. Tác giả bài báo, chuyên gia Jean-Philippe Béja nhắc lại cách
đây bốn năm khi gặp gỡ, Bào Đồng nói rằng ông tự hỏi liệu có thấy được một
Trung Quốc dân chủ lúc còn sống hay không. Nay ông đã ra đi mà chỉ thấy
« Bước thụt lùi vĩ đại » của Tập Cận Bình.
Bào Đồng là thư ký riêng kiêm cố vấn của thủ
tướng cải cách Triệu Tử Dương (Zhao Ziyang) năm 1980, là phó chủ tịch ủy ban cải
tổ kinh tế. Năm 1987, ông tổ chức rất nhiều cuộc họp với các tầng lớp xã hội :
công nhân, trí thức, sinh viên…Ông là người soạn thảo báo cáo của ông Triệu Tử
Dương trong đại hội đảng thứ 13, đề nghị tách rời cơ quan đảng khỏi các tổ chức
chính phủ, nhưng bị Đặng Tiểu Bình phản đối. Khi Đặng áp đặt thiết quân luật,
ông Triệu đã yêu cầu ông Bào viết giúp thư từ chức. Triệu Tử Dương bị quản
thúc, Bào Đồng bị bắt và kết án 7 năm tù vì tiết lộ bí mật Nhà nước, trong khi
ông chỉ biết về quyết định thiết quân luật nhờ coi ti vi !
Sau khi được « trả tự do », ông
không ngừng yêu cầu phục hồi danh dự cho phong trào 1989, tiếp cận Các bà mẹ
Thiên An Môn, ký Hiến chương 08 đòi dân chủ hóa Trung Quốc, ủng hộ phong trào
biểu tình Hồng Kông tuy vẫn luôn bị quản thúc và bị cắt internet. Để gặp chuyên
gia Pháp, ông bị ba an ninh bám theo – một đi bộ, một trên xe gắn máy và một bằng
xe hơi. Bào Đồng than phiền sự lãng phí tiền dân khi bố trí ít nhất ba nhân
viên theo dõi ông 24/24 trong suốt hai mươi mấy năm qua. Cho đến cuối đời, ông
vẫn khẳng định niềm hạnh phúc được nói lên sự thật.
No comments:
Post a Comment