VÌ SAO NGƯỜI
UKRAINE ĐỨNG LÊN?
https://www.facebook.com/mitodohung/posts/10166070465105612
“Tôi mới
sinh con gái cách đây năm tháng. Nếu đàn ông mà biết việc tạo ra sự sống
khó khăn và đẹp đẽ nhường nào, họ sẽ chẳng bao giờ gây chiến tranh”.
Đấy là Inna Shevchenko viết trên tờ Spiegel.
Inna đang sống ở Pháp giữa lúc đất nước Ukraine của cô chìm vào chiến tranh.
Thành phố
Kherson quê nhà, nơi người thân của cô còn ở đấy, bị bom đạn oanh tạc nhiều
ngày qua và rất nhanh sau đó đã rơi vào tay quân Nga.
“Tôi phải thường xuyên gọi về nhà để
xem họ có an toàn không,”
cô kể.
Inna là một
thành viên của Femen, phong trào nữ quyền nổi tiếng Ukraine.
Hồi trước
mình từng phỏng vấn hai nhà sáng lập Femen, Anna Hutsol và Alexandra Shevchenko
(không bà con gì với Inna) rồi biên bài “Ngực trần phẫn nộ”.
Nàng
Alexandra Shevchenko giải thích: “Chúng tôi sử dụng các biện pháp giới tính
để bảo vệ nữ quyền, chống độc tài và đặc biệt là chống bóc lột tình dục. Những
cô gái Femen, với ngực nóng, đầu lạnh và bàn tay sạch, quyết đấu tranh để giải
phóng phụ nữ sau hàng thế kỷ chịu cảnh nô lệ. Cơ thể chúng tôi hấp dẫn bạn, và
hành động của chúng tôi khích lệ bạn cùng đứng lên”.
Nhưng
không chỉ nữ quyền. Femen đấu tranh vì quyền con người.
Dưới thời
Tổng thống Viktor Yanukovych, khi mà cảnh sát với nòng cốt là lực lượng đặc nhiệm
Berkut luôn sẵn sàng nghiền nát bất đồng, người ta thấy Femen trở nên giận dữ
hơn bao giờ hết. Đánh dấu 100 ngày cầm quyền của Yanukovych, các nhà hoạt động
Femen đã diễn cảnh cảnh sát đánh đập nhà báo giữa Quảng trường Độc Lập. Những
màn tố cáo công khai này chọc giận chính quyền.
Femen vì
thế bị trấn áp thẳng tay. Một dạo văn phòng ở Kyiv của họ bị phát hiện có tàng
trữ súng, mà phía Femen sau đó tố ngược lại là do cảnh sát ngụy tạo để có cớ buộc
tội.
Sau vụ này
thì chị em Femen tứ tán, nhiều người phải chạy ra nước ngoài.
Riêng Inna
lưu lạc sang tận Pháp gầy dựng chi bộ mới. Vừa rồi có mấy bà mấy chị cởi áo hô
khẩu hiệu chống giặc Nga Putin xâm lược dưới chân tháp Eiffel chính là thành
viên của chi bộ này.
Nguyên
nhân buộc Inna phải sống lưu vong ở Pháp gợi cho ta chút ít về việc tại sao người
Ukraine đã không ngừng đứng lên hết lần này đến lần khác.
Trong câu
chuyện Ukraine, yếu tố thân Nga – thân châu Âu thường được truyền thông tô đậm
và khi tới đại chúng thì nó trở thành một hình dung hết sức giản đơn: có hai
đám – một đám theo Nga, đám còn lại thân phương Tây, đánh nhau trong lòng
Ukraine; một chính phủ ăn hại không biết nghệ thuật đi dây (hãy học Việt Nam,
các nhà thông thái ra lệnh).
Câu chuyện
giản đơn chỉ có trắng và đen ấy lan tỏa mạnh vì nó hợp khẩu vị số đông. Và nó
ngày càng được lan truyền bởi nó có lợi cho một số phía.
Nhưng cuộc
đời vốn dĩ không đơn giản là đen và trắng. Cuộc chiến tranh hiện tại do Nga
phát động là một nỗ lực để đưa Ukraine, một quốc gia có chủ quyền, trở lại quỹ
đạo của Moscow. Nó là câu trả lời của Putin dành cho quyết tâm độc lập, tự do của
người Ukraine.
Cuối năm
2013 đầu năm 2014, phong trào cách mạng Euromaidan
nổ ra sau khi Yanukovych giữa chừng quay xe xa lánh châu Âu và ngả về phía Nga.
Đấy là điểm bùng phát của một cơn xung đột, mà mầm mống của nó đã âm ỉ lâu nay,
chỉ chờ ngày bung ra.
“Ukraine
là một phần của châu Âu!” Những người biểu tình đưa ra tuyên ngôn ngay từ
ngày đầu tập hợp trên Quảng trường Độc Lập vào cuối năm 2013, trong làn sóng mà
rồi đây được biết đến là Euromaidan.
Tuyên ngôn
“chúng tôi là châu Âu” thường được diễn dịch thành gia nhập EU và NATO. Sự tầm
thường hóa này thoạt tiên là luận điệu có chủ đích của các guồng máy tuyên truyền.
Về sau nó được truyền thông và đại chúng (với đa phần là những nhà thông kim
bác cổ) khuếch đại, thành ra tạo nên một cách hiểu phổ quát nhưng sai bản chất.
“Châu Âu” ở
đây, trong tâm thức người Ukraine, đại diện cho những giá trị của văn minh, của
một tương lai tươi sáng. Như một cô gái rất trẻ và rất đẹp nói rằng: “Chúng
tôi đứng đây để chứng tỏ Ukraine là một quốc gia châu Âu, để đảo ngược chế độ
chính trị hiện tại. Chúng tôi mơ ước có một tương lai tốt đẹp hơn”. (*)
Nhìn lại
hiện trạng các quốc gia cựu thành viên Liên Xô, ta thấy hai hình ảnh đối lập. Số
thoát ly sớm khỏi quỹ đạo của Nga, gồm Lithuania, Latvia và Estonia, phát triển
nhanh và, xét trên nhiều phương diện, đã trở thành những “nước châu Âu” thực thụ.
Các nước còn lại, bao gồm Ukraine vốn từng được coi là chỉ đứng sau Nga trong
khối Liên Xô, hoặc dân chủ nửa vời, hoặc độc tài triền miên, hầu hết đều nghèo
và ngày càng phụ thuộc Nga. Nói tóm lại, số này vẫn chưa thoát ra khỏi bãi lầy
của quá khứ.
Từ bức
tranh tương phản sắc nét ấy, “châu Âu” hiện lên trong tâm thức người trẻ
Ukraine như là đại diện của những giá trị dân chủ – độc lập – tự do, mà họ đang
theo đuổi và nỗ lực đạt tới.
Họ không
muốn nước mình cũng có một Alexander Lukashenko, cầm quyền từ lúc họ sinh ra
cho tới khi họ trưởng thành vẫn chưa có dấu hiệu thoái vị. Họ không muốn ngay cả
việc thực hành quyền tự quyết bên trong đất nước thì cũng cần hỏi ý kiến Putin.
Những người
Ukraine xuống đường trong Cách mạng Cam của thập
niên 2000, và của Euromaidan của thập niên vừa qua, đa phần là những người trẻ
tuổi, chào đời vào thời hoàng hôn của Xô Viết. Nhiều người trong số họ sinh ra
từ thập niên 1990, khi Ukraine bắt đầu kỷ nguyên độc lập. Họ tiếp nối những con
người đã từng vùng vẫy để thoát ra khỏi thời kỳ Liên Xô, với ý chí mạnh mẽ hơn,
và với những đòi hỏi táo bạo hơn, bởi họ hầu như không bị câu thúc bởi các ràng
buộc và trật tự cũ.
Đây là lý
giải của Anna Kovalenko, nhà báo,
nhà hoạt động, sau Euromaidan 2014 (*):
“Chúng
tôi sinh ra vào thập niên 90. Chúng tôi sinh ra trong một đất nước Ukraine độc
lập. Chúng tôi biết biên giới của đất nước mình. Chúng tôi hiểu được ý nghĩa của
từ yêu nước”.
Để bảo vệ
tư cách độc lập ấy, để khẳng định danh tính châu Âu, họ đã đứng lên, bất chấp
áp bức, chấp nhận đổ máu.
Một cô gái
trẻ khác, đứng trong khuôn viên Tòa thánh mái vòm vàng Michel ở Kyiv, sau khi
chứng kiến cảnh sát đặc nhiệm Berkut nghiền nát các cuộc biểu tình, đã đanh
thép (*):
“Chúng
tôi sợ. Nhưng nếu không muốn ngày mai cũng sợ thì chúng tôi phải bước ra để bảo
vệ vị thế của mình ngay ngày hôm nay”.
Xung đột ở Ukraine là cuộc đấu tranh
giữa tự do và kìm kẹp.
Nó lớn hơn nhiều câu chuyện mang tính khuôn mẫu về một chính phủ thân Nga hay
thân phương Tây, nó phải trả lời cho câu hỏi lớn hơn câu hỏi nên ngả về Nga hay
phương Tây (hay đu dây ở giữa?!).
Những người
Việt thông thái lên giọng dạy cho người Ukraine rằng hãy đi dây, đu đưa giữa
Nga và phương Tây để được êm ấm. Chân lý đơn giản vậy mà không hiểu ra!
Nhưng
khuyên như vậy là đã bỏ qua phần quan trọng nhất: lý do khiến người Ukraine đứng
lên.
Họ đứng
lên không chỉ vì muốn “thoát Nga”. Họ đứng lên để tìm kiếm giá trị cho mình. Nếu
thần phục Nga, hoặc nửa này nửa kia, họ sẽ là một Belarus, một Kazakhstan, hay
một Uzbekistan gì đấy.
Quá khứ
Liên Xô, với Holodomor, với Chornobyl, là nơi mà người Urkaine không thể quay lại.
Làm vệ tinh của Nga không phải là trở lại Liên Xô, nhưng chuyên quyền và nô dịch
đâu chỉ là một tên gọi.
So với các
nước vệ tinh khác của Nga, người Ukraine ở gần châu Âu hơn, hay chính họ là
châu Âu, để có thể chấp nhận một nền dân chủ nửa vời, hay một nền độc tài dưới
vỏ bọc dân chủ.
Những người
trẻ đã đứng lên ấy không thể vừa thần phục chuyên quyền, làm bạn với ác quỷ, vừa
hài hước nghĩ rằng mình vẫn giữ được tự do và phẩm giá.
“Đây là một thế hệ tuyệt vời
lớn lên trong suốt thời kỳ độc lập. Họ lớn lên là những người tự do. Không ai
có thể khiến một người tự do phải quỳ gối” (*).
Bác sĩ Valerii Valevskiy đã có một đúc kết chính xác về lý do
người Ukraine đứng lên. Bởi lý do đó, đạn bom của Putin chỉ có thể làm chậm lại
đôi chút một tiến trình, chứ không bao giờ đảo ngược được.
_____
(*) Các
chi tiết này lấy từ phim tài liệu Mùa đông cháy (Winter on Fire: Ukraine’s
Fight for Freedom). Có trên Netflix, ai quan tâm thì xem.
Ảnh:
https://www.facebook.com/photo/?fbid=10166070473770612&set=pcb.10166070465105612
https://www.facebook.com/photo/?fbid=10166070505480612&set=pcb.10166070465105612
Câu trả lời
của Putin dành cho khát vọng tự do của người Ukraine.
(Note: Ảnh
cũ mình lấy một tấm từ trang Mirror .co. uk, thấy các trang lớn như BBC, Getty
đều có, nhưng thấy bạn dưới còm có cảnh báo "chưa xác thực về nguồn gốc"
nên mình tạm ẩn đi để xác minh. KẾT LUẬN: Hình người phụ nữ hồi nãy là hình chuẩn,
đã qua kiểm chứng của Reuters. )
(Hình người
phụ nữ bị thương: Hình đã được Reuters xác minh tính chính xác; nó được phóng
viên Wolfgang Schwan chụp gần Kharkiv ngày 24.2. Các lời cáo buộc rằng đây là
hình chụp cũ đều không có căn cứ.)
.
No comments:
Post a Comment