Richard Hollingham - BBC
Future
28-1-2018
Nếu
lập danh sách những phi hành gia tài năng và giàu kinh nghiệm nhất thế giới thì
Tiến sỹ Michael Foale, nhà vật lý thiên văn học sẽ nằm gần như đầu danh sách.
Trong
hành trình thực hiện sáu nhiệm vụ, phi hành gia Nasa người Anh đã dành hơn một
năm sống ngoài vũ trụ.
Foale
đã bay trong Tàu Con thoi và tàu Soyuz của Nga, sống trên Trạm không gian Mir
và chỉ huy Trạm Không gian Quốc tế (ISS).
Ông
đã thực hiện bốn chuyến du hành không gian, có tổng cộng 23 giờ mặc đồ du hành
của cả Nga lẫn Mỹ. Trong đó bao gồm một chuyến đi lịch sử dài 8 tiếng để nâng cấp
điện toán trên Kính viễn vọng Không gian Hubble.
"Tôi
đã rất, rất, rất, rất may mắn," ông cười và nói. "Hầu hết các phi
hành gia rất ganh tị với tôi, đây chắc là lý do tại sao tôi không được bay lên
không gian lần nữa!"
Foale
đã ở trên tàu Mir vào tháng 6/1997, khi tàu tiếp liệu Progress không có phi
hành đoàn va đập với trạm không gian, làm vỡ tấm pin năng lượng mặt trời và chọc
thủng vỏ tàu. Ông đã làm việc với hai thành viên phi hành đoàn người Nga để
thoát hiểm và cách ly module bị hư hại.
Bằng
cách dùng ngón tay cái của mình để ước tính chuyển động của các ngôi sao, Foale
đã dùng những gì được đào tạo về vật lý để để ước lượng tốc độ quay của trạm,
giúp trạm điều khiển có thể kích hoạt động cơ đẩy để đưa nó về lại dưới tầm kiểm
soát.
Các tàu tiếp liệu của
Nga đang tiếp nhiên liệu, sẵn sàng cho ngày ISS lao xuống Thái Bình Dương.
NASA
Phản
ứng nhanh nhạy dưới áp lực của phi hành đoàn không chỉ cứu được trạm Mir mà còn
mang ý nghĩa sứ mệnh của họ có thể tiếp tục.
Và,
trong vài tuần tiếp theo, Foale đã làm việc cùng các đồng nghiệp của ông để
giúp sửa chữa trạm, khôi phục toàn bộ công suất và kiểm soát cũng như dành hàng
giờ lau dọn phần đọng hơi từ những bức tường bên trong đang nhỏ giọt.
Foale
nói: "Trong lúc diễn ra va chạm, tôi chỉ cảm thấy cuộc sống của chúng tôi
bị đe dọa trong khoảng 10 giây gì đó. Tôi luôn cảm thấy vẫn còn cơ hội để chúng
tôi tự cứu mình, và nhận thức đó có nghĩa là tôi không cần hoảng loạn, không cần
phải sợ."
"Nó
trở thành một trong những nhiệm vụ xuất sắc nhất của tôi," ông nói thêm.
"Tôi đã có thật nhiều cơ hội để kiến tạo giải pháp cho những vấn đề mà
thông thường các quản lý của Nasa thường không mong bạn giải quyết."
Nay,
hơn 20 năm sau khi đã cứu được một trạm không gian, Foale muốn cứu một trạm
khác: ISS.
Lần
đầu tôi phỏng vấn Foale tại sân bay vũ trụ Baikonur của Nga là vào tháng
11/1998 ngay sau sự kiện phóng giàn module đầu tiên của ISS, Zarya. Ông đã ở đó
thay mặt các phi hành gia NASA đấu tranh cho dự án đang bị bội chi, chậm tiến độ
và bị gián đoạn vì tranh cãi chính trị (có thể bạn sẽ có cảm nhận về tình huống
này từ câu chuyện được viết chỉ hơn một năm sau đó).
Là
một sản phẩm liên doanh giữa Mỹ, Nga, Cơ quan Không gian Châu Âu (Esa), Nhật Bản
và Canada, trạm ISS liên tục bận rộn kể từ năm 2000. Và trong thời gian đó, nó
đã tỏ ra ngày càng xứng đáng với khoản đầu tư 100 tỷ đô la.
Trạm
đã chứng minh con người có thể sống và làm việc trên vũ trụ trong khoảng thời
gian kéo dài và thực hiện nghiên cứu khoa học hữu ích trên quỹ đạo.
Nó
cũng cho thấy các quốc gia đang gặp khó khăn trong việc hợp tác hoặc tin tưởng
lẫn nhau trên mặt đất - như Mỹ và Nga - lại có thể làm việc cùng nhau trong
không gian.
"Sự
hợp tác đó, sức mạnh trong mối quan hệ đối tác đó mới thực sự làm nên giá trị của
một dự án như ISS," Foale nói sau chuyến bay một mình tới đó vào năm 2003;
ông là một trong hai phi hành gia của một ủy ban quốc tế giám sát chính sách và
hoạt động của ISS.
Nhưng
những ngày tồn tại của trạm là có giới hạn. Kinh phí tài trợ bởi các cơ quan
không gian khác nhau chỉ được thỏa thuận cho đến năm 2024.
Điều
này có nghĩa là chỉ trong 6 năm nữa, cấu trúc đắt tiền nhất từng được dựng nên
sẽ bị đẩy ra khỏi quỹ đạo bởi một tàu vũ trụ Progress và tan rã trên vùng biển
Thái Bình Dương.
Đồng hồ đếm ngược
đang chạy.
"Mỗi
năm trôi qua, Nga đang bắt đầu chuẩn bị nhiên liệu để nạp đầy module dịch vụ của
trạm ISS để cho phép trạm không gian này có thể ra khỏi quỹ đạo," Foale
nói. "Đó là kế hoạch hiện thời - tôi nghĩ đó là một kế hoạch tồi, một sự
lãng phí nghiêm trọng nguồn lực tuyệt vời."
Nhưng
các ưu tiên quốc gia đang chuyển đổi và nguồn kinh phí không còn dồi dào như
xưa.
Nhân
kỷ niệm lần thứ 50 (vào tháng 7/2019) lần đầu con người đổ bộ thăm dò Mặt
Trăng, Tổng thống Trump gần đây đã chỉ đạo Nasa quay trở lại Mặt Trăng. Kế hoạch
này bao gồm xây dựng một trạm không gian, hay còn gọi là 'cửa ngõ Mặt Trăng',
trên quỹ đạo quanh Mặt Trăng, trước khi tiến hành xây dựng một căn cứ trên bề mặt.
Đây
là tham vọng được Jan Werner, người đứng đầu của Esa, và cơ quan không gian
Nga, ủng hộ.
Tự
mình, cộng thêm áp lực chính trị lên Mỹ, Trung Quốc cũng đang theo đuổi các kế
hoạch đổ bộ lên Mặt Trăng của riêng mình.
Mặc
dù không có đề xuất nào được ước tính đầy đủ, dường như các cơ quan không gian
sẽ không thể đầu tư thêm kinh phí cho các nhiệm vụ Mặt Trăng ngoài ngân sách
dành cho các dự án thăm dò có gửi phi hành gia theo cùng hiện đang có.
Về
phần Nasa, con số này hiện lên tới khoảng 8 tỷ đô la (5,9 tỷ bảng Anh) và bao gồm
chi phí vận hành 1,4 tỷ đô la cho trạm không gian cũng như đầu tư vào hệ thống
tàu vũ trụ mới như Hệ thống Phóng Tên lửa Không gian (SLS).
Trừ
phi Quốc hội Mỹ phê chuẩn kinh phí bổ sung cho Nasa hoặc có những cắt giảm
trong các chương trình khác - và cả hai đều có vẻ như không thể xảy ra - bất kỳ
khoản tiền mặt nào dùng vào việc xây dựng trạm không gian quay quanh Mặt Trăng
hoặc tài trợ kinh phí quay lại bề mặt của Mặt Trăng sẽ chỉ đến từ những khoản
kinh phí hiện có.
Foale
nói: "Những dự án khác nhau cạnh tranh để có được số tiền này. Họ không thể
vừa lên Mặt Trăng hoặc sao Hỏa, vừa tiếp tục cung ứng cho trạm ISS với những
nhóm phi hành đoàn, hàng hóa, thực phẩm và đồ tiếp liệu."
Michael Foale đã ở
trong không gian hơn mộ năm, trong nhiều nhiệm vụ, chuyến đi khác nhau. NASA
Sau
khi rời Nasa, Foale đã làm việc trong lĩnh vực tư nhân về các công nghệ hàng
không mới và tin rằng các nhà đầu tư tư nhân có thể can thiệp để bảo đảm tương
lai của trạm ISS.
"Tôi
hy vọng rằng việc thương mại hoá có thể cho phép một phần của ISS được duy trì
trong không gian mà không bị chìm xuống Thái Bình Dương", ông nói. "Bạn
phải nghĩ ra đường lối đổi mới để giữ nó trong không gian."
ISS đã hỗ trợ một số
hoạt động thương mại.
Một
công ty tư nhân tên NanoRacks đang tiến hành các thí nghiệm về giá đỡ thiết bị
trên trạm cho khách hàng cá nhân. Trạm này được sử dụng để phóng ngày càng nhiều
các vệ tinh nhỏ vào quỹ đạo, được mang lên trạm trong những tàu vũ trụ thương mại
chẳng hạn như tàu cung ứng chạy bằng robot Dragon của SpaceX.
Cơ
quan không gian Nga thì đưa khách du lịch lên trạm và và thậm chí còn đề xuất
có thể xây một khách sạn trên đó.
Mặc
dù hầu hết các hoạt động kinh doanh bay lên không gian của con người vẫn được
các chính phủ (và sau cùng là người đóng thuế) trực tiếp hay gián tiếp hỗ trợ,
tư nhân hóa không gian đang bắt đầu phát triển.
Blue
Origin, thuộc sở hữu của Jeff Bezos người sáng lập Amazon và là đối thủ cạnh
tranh của SpaceX, gần đây đã hoàn tất một thử nghiệm tên lửa mới khác khá thành
công của họ.
Và,
sau nhiều thất bại, công ty du lịch vũ trụ Virgin Galactic đang tiến tới lần
phóng dưới quỹ đạo đầu tiên với Tàu vũ trụ 2.
Trong
khi đó, Foale đang thiết lập chiến dịch cứu trạm ISS của ông và cho biết ông có
kế hoạch khởi động các trang web để tập hợp các nguồn hỗ trợ nhằm cứu lấy trạm
không gian này.
Ông
nói ông định duy trì sức ép lên các cơ quan không gian để họ tiếp tục tài trợ
kinh phí cho chương trình.
"Mỗi
kỹ sư, quản lý, phi hành gia hoặc nhà du hành vũ trụ của trạm ISS đã từng làm
việc trên trạm, tất cả chúng tôi đều nghĩ rằng trạm không gian này là một thành
tựu nhân danh nhân loại và cần được tiếp tục," ông nói, "Tôi vẫn cho
Nasa cơ hội cho tôi biết họ sẽ làm điều đó như thế nào."
ISS là công trình đắt
đỏ nhất mà con người từng xây dựng. NASA
Nhưng,
nếu lĩnh vực tư nhân không can thiệp vào, Foale lo sợ rằng vào năm 2024, các cơ
quan không gian - và các chính trị gia tài trợ cho họ - cuối cùng rồi cũng sẽ
tiêu hủy một trong những thành tựu vĩ đại nhất của thế giới, chưa kể đến một
khoản đầu tư kinh tế khổng lồ của hàng triệu người đóng thuế khắp thế giới.
Foale
nói: "Những hy vọng của tôi đã từng vụt qua hàng nghìn lần. Tôi nghĩ tôi sẽ
ở trên Mặt trăng năm tôi 35 tuổi và sao Hỏa năm 45 tuổi, tôi không phải là kẻ
ngốc nhưng nhất định là tôi đã khá ngây thơ về mặt chính trị."
Bài
tiếng Anh đã đăng trên BBC
Future.
No comments:
Post a Comment