KIỀU HỐI - MỘT KÊNH RỬA TIỀN ? (Nam Nguyên - RFA)

Kiều hối - Một kênh rửa tiền?

Nam Nguyên, phóng viên RFA
2016-02-13

http://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/money-remittance-to-vn-is-it-a-laundering-channel-nn-02122016221958.html

Lượng kiều hối gởi về Việt Nam trong những năm gần đây chiếm tỷ lệ 1/3 dự trữ ngoại tệ của Ngân hàng Nhà nước. Tuy vậy có nhiều nghi vấn cho rằng kiều hối thực tế còn có một góc khuất như một kênh rửa tiền, bên cạnh những đồng đô la chắt chiu của người Việt hải ngoại và người đi lao động ở nước ngoài gởi về giúp gia đình.

Tiền tham nhũng rửa qua kênh kiều hối?

Lượng kiều hối về Việt Nam năm 2015 đạt 12,25 tỷ USD tăng khoảng 0,25 tỷ USD so với năm 2014. Theo ghi nhận của Ngân hàng Thế giới, Mỹ là nguồn kiều hối lớn nhất gởi về Việt Nam với 7 tỷ USD. Trước đó dòng tiền kiều hối về Việt Nam tăng vọt đáng ngạc nhiên từ mức 3,15 tỷ USD năm 2005 đã tăng lên 6,80 tỷ USD vào năm 2008, sau đó chững lại một thời gian rồi tiếp tục tăng chóng mặt.

Giáo sư Tiến sĩ Vũ Văn Hóa, Phó Hiệu trưởng Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội nhận định về khả năng tiền tham nhũng được rửa qua kênh kiều hối. Ông nói:

“Có thể có, nếu như trong nước không quản lý tốt để cho những khoản thu nhập bất chính nào đó mà người ta gởi ra nước ngoài bằng con đường nào đó và chúng ta không kiểm soát được và bây giờ người ta dùng con đường kiều hối ấy chuyển về nước để hợp pháp hóa. Chuyện này là có thật, nhưng chưa được thống kê một cách kỹ lưỡng. Trước đây chúng ta cũng nói gởi tiền qua Thụy Sĩ không thống kê được vì người ta giữ bí mật đến mức tối đa. Nhưng bây giờ không chỉ có Thụy Sĩ mà có nhiều con đường khác nhau, chuyện này là có thể. Tôi cho rằng chuyện dùng con đường kiều hối để rửa tiền quay đi quay lại đối với một quốc gia là có nhưng không nhiều lắm.”

Phân tích các số liệu thống kê từ nhiều nguồn khác nhau như Ngân hàng Nhà nước VN, Ngân hàng Phát triển Á châu… Năm 2015 TS Vũ Quang Việt nguyên chuyên gia cao cấp của Liên Hiệp Quốc, có bài phân tích trên mạng Diễn Đàn nêu ra một số vấn đề về những dòng tiền bất hợp pháp ra vào Việt Nam. Bài viết được Báo điện tử Đất Việt đăng lại và gây sôi nổi dư luận. Trong bài, dựa vào bảng cân đối thanh toán quốc tế của Ngân hàng Nhà nước và dự trữ ngoại tệ, TS Vũ Quang Việt sử dụng các tính toán chuyên môn và cho biết từ năm 2008 đến 2013 khoảng 33 tỷ USD đã bị tuồn bất hợp pháp ra nước ngoài.

Theo số liệu chính thức năm 2013 kiều hối về Việt Nam đạt 8,9 tỷ USD trong đó con số 1,6 tỷ USD mà 500.000 người đi xuất khẩu lao động gởi về trong tổng lượng kiều hối một năm là điều có thể tin được, vì như thế mỗi người gởi về Việt Nam khoảng 3.200 USD. Phần còn lại là 7,1 tỷ USD không thể là tiền gởi về nước của 4 triệu Việt Kiều, đặc biệt năm đó phía Việt Nam cho biết 57% lượng kiều hối là từ Hoa Kỳ. Với 1,3 triệu người Việt ở Mỹ tính đổ đồng thì mỗi người đã gởi 3.900 USD về Việt Nam, hoặc 1 gia đình 3 người đã gởi tới 11.700 USD một năm. Đây là điều mà TS Vũ Quang Việt, hiện cư trú ở New York nói là không thể tin được.

Trong bài viết, TS Vũ Quang Việt bác bỏ lập luận cho rằng người Việt chuyển tiền về nước để gởi ngân hàng ăn chênh lệch lãi suất. Theo ông, khó ai tin vào sự ổn định giá trị tiền đồng VN và dù không có bằng chứng nhưng ông cho rằng khả năng có việc rửa tiền là hợp lý.

Đối với việc chuyển ngân bất hợp pháp từ Việt nam ra nước ngoài qua con số 33 tỷ USD trong 6 năm từ 2008 tới 2013, TS Vũ Quang Việt cho rằng có thể chủ yếu để nhập lậu hàng hóa từ Trung Quốc, số liệu năm 2013 là khoảng 11,7 tỷ USD. Còn rửa tiền qua kênh kiều hối, TS Vũ Quang Việt cho rằng xuất phát từ thu nhập bất chính của người có chức có quyền ở Việt Nam. Tiền lại quả cho quan chức có thể được trả vào tài khoản thiết lập ở nước ngoài, sau đó được rửa sạch.

Tại sao phí gởi tiền về VN quá rẻ?

Không cần phải là chuyên gia, người Việt Nam sống ở Hoa Kỳ cũng từng tự đặt câu hỏi là tại sao phí gởi tiền về Việt Nam ở các công ty gởi tiền của người Việt lại rẻ như bèo so với các hãng chuyển tiền quốc tế. Thí dụ gởi 100 USD trả phí 02 USD hoặc thấp hơn, gởi nhiều thì phí còn giảm nữa. Mức phí này được cho là không đủ trang trải chi phí thuê mướn trụ sở và nhân viên. Trong khi đó phí chuyển tiền của các công ty quốc tế như Western Union hay Moneygram thường cao hơn rất nhiều.

Trên báo Đất Việt, chuyên gia kinh tế TS Nguyễn Trí Hiếu từng đề cập tới những cách thức rửa tiền thông thường nhất. Đó là đi lòng vòng qua trung gian, tiền được chuyển dịch tại hai quốc gia nhưng lượng tiền không được chuyển dịch qua hai lãnh thổ. Ví dụ một người gọi là A chuyển tiền cho người thân là B ở nước ngoài. Người A muốn chuyển ngoại tệ cho người B chỉ cần giao dịch qua người C ở trong nước và người C sẽ giao dịch với người D ở nước ngoài, người B sẽ nhận được ngoại tệ từ người D. Tiền người B nhận được ở nước ngoài trở thành tiền sạch, có thể rửa thêm một lần nữa qua đầu tư vào bất động sản.

Nhận định về khả năng rửa tiền qua kênh kiều hối, Phó Giáo sư Tiến sĩ Ngô Trí Long, chuyên gia kinh tế từ Hà Nội kêu gọi Nhà nước phải có biện pháp thực sự để ngăn chặn và trong sạch hóa nền kinh tế. Ông nói:

“Trong bối cảnh hiện nay, bên cạnh việc đổi mới kinh tế một cách thực chất thì vấn đề phải đổi mới thể chế, hay là chế tài thì nói phải đi đôi với làm. Phải thực sự thay đổi tư duy thì mới hạn chế được, ngăn chặn được hiện tượng rửa tiền, những đồng tiền bất chính không làm ra bằng mồ hôi nước mắt mà bằng cách bòn rút nguồn lực của nền kinh tế Việt Nam, bằng cách bòn rút tiền của những người làm ăn chân chính, người ta đổ mồ hôi nước mắt để tạo ra. Nhưng đồng tiền đó lại rơi vào tay những kẻ tham nhũng, những kẻ làm ăn bất chính. Những kẻ đó lại biến những đồng tiền đó thành tiền sạch thông qua rửa tiền dưới dạng kiều hối.”

Rửa tiền là một vấn nạn trên toàn thế giới, các quốc gia phát triển có hệ thống pháp luật nghiêm minh cũng chỉ giới hạn được vấn đề này. Luật pháp Hoa Kỳ trừng phạt tội rửa tiền rất nặng, nhiều ngân hàng và tổ chức tín dụng từng bị phạt hàng tỷ đô la vì liên quan đến rửa tiền. Vấn đề của Việt Nam càng khó khăn hơn vì pháp luật lạc hậu và thói quen sử dụng tiền mặt. Cải cách thể chế ở Việt Nam chậm và vướng mắc Hiến pháp Xã hội Chủ nghĩa độc đảng. Hơn nữa tình trạng thể chế không minh bạch, chính là điều các quan chức tham nhũng trong bộ máy công quyền không bao giờ muốn thay đổi.