Bức tranh u ám của nền báo chí Đông Nam Á (Trần Gia Hồng Ân)

Bức tranh u ám của nền báo chí Đông Nam Á  

Trần Gia Hồng Ân

06:38:pm 01/04/15

http://www.danchimviet.info/archives/94854/buc-tranh-u-am-cua-nen-bao-chi-dong-nam-a/2015/04

Theo bảng chấm điểm hàng năm của Tổ chức Phóng viên không Biên giới (RWB) thì tự do báo chí của vùng Đông Nam Á đang lao xuống dốc không phanh. Mặc dù kinh tế trong vùng khởi sắc. Tự do báo chí của hầu hết các quốc gia trong vùng Đông Nam Á đều nằm mức dưới trung bình trên tổng số 180 quốc gia trong bản điều tra thường niên.

Tự do báo chí của các quốc gia trong khối ASEAN, được xếp theo thứ tự.

Brunei: 121/180; tụt 4 điểm
Indonesia: 138/180; tụt 6 bậc
Cambodia: 139/180; tăng 5 bậc
Thái Lan: 140/180; tụt 4 bậc
Miến Điện: 140/180; tăng 1 điểm
Philippines: 141/180; tăng 8 điểm
Singapore: 153/180; tụt 3 điểm
Lào: 171/180; không thay đổi
Malaysia: 147/180; không thay đổi
Việt Nam: 175/180; tụt 1 điểm

Có năm quốc gia tụt điểm: Brunei, Indonesia, Thái Lan, Singapore, và Việt Nam. Trong khi chỉ có ba quốc gia có tiến bộ: Cambodia, Miến Điện, và Philippines, còn lại Lào và Malaysia ở cùng vị trí của năm trước.

Chỉ số Minh bạch quốc tế của năm 2014 chỉ ra rằng bệnh dịch tham nhũng vẫn tiếp tục cản trở sự tiến bộ trong vùng. Đây là thời điểm để chính phủ của các nước trong khối ASEAN nhận ra tự do báo chí đóng một vai trò tích cực thúc đẩy kinh tế phát triển cùng với một chính phủ trong sạch mà mọi người mong muốn.

Theo những tổ chức quan sát quốc tế thì báo chí trong vùng Đông Nam Á vẫn nằm dưới những đe dọa. Từ năm 1992 đến nay, có đến 112 nhà báo bị giết hại, chỉ tính riêng Philippines đã chiếm đến 77 người. Năm 2014, có hai phóng viên bị giết và 28 phóng viên khác bị bắt trong vùng. Trong khi cả năm 2013, chỉ có 19 phóng viên bị bắt, theo số liệu của Ủy ban Bảo vệ Nhà báo. Con số này đã trình bày một phong cảnh khá ảm đạm.

Đông Nam Á chiếm hơn 10% của tồng số các vụ bắt bớ phóng viên trên toàn thế giới trong năm 2014. Theo bản tổng kết thường niên của Freedom House thì chỉ Philippines có tự do Internet trong toàn khối ASEAN.

Theo bảng điểm của RWB, Indonesia là quốc gia có số điểm tụ lùi đáng lo ngại nhất, thụt lùi đến 6 bậc xuống vị trí 138/180. Hành hung phóng viên rất phổ biến. Gần đây, một cáo buộc phản bội để chống lại biên tập viên của tờ Jakarta Post, sau đó bị loại bỏ, nhưng cũng cho chúng ta thấy một điều đáng lo ngại. Tự do Internet tại Indonesia cũng rất kém, Freedom House thông báo.

Tại Thái Lan, Chỉ số tự do báo chí đã tụt xuống bốn bậc ở vào vị trí 134/180. Lãnh đạo quốc gia này đã áp dụng chính sách hà khắc với báo chí kể từ sau cuộc đảo chính vào tháng Năm 2014. Quyền công dân cũng bị xâm phạm nghiêm trọng. Freedom House mỉa mai rằng báo chí ở đây “tự do rơi” cùng với nạn kiểm duyện và nghe lén của chính phủ trong lĩnh vữc thông tin và truyền thông. Cuộc bắt bớ nhằm vào phóng viên và những nhà biên tập trong năm 2014 vì dám phê bình gay gắt sự vi phạm và lạm dụng tội “khi quân” bao trùm lên toàn đất nước. Đầu năm 2015, thủ tướng đã ủng hộ hành động đóng cửa mọi tờ báo phê bình chế độ.

Nhà cầm quyền ở đây đã bắt giữ 30 người về tội “khi quân” kể từ ngày có đảo chính vào tháng Năm 2014. Bộ Thông tin và Truyền thông đã đóng cửa 1,200 trang mạng tiếng Thái cũng vì tội “khi quân”, đồng thời bắt giữ những nhà hoạt động xã hội, nhân danh chống đảo chính.

Singapore, chính phủ của quốc gia này vận dụng luật vu cáo để bịt miệng những người phản biện và dùng tòa án nghiền nát đối lập nên đã tụt xuống 3 điểm ở vào vị trí 153/180. Những người nắm quyền hành nước này chưa bao giờ thua trong những vụ kiện cáo về tội vu khống và chống lại hãng thông tấn phương tây. Gần đây, tòa án Singapore đã ra lệnh cho một blogger phải trả đến 28,000 Mỹ kim án phí cho vụ phỉ báng thủ tướng.

Brunei là quốc gia đạt chỉ số tự do báo chí tốt nhất của Đông Nam Á, cũng đã tụt xuống bốn bậc, ở vị trí 121/180.

Việt Nam là quốc gia hà khắc nhất với báo chí nhất trong vùng, nằm ở vị trí 175/180. Nhà cầm quyền đang đang tăng cường đàn áp báo giới trước đại hội đảng tổ chức vào đầu năm 2016. Việt Nam hiện đang giam giữ 19 phóng viên/bloggers. Việt Nam đứng hàng thứ năm trên thế giới có số người cầm bút bị tù đày. Chỉ trong hai tháng cuối năm 2014, có ba bloggers bị bắt vì tội “an ninh quốc gia hay lạm dụng quyền tự do dân chủ.” Mặc dù gần đây, họ đã cho tại ngoại hai bloggers nổi tiếng, nhưng vẫn nằm trong vòng điều tra. Gần đây, Việt Nam còn cho đóng cửa một tờ báo chống tham nhũng nổi tiếng và buộc tổng biên tập vào những tội rất quen thuộc thường áp dụng trước đây đối với báo giới.

Philippines là quốc gia có những tiến bộ nhất về tự do báo chí trong vùng, Philippines bước lên đến 8 bậc, ở vào vị trí 141/180. Tự do Internet ở Philippines cũng đạt điểm cao nhất trong vùng. Nhưng nạn bạo hành nhằm vào phóng viên và thái độ làm ngơ của chính phủ vẫn là điều đáng lo ngại.

Miến Điện (Myanmar) có tiến bộ một bậc ở vào vị trí 144/180. Nhưng vụ giết chết một phóng viên trong năm 2014, và săn lùng những nhà cải cách không cùng đảng phái bộc lộ ra những điểm non kém về tự do báo chí và nhân quyền của quốc gia này.

Malaysia không tiến cũng không lùi ở vào vị trí 147/180. Thủ tướng Najib Razak là người không giữ lời. Khi tranh cử, ông hứa, nếu trở thành thủ tướng, ông sẽ loại bỏ ngay điểu khoản chống “nổi loạn” ra đời từ khi còn thuộc địa. Nhiều cuộc bắt bớ, truy tố với động cơ chính trị núp dưới những điều khoản này đang tăng. Hơn mười trường hợp ghép vào tội nổi loạn nhằm vào những nhà đối lập, hoạt động trẻ và giáo sư luật trong năm qua.

Lào ở vị trí 171/180, không tiến, cũng không lùi. Vào tháng Chín, 2014, Lào đã thông qua luật về Internet dựa vào nền tảng bộ luật của Việt Nam. Điều luật rất mơ hồ, được viết ra nhằm hình sự hóa mọi hoạt động chống đảng và chính phủ. Tất cả mọi cơ sở in ấn, truyền thông đều thuộc quyền sở hữu của chính phủ, và áp dụng lệnh kiểm duyệt rất nghiệt ngã.

Chính phủ của các quốc gia trong vùng Đông Nam Á thường đưa ra lý do rằng họ muốn kiểm soát truyền thông để giữ môi trường xã hội ổn định và phát triển kinh tế. Sự thực, nếu không có tự do báo chí, thì tham nhũng sẽ tự do hoành hành. Đây là cản trở lớn cho sự trưởng thành và phát triển. Nó sẽ đưa cả vùng Đông Nam Á sẽ rơi vào bẫy thu nhập trung bình.

ASEAN không thể phát triển kinh tế một cách lành mạnh mà không lệ thuộc vào tự do thông tin. Thí dụ, công nghệ phần mền của Việt Nam đang phát triển mạnh, nhưng lại phải đối mặt với những cấm cản Internet từ chính phủ.

Đây chính là thời gian để các chính phủ thuộc khối ASEAN phải nhìn nhận lại nền tự do báo chí dẫn tới sự phát triển kinh tế lành mạnh và một chính phủ trong sạch vững mạnh mà họ đang tìm kiếm.

Tham khảo: Tự do báo chí của Việt Nam tiến bộ hơn những quốc gia:

Việt Nam: 175/180; tụt 1 điểm
Trung Quốc: 176/180; tụt 1 điểm
Syria: 177/ 180; không thay đổi
Turkmenistan 178/189; không thay đổi
Bắc Triều Tiên 179/180; không thay đổi
Eritrea 180/180; không thay đổi

Quốc gia đang giam giữ số phóng viên/bloggers theo thứ tự từ cao xuống thấp.

China: 44 (phóng viên/bloggers)
Iran: 30
Eritrea: 23
Ethiopia: 17
Vietnam: 16
Egypt: 12
Syria: 12
Myanmar: 10
Azerbaijan: 9
Turkey: 7
Bahrain: 6
Uzbekistan: 4

Lược dịch theo bài As Media Freedom Nosedives for ASEAN, so Goes Clean Governance Prospects, by Dr. Zachary Abuza, principal of Southeast Asia Analytics, and writes on Southeast Asian politics and security issues.

© Trần Gia Hồng Ân
© Đàn Chim Việt