BÁO CHÍ 'BẮT TAY' TUYÊN GIÁO, BỘ 4T và DOANH NGHIỆP : 'SÁNG KIẾN' hay 'LIÊN KẾT LỢI ÍCH'? (Quốc Phương, RFA)

 

Báo chí 'bắt tay' tuyên giáo, Bộ 4T và doanh nghiệp: 'sáng kiến’ hay ‘liên kết lợi ích’ ?   

Quốc Phương, cộng tác viên RFA Tiếng Việt từ London
2023.08.02

https://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/vn-state-medias-cooperates-with-propaganda-department-mic-businesses-08022023072427.html

 

Công luận Việt Nam và giới quan sát báo chí, truyền thông, thời sự Việt Nam mới đây được thu hút bởi một sự kiện ký kết giao ước được cho là ‘tay tư’ giữa đại diện lãnh đạo giới báo chí, truyền thông thông nhà nước Việt Nam thông qua Hội nhà báo Việt Nam, Ban tuyên giáo và Bộ Thông tin & Truyền thông với giới doanh nghiệp Việt Nam thông qua Liên đoàn Thương mại & Công nghiệp (VCCI), với một câu hỏi được đặt ra rằng liệu đây đơn thuần là một ‘sáng kiến’ để giải quyết bài toán tạo thu nhập, tài chính cho báo chí nhà nước Việt Nam trong lúc gặp khó khăn, hay còn là một ‘liên kết lợi ích’ nào đó, và nếu như vậy thực chất và hệ lụy có thể là gì.

 

https://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/vn-state-medias-cooperates-with-propaganda-department-mic-businesses-08022023072427.html/@@images/c04c186b-fc43-4548-9c68-53da660caaad.jpeg

C ác nhà báo tại trung tâm báo chí trong buổi lễ khai mạc Đại hội Đảng 13 tháng 1/2021  (AP)

 

Tường trình lễ giao ký kết ‘Chương trình phối hợp công tác giữa bốn cơ quan’ diễn ra ở Hà Nội hôm 25/7/2023, sự kiện mà cũng có sự hiện diện của đại diện Ban Dân vận Trung ương và nhiều cơ quan, tổ chức khác của Đảng, Nhà nước, báo Công an Nhân dân online dẫn thông điệp của một quan chức đại diện lãnh đạo của Ban Tuyên giáo TƯ Đảng và Trung ương Hội nhà báo Việt Nam, cho hay:

 

“Bốn cơ quan, đơn vị nhận thấy cần nâng mối quan hệ công tác lên cấp độ mới nhằm có định hướng về chương trình phối hợp cơ quan để chương trình thực sự đi vào hiệu quả. Tuy nhiên… môi trường kinh tế thế giới và môi trường kinh tế Việt Nam đã thay đổi, tạo ra sự chuyển biến lớn tại các cơ quan báo chí. 

 

Do đó, nếu các cơ quan báo chí chỉ phụ thuộc vào nguồn thu từ quảng cáo của doanh nghiệp sẽ rất khó khăn bởi hiện nay nguồn chi quảng cáo ở các doanh nghiệp Việt Nam cho các tờ báo chính thống đang dần bị thu hẹp. Thay vào đó, các doanh nghiệp Việt Nam lại đang chi nhiều hơn cho hoạt động quảng cáo của các kênh thông tin nước ngoài. Song trong số những kênh thông tin này, có rất nhiều kênh lại lan tỏa thông tin sai lệch, không đúng đắn…”

 

‘Đi ngược lại phương thức hoạt động của báo chí’

 

Cũng tại sự kiện, một đại diện lãnh đạo Bộ Thông tin và Truyền thông được dẫn lời, phát biểu nhận định: “Mối quan hệ gắn bó hữu cơ, đồng hành cùng nhau giữa báo chí và doanh nghiệp qua nhiều năm tháng luôn là mối quan hệ tốt, nhưng vẫn còn một số điều “phiền lòng” nên cả hai bên cần giải pháp thực hiện tốt hơn.”

 

Đại diện lãnh đạo giới doanh nghiệp Việt Nam thông qua Liên đoàn Thương mại & Công nghiệp VCCI, nêu quan điểm:

 

 “Một bài báo có thể thúc đẩy thành công của doanh nghiệp, lan tỏa khí thế, tinh thần kinh doanh trong xã hội. Nhưng một bài báo cũng có thể làm tiêu tan một thương hiệu, một doanh nghiệp. Ở chiều ngược lại, doanh nghiệp vừa là nguồn thông tin, vừa là đối tác, nguồn lực và khách hàng quan trọng của báo chí. Chính vì vậy, sự đồng hành, hợp tác lành mạnh, hiệu quả giữa báo chí và doanh nghiệp có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển của mỗi bên cũng như trong thực hiện các mục tiêu xây dựng, phát triển đất nước.”

 

Bình luận về sự kiện giao kết này, từ Berlin, CHLB Đức hôm 01/8/2023, nhà báo, nhà văn Võ Thị Hảo, bình luận với Đài Á Châu Tự Do trên quan điểm riêng của bà:

 

“Tất nhiên ký kết là quyền của họ thôi, họ muốn làm gì chẳng được, với một quyền lực ngầm, cũng như quyền lực công khai như vậy, nhưng điều ấy rõ ràng đi ngược lại phương thức hoạt động của báo chí, của tự do báo chí. Báo chí là một lực lượng giám sát, một lực lượng để làm minh bạch hóa, kể cả những sự minh bạch hay thiếu minh bạch, có lợi hay bất lợi cho người tiêu dùng, tất cả những cái đó phải minh bạch. 

 

Và những người phụ trách và định hướng ngành tuyên giáo, ngành tư tưởng văn hóa này, đặc biệt càng phải minh bạch, và càng phải tránh xa ‘cái bếp núc’ ấy. Còn một ký kết như vậy mang tính lệ thuộc lẫn nhau và rõ ràng ai cũng hiểu rằng, mặc dù có chứng cứ hay không rồi đây sẽ thấy, nó ‘sặc mùi tiền’. Nhìn chung, ngành tuyên giáo, tôi nghĩ không thể làm như thế. Doanh nghiệp bỏ ra rất nhiều tỷ đồng VN, nếu là doanh nghiệp lớn, để mua thời lượng quảng cáo ở trên một tờ báo, để quảng bá cho cái hay, cái tốt của mình, và giấu nhẹm đi những cái xấu, những cái ‘lừa dối’ người tiêu dùng, những sự ‘lừa lọc’, những ‘sự phản phúc’”.

 

Theo bà Võ Thị Hảo, người trước đây từng là Đại diện báo Phụ nữ TP. Hồ Chí Minh tại Hà Nội, khi ngành tuyên giáo tham gia ký kết trực tiếp với các doanh nghiệp qua một thỏa thuận ‘tay tư’ như thế, đương nhiên với sự can thiệp của ngành quyền lực này, báo chí Nhà nước sẽ chịu một số tác động và thay đổi, theo bà cụ thể là:

 

“Tất nhiên, khi đã có sự can thiệp của ngành tuyên giáo, báo chí sẽ không dám viết những phóng sự điều tra, hay những tin tức mà làm minh bạch hóa cái doanh nghiệp ấy, về những cái xấu chẳng hạn, tôi nghĩ, điều đó rất ảnh hưởng đến tự do báo chí và người tiêu dùng sẽ bị thiệt thòi trước một sự ký kết như vậy, xã hội sẽ bị thiệt thòi. 

 

Nhiều năm qua, chúng tay thấy sự ‘lừa đảo’ khủng khiếp của nhiều doanh nghiệp ‘lợi ích nhóm’, kể cả nhiều ngân hàng cũng dùng mọi thủ đoạn để ‘cướp đoạt’ của người gửi tiền, và chúng ta thấy những người khốn khổ, sống dở, chết dở, vì bị ngân hàng ‘cướp đoạt’ tiền. Thế nếu bây giờ đến cả tuyên giáo cũng (tham gia) ký kết với các doanh nghiệp như thế thì sẽ ra sao?”

 

 

‘Mâu thuẫn và khó thực hiện’

Từ Hà Nội, cùng ngày, với tư cách một độc giả của báo chí Việt Nam, nhà quan sát thời sự, chính trị Việt Nam từ Đại học Quốc gia Hà Nội, nhà nghiên cứu Lê Văn Sinh nói với RFA:

 

“Tôi chúc họ đạt được một thành công trong việc kết hợp giữa báo chí truyền thông và các doanh nghiệp để quảng bá doanh nghiệp và đồng thời nâng cao vị thế của báo chí nước nhà (Việt Nam). Nhưng tôi e rằng điều đó khó thực hiện, lý do là vì sao các doanh nghiệp ở Việt Nam ít quảng cáo trên các tờ báo của truyền thông Việt Nam? Rõ ràng là có vấn đề, với những tờ báo đó, lượng độc giả không có nhiều. Mà các doanh nghiệp làm ăn kinh tế, người ta phải tìm đến các cơ quan truyền thông, các tờ báo mà số lượng người đọc lớn, người ta mới làm quảng cáo. 

 

Việc đầu tiên, theo tôi nghĩ nếu báo chí và ngành truyền thông Việt Nam muốn lấy được các hợp đồng quảng cáo của các doanh nghiệp Việt Nam, chính họ phải thay đổi. Họ phải có nhiều độc giả. 

 

Nhưng họ lại vướng vào một mâu thuẫn là họ không thể nói được những gì họ muốn nói, bởi vì đối với người dân, trong đó có tôi, chúng tôi cần thông tin trung thực và nhiều chiều. Việc định hướng thông tin và chỉ đưa tin một chiều làm mất đi độc giả. 

 

Những tờ báo lớn ở Việt Nam trước đây, nhất là trong thời kỳ đổi mới, có những tờ như là tờ ‘Thanh Niên’, tờ ‘Tuần Tin Tức’, tờ ‘Tuổi Trẻ’…, là những tờ mà có số lượng độc giả rất lớn và những phóng viên của tờ báo thời đó có một cuộc sống tốt, có thu nhập tốt, là vì có lượng này (người đọc-PV) lớn.”

 

Theo ông Lê Văn Sinh, gần đây chính báo chí Nhà nước cho hay những tờ báo đó hiện nay đã phải ‘phát miễn phí’, nhà quan sát thời sự này lý giải tiếp:

 

“Lý do vì độc giả đã quay lưng với những tờ báo đó. Thành ra mới có chuyện các ông hợp tác với nhau, doanh nghiệp và các tờ báo, để làm sao quảng bá cho các doanh nghiệp, nhưng như tôi nói, bản thân các tờ báo đó phải thay đổi trước, các tờ báo đó phải đưa tin trung thực và phải khách quan trong việc đưa tin, thì mới có độc giả. 

 

Cho nên việc họp hành với nhau để kết hợp lại phản ánh một tình hình như vậy, và tình hình đó là các doanh nghiệp đã không mặn mà với những tờ báo của Việt Nam.”

 

‘Số lượng đông mà ngân sách hạn hẹp’

 

Cũng từ Hà Nội, cùng ngày, Tiến sĩ Khoa học Nguyễn Quang A, nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu, phản biện chính sách độc lập IDS (đã tự giải thể), nói với Đài Á Châu Tự Do:

 

“Thực sự tôi không lạ gì về chuyện này vì một mặt Việt Nam nói rằng có rất nhiều báo chí, khoảng 700-800 cơ quan báo chí, một mặt các cơ quan báo chí đều là cánh tay nối dài của bộ máy ‘cảnh sát tư tưởng’. 

 

Báo chí của Việt Nam không phải là báo chí theo đúng nghĩa của nó, tức là đưa tin, chỉ đưa tin một cách khách quan và có những bình luận riêng về ý kiến của các chuyên gia, nó cũng có những khía cạnh ấy, nhưng thực chất của nó vẫn là nằm trong bộ máy tuyên truyền. Tức là nó là những đội quân của ‘cảnh sát tư tưởng’ theo một nghĩa nào đó. Và bây giờ số lượng ấy ngày càng đông, mà ngân sách thì hạn hẹp.

 

Cho nên không lạ gì là họ phải ‘hợp tác’, họp với Liên đoàn Công nghiệp & Thương mại Việt Nam, làm sao để khuyến khích các doanh nghiệp Việt Nam quảng cáo để nuôi đội quân ấy. Nếu mà các doanh nghiệp trước kia toàn là quốc doanh, thì chẳng cần họp gì cả, họ chỉ cần ra một mệnh lệnh là các doanh nghiệp quốc doanh này phải mua quảng cáo của các báo ngay. 

 

Nhưng bây giờ thì không như thế nữa, cho nên với YouTube, với Facebook, với các mạng xã hội, các doanh nghiệp quảng cáo trên các phương tiện mạng xã hội như vậy rất nhiều. Và như thế thì mất ‘nồi cơm’ của bộ máy tuyên truyền, do đó bây giờ họ phải muốn hợp tác và phải muốn kêu các doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp tư nhân phải mua quảng cáo của các báo, để tạo nguồn vật chất, tức là thực sự là tiền cho nó hoạt động.”

 

Theo ông Nguyễn Quang A, ngoài việc ký kết giao ước ‘tay tư’ này, chính quyền cũng có thể có những cách khác để gây áp lực với các doanh nghiệp nhằm đạt được mục đích của mình, trái lại về phía doanh nghiệp, cơ chế trên cũng tạo điều kiện cho một số doanh nghiệp qua liên kết ‘lợi ích’ với báo chí, đã ‘lũng đoạn’ truyền thông, công luận, ông nói tiếp:

 

“Nhiều doanh nghiệp từ trước đến nay cũng đã thậm chí lũng đoạn cả báo chí, tức là đã mua cả báo chí, có bất cứ một vụ gì liên quan đến doanh nghiệp đó, một bài báo vừa ra, thậm chí bị dập ngay lập tức. Thế thì đấy là một sự phát triển mà tôi cho rằng rất đáng lo ngại. Nó giống như là các nhà tài phiệt ở nước Nga lũng đoạn chính trị và lũng đoạn cả báo chí, đó là một ‘điềm rất không hay’ đối với sự hoạt động của báo chí, cũng như là sự hoạt động của các doanh nghiệp ở Việt Nam.”

 

Vẫn theo TSKH Nguyễn Quang A, các hình thức ‘quảng cáo, PR’ được cho là ‘trá hình’ của báo chí dựa trên các liên kết doanh nghiệp – báo chí, truyền thông, kể cả dưới các hình thức ‘tinh vi’ hơn, không có gì mới, song điều đáng được chỉ ra theo ông qua đó là có vấn đề mà ông tin là ‘lách luật’, thậm chí ‘vi phạm pháp luật’, như ông phân tích thêm trên quan điểm cá nhân:

 

“Những chuyện đó cũ như là ‘chuyện thường ngày ở huyện’, việc các báo giả vờ viết bài, đưa tin về doanh nghiệp, mà thực sự bài đó là bài quảng cáo, đã diễn ra hàng chục năm nay rồi. Và các bài viết ấy được doanh nghiệp trả một cách rất hậu hĩnh, bởi vì thực sự nó là quảng cáo, nhưng mà là ‘quảng cáo núp bóng’. Và nếu thực hành này được khuyến khích, tôi nghĩ nó càng gây thêm tai họa cho nền báo chí và cũng là một tai họa cho các doanh nghiệp, bởi vì thực sự mà nói đó là một sự ‘lách luật’, một sự vi phạm luật pháp. Quảng cáo phải ra quảng cáo, nhưng đằng này trên danh nghĩa không phải là quảng cáo, song thực chất lại là quảng cáo, điều đó khuyến khích những sự ‘dối trá’ mà thôi.

 

Và tôi nghĩ tất cả những người đã làm việc trong các báo hiểu điều này rõ lắm, nhiều khi những người viết những bài như thế có thể có những quan hệ rất thân thiện với doanh nghiệp: mua nhà có thể được mua rẻ hơn, được doanh nghiệp mời đi nơi này, nơi kia nghỉ v.v… và v.v… Tức là, nó làm cho sự hoạt động minh bạch tử tế của một nền báo chí bị hoen ố đi và tôi nghĩ đấy là một dấu hiệu rất đáng báo động.”

 

Đối với một số nhà lãnh đạo, quản lý cấp cao thuộc thế hệ mới của các cơ quan trung ương của ngành Tuyên giáo của ĐCSVN, trung ương Hội nhà báo, Bộ Thông tin & Truyền thông tại Việt Nam, vốn được cho là những ‘người trẻ, có học, giỏi ngoại ngữ, đi đây đi đó nước ngoài nhiều, rất nhạy bén công nghệ v.v…), mà nay tham gia vào các ‘sáng kiến’ liên kết như trên, nhân dịp này, TSKH Nguyễn Quang A đưa ra một chia sẻ riêng trên quan điểm cá nhân, xuất phát từ điều mà công luận tin rằng những ngành này rất quan trọng đối với việc tác động vào chất lượng của báo chí, truyền thông ở Việt Nam, cũng như qua đó tác động vào công luận, đời sống của người dân, trong đó có giới độc giả của báo chí và những người tiêu thụ, khách hàng của các doanh nghiệp tại Việt Nam, nên rất cần có những nhà quản lý đạt được những phẩm chất, chuẩn mực nhất định nào đấy, ông phát biểu:

 

“Tôi chỉ có thể nói rằng tôi buồn, bởi vì tôi có biết một vài người. Thời mà họ còn làm nho nhỏ, làm phóng viên chẳng hạn, thì họ là những người rất năng nổ, rất có đầu óc đổi mới, nhưng mà khi họ có quyền, chúng ta thấy quyền lực tha hóa con người đến như thế nào, thì rất khó lường. Và có thể nói, tôi có thể nói thế này, khi mà ta đã nghiện quyền lực, thì quyền lực đó kinh khủng hơn ma túy một triệu lần, hoặc là vài triệu lần. Cho nên là từ những người trẻ, những người rất là có năng lực, rất có triển vọng, nhưng mà khi họ có quyền lực, thì họ có thể tha hóa đi một cách không thể, tưởng tượng nổi,” nguyên Viện trưởng Viện IDS nói với Đài Á Châu Tự Do trên quan điểm riêng.

 

Còn theo Tạp chí Thị trường ‘Tài chính & Tiền tệ’, trong các nội dung của chương trình phối hợp công tác giữa bốn cơ quan Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ Thông tin và Truyền thông, Hội Nhà báo Việt Nam, có các nội dung đáng chú ý như:

 

Tổ chức Diễn đàn thường niên ‘Báo chí và doanh nghiệp đồng hành vì Việt Nam phồn vinh, hạnh phúc’, ‘Chương trình bình chọn các tác giả, tác phẩm báo chí viết về kinh tế, doanh nghiệp, doanh nhân và môi trường kinh doanh (mang tên Bút Vàng kinh tế),’ thiết lập cơ chế phối hợp giữa 4 cơ quan để tiếp nhận và xử lý các quan hệ báo chí, truyền thông và doanh nghiệp, tạo lập môi trường truyền thông báo chí lành mạnh, công bằng, thúc đẩy phát triển doanh nghiệp. Các hoạt động phù hợp khác theo sáng kiến, đề xuất và sự đồng thuận của các bên. 

 

---------------------------

Tin, bài liên quan

THỜI SỰ

Tuyên giáo Việt Nam 93 năm: Ngày càng khó khăn trong thuyết phục lòng tin nhân dân

 

Đánh dấu 98 năm 'Báo chí Cách mạng': Việt Nam đã có tự do báo chí?

 

Chuyên gia: Ấn Độ tặng tàu hộ vệ cho Việt Nam như ‘cái gai trong mắt’ Trung Quốc

 

Biển Đông: Việt Nam chuẩn bị tâm thế ra sao nếu kiện Trung Quốc ra Tòa Trọng tài quốc tế?

 

Việt Nam nên cứu xét đứng đơn kiện đơn lẻ, bên cạnh kiện tập thể Trung Quốc về xâm phạm chủ quyền ra Tòa án quốc tế[GH1]