Biên
dịch: Vũ
Hồng Trang
Posted
on 17/11/2015
Các cuộc
xung đột giữa hai giáo phái lớn của đạo Hồi, dòng Sunni và dòng Shia, diễn ra
trên khắp thế giới Hồi giáo. Tại Trung Đông, sự kết hợp mạnh mẽ giữa tôn
giáo và chính trị đã làm sâu sắc thêm sự chia rẽ giữa chính phủ Shia của Iran
và các quốc gia vùng Vịnh, nơi tồn tại các chính phủ Sunni. Năm ngoái, một báo
cáo của Trung tâm Nghiên cứu Pew, một viện nghiên cứu chính sách, chỉ ra rằng
40% người Sunni không coi những người Shia là những người Hồi giáo thực thụ. Vậy
thì rốt cuộc điều gì khiến dòng Sunni khác biệt với dòng Shia và sự chia
rẽ ấy sâu sắc đến mức độ nào?
Cuộc
tranh luận này bắt nguồn từ khi người sáng lập nên đạo Hồi , nhà tiên tri
Muhammad, qua đời năm 632. Người dân các bộ lạc Ả-rập đi theo Muhammad đã bất đồng
về việc ai là người kế thừa di sản quyền lực chính trị lẫn tôn giáo của ông. Phần
lớn các tín đồ mà sau này trở thành người Sunni,
và ngày nay chiếm 80% số người Hồi giáo, ủng hộ Abu Bakr, người bạn và cũng là
cha của Aisha, vợ của nhà tiên tri. Số khác cho rằng thân nhân của
Muhammad mới là những người kế vị chính đáng. Họ khẳng định nhà tiên tri đã xức
dầu cho Ali, người anh họ và cũng là con rể của ngài. Họ được gọi là Shia, một cách viết ngắn gọn của “shiaat Ali”, nghĩa là những người đi
theo Ali.
Những
người ủng hộ Abu Bakr đã giành chiến thắng, mặc dù Ali cũng đã cai trị một thời
gian ngắn với tư cách là khalip* đệ tứ, danh hiệu được trao
cho người kế thừa Muhammad. Sự chia rẽ trong lòng Hồi giáo càng sâu sắc
thêm khi con trai của Ali là Hussein bị giết hại tại Karbala (Iraq ngày
nay) vào năm 680 bởi đạo quân dưới thời một khalip người Sunni. Giới
cai trị Sunni vẫn tiếp tục giữ độc quyền chính trị, trong khi người Shia chỉ
chiếm thiểu số ở nhà nước này. Họ hướng về các lãnh tụ Imam, tức mười hai
người hậu duệ trực tiếp đầu tiên của Ali, để được chỉ bảo. Thời gian trôi đi,
tín ngưỡng tôn giáo của hai nhóm bắt đầu phân tách.
1,6 tỷ
người Hồi giáo trên thế giới hôm nay đều công nhận rằng Allah là vị Chúa duy nhất
và Muhammad là sứ giả của ngài. Họ tuân theo năm trụ cột nghi thức của Hồi
giáo, trong đó có Ramadan (tháng ăn chay) và có chung thánh kinh là kinh Koran.
Nhưng trong khi người Sunni phụ thuộc rất nhiều vào nhà tiên tri và việc thực
hành và giáo lý của ngài (“Sunna”), thì người Shia cho rằng các thủ lĩnh
ayatollah của họ là hiện thân của Chúa trên trái đất. Điều này đã khiến người
Sunni buộc tội người Shia thờ dị giáo, trong khi người Shia chỉ ra rằng
chính chủ nghĩa giáo điều Sunni đã làm hình thành các giáo phái cực đoan
như dòng Wahhabi khắc nghiệt. Hầu hết các dòng Shia nhấn mạnh vào niềm tin rằng
vị lãnh tụ Imam thứ mười hai và cũng là cuối cùng đang ẩn náu đâu đó (được gọi
là “Imam ẩn khuất”) và sẽ tái xuất hiện một ngày nào đó để thực hiện thánh ý.
Trong khi đó, cảm nhận về sự yếu thế và bị áp bức đã dẫn đến những nghi lễ tang
thương như Ashura, mà ở đó các tín đồ tự trừng phạt mình bằng roi để tưởng niệm
cái chết của Hussein tại Karbala.
Chưa
bao giờ có một cuộc đụng độ giữa người Shia và người Sunni tương tự như quy mô
của cuộc Chiến tranh Ba mươi năm vốn chứng kiến các giáo phái Kitô giao tranh lẫn
nhau trong thế kỷ 17 ở châu Âu và dẫn tới sự mất mát to lớn về con người. Điều
này một phần là do những người Shia ý thức được tình trạng thiểu số của họ và tự
rút lui. Các
đường phân chia người Hồi giáo ở Trung Đông hiện
nay đang được vạch ra bởi cả yếu tố chính trị cũng như tôn giáo. “Vùng lưỡi
liềm Shia”, vốn chạy từ Iran, tới chính quyền tổng thống Assad ở Damascus,
Syria, rồi đến tổ chức chính trị Hezbollah ở Li-băng, đã từng được nhiều nhân
vật Sunni tầm cỡ ngợi ca. Nhưng những cuộc cách mạng trong khu vực đã khiến các
chính phủ Shia đối đầu với các quốc gia Sunni vùng vịnh như Ả-rập Xê-út và
Qatar, những nước đã hỗ trợ tài chính cho các tín đồ dòng Sunni (ở các nước
vùng Lưỡi liềm Shia) . Điều này đã củng cố sự hung hăng của người Sunni và
khiến người Shia cảm thấy bị đe dọa nhiều hơn so với bình thường. Mặc dù vậy,
trong hầu hết các trường hợp, các thành viên của hai giáo phái vẫn sống hòa hợp
với nhau.
Nguồn: “What
is the difference between Sunni and Shia Muslims?”, The
Economist, 28.05.2013
No comments:
Post a Comment