Án
tù người nuôi gà lôi trắng: công bằng hay thiếu nhân văn?
Bình luận của Tuấn Khanh
2025.08.12
https://www.rfa.org/vietnamese/binh-luan/2025/08/12/ga-loi-trang-nuoi-ga-di-tu/
Thay
vì bắt bỏ tù, liệu nhà cầm quyền có thể biến đương sự thành cầu nối bảo tồn, học
hỏi từ anh cách nhân giống quý hiếm?
Anh
Thái Khắc Thành và những con gà lôi trắng do anh nhân giống. (Công an)
Ở
Việt Nam thường xảy ra những chuyện rất tréo ngoe: Cái cần luật pháp nghiêm
minh thì không thấy được sự nghiêm minh. Còn cái cần ứng xử nhân văn thì không
bao giờ thấy được bóng dáng của sự cân nhắc sâu sắc.
Vừa
qua, câu chuyện về anh nông dân Thái Khắc Thành (tỉnh Nghệ An) bị tuyên án 6
năm tù vì nuôi và buôn bán 13 con gà lôi trắng — loài chim thuộc nhóm IB trong
danh mục động vật nguy cấp, quý, hiếm — đã gây xôn xao trong dư luận. Nhiều người
cảm thấy bản án quá nặng, nhất là khi người nhà của anh Thành nói rằng thật sự
anh không hề biết gà lôi trắng là loài quý hiếm trong Sách đỏ. Mà tình thật,
dám chắc rằng tìm vàng mắt ở xứ Việt, không biết có mấy ai đã được đọc và cầm
trên tay những văn bản Sách đỏ về thú quý hiếm ở Việt Nam?
Đáng
nói, anh Thành lại là người làm nên điều độc đáo: Anh nhân giống thành công loại
gà lôi trắng này (Lophura nycthemera) — một việc mà các cơ quan bảo tồn nhà nước
cũng chưa từng công bố thành công trong hoạt động này.
Anh
Thành là một người hiền lành, sống bằng nghề nông, hát đám cưới kiếm thêm và
chăm sóc gia đình gồm mẹ già và ba con thơ. Từ ngày tai bay vạ gió đến, vợ anh
phải nghỉ việc để chăm sóc con và mẹ chồng, đặc biệt khó khăn kể từ khi anh bị
bắt, hoàn cảnh gia đình trở nên hết sức nặng nề. Dù có vài tờ báo nhà nước nói
là anh Thành cố ý phạm tội, nhưng cũng có vài tờ báo khác trong nước khẳng định
lại, rằng khi được hỏi, người vợ cho biết hai vợ chồng hoàn toàn không biết đó
là loài gà lôi trắng, thuộc nhóm động vật quý hiếm.
Pháp
luật có quy định rõ hành vi nuôi hoặc buôn bán gà lôi trắng từ 7 đến 10 con
(loài chim thuộc lớp Chim) có thể bị phạt tù từ 5 đến 10 năm; từ 10 đến 15 con
là phạm tội nặng hơn. Dù vậy, dư luận cho rằng với cuộc sống tranh tối tranh
sáng về thông tin ở Việt Nam, việc điều tra nên nêu rõ động cơ, nhận thức và
hoàn cảnh của người phạm tội để xử lý công bằng, thay vì chỉ dựa trên số lượng
gà lôi trắng được tìm thấy.
Sách
đỏ là gì, viết gì, khi nào?
Một
nguyên nhân sâu xa của sự kiện, là việc chính quyền chưa bao giờ tổ chức công bố
rộng rãi với người dân về các loài động vật nằm trong Sách đỏ hoặc danh mục cấm
nuôi, bán. Nếu thông tin này được phổ biến hiệu quả, có lẽ anh Thành đã không
vi phạm, hoặc không dám liều vi phạm. Thay vì bắt bỏ tù, liệu nhà cầm quyền có
thể biến anh thành cầu nối bảo tồn, học hỏi từ anh cách nhân giống quý hiếm? Hiệu
quả đó rõ là có thể hướng đến lợi ích chung và trở thành bài học nâng cao nhận
thức cộng đồng tốt hơn bất kỳ ngân sách truyền thông nào.
Tội
phạm khoa học được ứng xử ra sao?
Từ
câu chuyện của anh Thành và đàn gà lôi trắng, nếu bị đặt tội, thì rõ là một loại
tội phạm khoa học. Đơn giản vì anh Thành đã nghiên cứu gây giống thành công, từ
một vài con gà lôi trắng mà trở thành có được một đàn gà. Ngay bây giờ, nếu như
thả đàn gà đối về môi trường tự do, dù nhà nước và các khoa học gia bảo tồn của
Việt Nam không nhìn nhận, thì thiên nhiên vẫn đón nhận sự thành công này như một
món quà quý giá, ban tặng từ một anh nông dân ở Nghệ An.
Ngẫm
lại, câu chuyện tưởng như đối lập, nhưng đáng suy ngẫm về cách đối xử với người
từng phạm tội: Ngô Minh Hiếu (Hiếu PC), từng bị kết án 13 năm tù liên bang ở Mỹ
vì đánh cắp thông tin cá nhân của hàng triệu người, đã được trả tự do sớm vào
năm 2020. Sau khi trở về Việt Nam, anh được tuyển dụng vào Trung tâm Giám sát
và An toàn không gian mạng Quốc gia với vai trò chuyên gia kỹ thuật, đồng sáng
lập dự án phi lợi nhuận “Chống Lừa Đảo”. Thực tế là tội phạm, nhưng Hiếu PC được
nhìn ngó từ nhà nước đến một lớp trẻ bằng con mắt thiện cảm về cách lấy công
chuộc tội.
Tại
sao cùng là người từng vi phạm pháp luật, nhưng Hiếu được cơ hội thứ hai để cống
hiến, còn anh Thành lại bị xử phạt nặng mà không được có cơ hội khoan hồng, lấy
công chuộc tội? Đây không phải là so sánh ác ý, mà là vấn đề về tính linh hoạt,
nhân văn và hiệu quả của pháp luật khi đối diện với những kiểu vi phạm khác
nhau.
Hay
cách nhìn của luật pháp Mỹ có chỗ đáng học hỏi hơn ở Việt Nam?
Hai
trường hợp thể hiện hai thái cực: kỹ năng tội phạm (Hiếu PC) được tái sử dụng
cho lợi ích cộng đồng, trong khi hành vi vô tình vi phạm bảo tồn (anh Thành) lại
phải gánh án tù duy nhất, đóng lại những kỹ năng gây giống và phát triển của
loài gà trong sách đỏ.
Việc
mở rộng thêm một tầng khuyến khích trong nhận thức người dân: “Bất kỳ ai nếu
phát hiện hoặc nhân giống loài vật quý hiếm, hãy liên hệ cơ quan bảo tồn để được
hỗ trợ” (số điện thoại để liên lạc với cơ quan bảo tồn Việt Nam cũng không ai
biết là số mấy), chứ không phải chịu hình phạt nghiêm khắc một cách cứng nhắc.
Tổng bí thư Tô Lâm từng nói Việt Nam sẽ rộng mở cho người tài để phát triển đất
nước, vậy khả năng cây nhà lá vườn và đầy thực tế, đặc biệt của anh Thành có xô
trượt ra khỏi khung ”tài năng” mà đất nước đang cần không?
Án
6 năm tù dành cho anh Thái Khắc Thành được coi là nghiêm minh theo luật hiện
hành nhưng thiếu yếu tố nhân đạo và tạo cơ hội bảo tồn. Chính quyền cần cải thiện
canh tác giáo dục, truyền thông về các loài quý hiếm trong Sách đỏ để người dân
biết và tự tránh vi phạm.
Trong
muôn vàn thứ được gọi là nhân văn, như chuyện tha thiết xin giảm án cho ông
Đinh La Thăng hay bà Nguyễn Thị Kim Tiến, chuyện thực tế hơn là nhìn lại cách ứng
xử gây tranh cãi với Thái Khắc Thành hay Liễu Quý Ngân.
Án
tù nặng cho người nuôi gà lôi trắng, khi không song hành cùng trách nhiệm giáo
dục - Mà ở đây thấy rõ là trách nhiệm truyền bá, giáo dục từ nhà nước đến người
dân chưa đầy đủ - luật pháp răm rắp nghiêm minh như tiếng lên đạn, nhưng đánh mất
khai thác giá trị bảo tồn, ứng xử thiếu nhân văn, rõ ràng vẫn thiếu thuyết phục
trong mắt nhiều người.
-------------------------------------------------
*Bài
viết không thể hiện quan điểm của RFA.
.
LIÊN
QUAN
No comments:
Post a Comment