Ukraina:
Zelensky tập trung quyền lực nhưng làm xói mòn lòng tin
Anh
Vũ -
RFI
Đăng
ngày: 24/07/2025 - 15:52
Việc
chính quyền Kiev thông qua và ban hành luật làm suy yếu hai cơ quan chống tham
nhũng ở Ukraina đã dẫn đến các cuộc biểu tình ở Kiev lần đầu tiên kể từ khi chiến
tranh bắt đầu. Văn kiện này là dấu hiệu nguy hiểm cho thấy quyền lực tập trung
vào tay một nhóm nhỏ những người thân cận với tổng thống Volodymyr Zelensky.
RFI Tiếng Việt giới thiệu một số phân tích của các chuyên gia trên kênh truyền
hình France 24.
HÌNH :
Biểu
tình phản đối luật mới hạn chế quyền của các cơ quan chống tham nhũng, tại
Lviv, Ukraina, ngày 23/07/2025. AP - Mykola Tys
Lần đầu
tiên kể từ khi Nga phát động chiến dịch quân sự quy mô lớn vào năm 2022, hàng
nghìn người dân Ukraina đã xuống đường biểu tình tại Kiev, không phải để phản đối
Matxcơva, mà là để thể hiện sự bất bình với tổng thống Volodymyr Zelensky và
chính quyền của ông. Nguyên nhân là do một đạo luật mới được ban hành mà nhiều
người lo ngại sẽ làm suy yếu cuộc chiến chống tham nhũng tại nước này.
Theo bà
Susan Stewart, chuyên gia về Ukraina tại Viện Nghiên cứu các vấn đề Quốc tế và
An ninh (SWP) ở Berlin, làn sóng phẫn nộ chưa từng thấy này “có ý nghĩa
rất lớn vì cho đến nay, người dân Ukraina đã luôn cố gắng đoàn kết đứng sau tổng
thống của họ. Bởi đối với người Ukraina, điều quan trọng là không để thế giới
thấy hình ảnh một đất nước chia rẽ trong thời chiến”.
Luật
12 414 gây tranh cãi
Điều gì đã
khiến hàng nghìn người Ukraina quyết định phá vỡ cái vỏ bề ngoài đoàn kết
đó? Ngòi nổ chính là luật số 12 414, được Quốc Hội thông qua vào thứ Hai
(21/07) và đã nhanh chóng được tổng thống Volodymyr Zelensky ký ban hành ngay
hôm sau.
“Thông
thường, Văn phòng tổng thống mất rất nhiều thời gian để ký ban hành một đạo luật.
Vì vậy, việc luật này được ký ngay lập tức cho thấy rõ đó là một ưu tiên đối với
lãnh đạo Ukraina,” theo nhận xét của ông Ryhor Nizhnikau, chuyên gia về
chính trị Ukraina tại Viện Quan hệ Quốc tế Phần Lan.
Một sự
nhanh nhạy hiếm thấy trong quy trình lập pháp đã khiến xã hội dân sự Ukraina
không khỏi lo ngại. Quả thực, Luật 12 414 làm suy giảm đáng kể hiệu quả hoạt động
của hai cơ quan then chốt trong cuộc chiến chống tham nhũng tại Ukraina: Cục chống
Tham nhũng Quốc gia (NABU) và Văn phòng Công tố Chuyên trách chống Tham nhũng
(SAPO).
Kể từ giờ,
hai cơ quan này sẽ không còn giữ được tính độc lập. Alina Nychyk, chuyên gia về
quan hệ Ukraina – EU và Nga tại Đại học Khoa học Ứng dụng Zurich, Thụy Sĩ
(ZHAW) giải thích : “Các cơ quan này sẽ hoàn toàn bị kiểm soát bởi
những cá nhân dưới sự chỉ đạo trực tiếp từ Volodymyr Zelensky. Các cơ quan này
vẫn có thể tiến hành điều tra các vụ tham nhũng, nhưng nhiều khả năng sẽ không
nhắm đến những người đang nắm quyền, mà chỉ nhắm vào các đối thủ chính trị của
họ”.
Cụ thể,
NABU và SAPO hiện trực thuộc quyền điều hành trực tiếp của chưởng lý Ruslan
Kravchenko. Ông này là một chính trị gia trẻ, mới 35 tuổi, đã “ thăng
tiến rất nhanh và vừa được tổng thống Zelensky với sự hậu thuẫn từ Quốc Hội bổ
nhiệm cách đây chỉ một tháng. Đây là người trung thành với chính quyền và có thể
nằm trong tầm kiểm soát của Văn phòng tổng thống nếu cần thiết,” bà Susan
Stewart phân tích.
Giới chức
Ukraina tuyên bố rằng các cơ quan này đã bị các đặc vụ Nga xâm nhập. Tuy nhiên,
“họ chưa đưa ra được bằng chứng thuyết phục. Nhưng kể cả nếu điều đó đúng,
cũng không thể lấy đó làm lý do để tước đi toàn bộ tính độc lập của hai cơ quan
này,” ông Ryhor Nizhnikau nhận xét. Bà Alina Nychyk bổ sung : “Đó
là một lập luận dễ sử dụng trong thời chiến và có thể được chính quyền dùng để
tấn công bất kỳ ai”.
Tự
khép cửa gia nhập EU ?
Việc đặt
NABU và SAPO dưới quyền kiểm soát được xem là “một bước quan trọng trong quá
trình tập trung quyền lực vào tay Volodymyr Zelensky và nhóm thân cận của ông,”
theo đánh giá của chuyên gia Ryhor Nizhnikau.
Hai cơ
quan này có vai trò đặc biệt quan trọng không chỉ về chức năng, mà còn mang
tính biểu tượng, được thành lập sau cuộc Cách mạng Maidan năm 2014, với mục
tiêu thúc đẩy dân chủ và cải cách tại Ukraina. Vì vậy, các cơ quan này là biểu
hiện rõ ràng cho cam kết của đất nước đối với các giá trị pháp quyền và chống
tham nhũng.
Về mặt thực
tiễn, các cơ quan này đã hoạt động tương đối hiệu quả kể từ khi thành lập, bà
Susan Stewart nhận xét. “Cho đến nay, NABU đã thận trọng tiến hành nhiều
cuộc điều tra lớn, dù vẫn tránh động chạm quá sâu đến các nhân vật thuộc giới
quyền lực cấp cao,” ông Nizhnikau bổ sung.
Theo quan
điểm của Liên Hiệp Châu Âu, sự tồn tại của hai cơ quan cNABU và SAPO là một yếu
tố then chốt đối với hồ sơ xin gia nhập EU của Ukraina.
Đạo luật mới
đã ngay lập tức gây ra phản ứng mạnh mẽ từ phía Bruxelles. Bà Alina Nychyk lưu
ý là « ủy viên phụ trách Mở rộng Châu Âu, bà Marta Kros, đã tuyên
bố rằng luật này đi ngược lại với các cam kết đã được ghi trong lộ trình cải
cách mà Ukraina và EU đã thống nhất nhằm chuẩn bị cho các cuộc đàm phán gia nhập
EU”.
Chuyên gia
Ryhor Nizhnikau lấy làm tiếc rằng “đạo luật này cho thấy chính quyền
Ukraina đã tự mình khép lại cánh cửa gia nhập Liên Hiệp Châu Âu”. Đây sẽ là
một bước ngoặt chính trị lớn đối với tổng thống Zelensky, người từng nhiều lần
lên tiếng bảo vệ việc Ukraina gia nhập EU.
Các chuyên
gia khác được France 24 phỏng đều cho rằng đây là một bước trượt nguy hiểm và đột
ngột khỏi con đường dân chủ của chính quyền Ukraina.
Ryhor
Nizhnikau khẳng định : "Đây là đòn ra tay mới nhất của
Volodymyr Zelensky nhằm đưa tất cả các định chế vào khuôn khổ. Quốc Hội và tư
pháp đã nằm dưới sự chỉ đạo của hành pháp."
Chuyên gia
Susan Stewart nhấn mạnh: "Vào thời điểm Nga bắt đầu cuộc xâm lược
quy mô lớn, việc tập trung quyền lực như vậy được coi là chấp nhận được để giúp
hành pháp đưa ra quyết định nhanh chóng. Nhưng sau ba năm xung đột, xu hướng
này đã đạt đến mức đáng lo ngại và số người nắm giữ quyền lực này ngày càng thu
hẹp”
Việc tổng
thống Volodymyr Zelensky thông qua Luật 12 414 được xem là bước đi quyết đoán
nhằm siết chặt quyền kiểm soát các thể chế độc lập, đặc biệt là 2 cơ quan chống
tham nhũng NABU và SAPO. Theo chuyên gia Ryhor Nizhnikau, chính quyền Ukraina
đã dám vượt qua "lằn ranh đỏ" bởi một mặt, tổng thống Mỹ
Donald Trump không quan tâm nhiều đến nỗ lực chống tham nhũng của Ukraina,
trong khi Liên Hiệp Châu Âu vẫn tiếp tục ủng hộ Kiev trong cuộc chiến chống
Nga. "Thời điểm được cho là thuận lợi", ông nhận định.
Tuy nhiên,
hệ quả thấy ngay. Đạo luật này đã trở thành tâm điểm chỉ trích, thổi bùng làn
sóng phản đối trong nước. "Các cuộc biểu tình tại Kiev cho thấy sự bất
mãn ngày càng gia tăng. Người dân cảm thấy bị phản bội khi tổng thống không thực
hiện được lời hứa chấm dứt tham nhũng và chiến tranh với Nga, vốn là những cam
kết cốt lõi khi ông lên nắm quyền năm 2019", nhà phân tích chính trị
Alina Nychyk ghi nhận.
Dù vẫn tín
nhiệm cao, ông Zelensky đang đối mặt với thách thức lớn trong việc thuyết phục
dư luận chấp nhận chính trị hóa các cơ quan độc lập. Theo nhà hoạt động xã hội
Daria Kaleniuk, Giám đốc Trung tâm Hành động Chống Tham nhũng ở Kyiv, "đây
là thời khắc Ianoukovitch của Zelensky", ám chỉ cựu tổng thống thân
Nga Viktor Ianoukovitch, bị lật đổ sau cuộc cách mạng Maidan năm 2014.
Với đạo luật
này, tổng thống Zelensky có nguy cơ đánh mất uy tín trong nước cũng như trên
trường quốc tế. Chuyên gia Susan Stewart nhấn mạnh: "Khi
ra nước ngoài, ông Zelensky xuất hiện như một nhà lãnh đạo có khả năng truyền tải
tiếng nói của người dân Ukraina ra quốc tế. Một trong những thông điệp đó là
khác với Nga, Ukraina tuân thủ và bảo vệ các giá trị phương Tây. Tôn trọng
nhà nước pháp quyền là một phần không thể thiếu của những giá trị ấy". Theo
các chuyên gia được France 24 phỏng vấn, đạo luật mới này được xem như một sự
phản bội.
Giới quan
sát cho rằng, Luật 12 414 có thể trở thành bước ngoặt chính trị không chỉ trong
nhiệm kỳ của ông Zelensky, mà còn trong tiến trình cải cách và hội nhập châu Âu
của Ukraina. Ngay sau khi luật được thông qua hôm thứ Ba (22/07), Ủy Ban Châu
Âu, qua lời của ủy viên Marta Kos, đã bày tỏ « quan ngại sâu sắc » trước «
bước lùi nghiêm trọng » của Ukraina về chống tham nhũng, mà
Ukraina đã cam kết thực hiện để có thể gia nhập Liên Hiệp Châu Âu.
(Theo
france24.com)
------------------------------
Các nội
dung liên quan
Tham
nhũng giữa thời chiến : Ukraina đối mặt với kẻ thù từ bên trong
No comments:
Post a Comment